عمران خان که در میان جمعیت عظیمی بر فراز کامیونی ایستاده بود، به نمادى برای میلیون ها حامی اش تبدیل شده است .
به گزارش جماران به نقل از سى ان ان نخست وزیر سابق برکنار شده گفت که پاکستان توسط "خائنانی" اداره می شود که توسط "توطئه خارجی" طراحی شده در ایالات متحده نصب شده اند.
پس از درگیری تظاهرکنندگان با پرسنل امنیتی و او مجبور شد که این مراسم را محدود کند، خان اوایل روز پنجشنبه در اسلام آباد، پایتخت پاکستان، در سخنانی که به گفته او "بزرگترین اعتراض" در تاریخ کشور خواهد بود، صحبت می کرد.
اما اعلامیه وی همراه با هشدار بود: به این دولت وارداتی 6 روز فرصت می دهم تا انتخابات جدید را اعلام کند وگرنه با 2 میلیون نفر دوباره وارد اسلام آباد می شوم.
فریادهای خشمگین حمایت و شعارهای خشمگین علیه ایالات متحده و دولت فعلی پاکستان در میان جمعیت طنین انداز شد.
سخنان خان مبنی بر توطئه ای به رهبری ایالات متحده علیه وی به یکی از عناصر اصلی راهپیمایی های بسیاری که وی در سراسر پاکستان در تلاش برای بازگشت به قدرت پس از برکناری وی در 10 آوریل در رای عدم اعتماد پارلمان برگزار کرده است، تبدیل شده است.
این سخنان با جمعیت جوان در کشوری که احساسات ضد آمریکایی رایج است و احساسات ضد نظام به دلیل افزایش هزینه های زندگی در بحران دامن می زند، تلاقی کرده است.
هم ارتش آمریکا و هم ارتش پاکستان قویاً اتهامات خان را رد کرده اند.
ملیحه لودهی، سفیر سابق پاکستان در ایالات متحده و سازمان ملل، گفت: عمران خان تلاش می کند از احساسات ضد آمریکایی برای بسیج حمایت استفاده کند. گروه حامیان وفادار خان [آماده] هستند تا حقایق را کنار بگذارند و روایت توطئه خارجی او را باور کنند، حتی اگر شواهدی برای حمایت از آن وجود نداشته باشد.
لودی گفت، هدف روشن است: خان بازی با دشمنی های چند دهه ای را به عنوان مسیر بازگشت به قدرت می داند.
خان بارها تأکید کرده است که دونالد لو، دستیار وزیر امور آسیای جنوبی و مرکزی ایالات متحده، در ماه مارس با سفیر پاکستان در واشنگتن ملاقات کرده و به او گفته است که خان باید در رای عدم اعتماد از قدرت برکنار شود.
خان دوشنبه به سی ان ان گفت که لو تهدید کرده است که پاکستان "متحمل عواقب" خواهد شد مگر اینکه از قدرت برکنار شود.
یکی از سخنگویان وزارت خارجه ایالات متحده به سی ان ان گفت که قبلاً دست داشتن در برکناری خان را رد کرده بود، این سخنان غیر واقعی است.
هنگامی که از خان خواسته شد برای سخنان خود مدرک ارائه کند، گفت که در این نشست یادداشت بردارانی از طرف آمریکایی و پاکستانی حضور داشتند، اما وقتی از او پرسیده شد که آیا یادداشت هایی را علنی می کند - برای هر یک از اتهامات، مستقیماً پاسخی نداد.
او همچنین با شواهدی گفت که رمزی -- یک کابل دیپلماتیک رمزگذاری شده -- که جزئیات این دیدار را که از سوی سفیر پاکستان ارسال شده است به کابینه پاکستان ارسال شده است. خان تصریح کرد که صورتجلسه آن جلسه را به شورای امنیت ملی پاکستان (NSC) ارائه کرده است.
خان همچنین گفته است که می‌داند سفر رسمی او به مسکو در اواخر فوریه، مصادف با روز تهاجم روسیه به اوکراین، احتمالاً مقامات آمریکایی را در معرض خطر قرار داده است.
خان همچنین قبلاً ارتش و مخالفان پاکستان به رهبری شهباز شریف، نخست وزیر فعلی پاکستان را به توطئه با ایالات متحده متهم کرده بود که هر دو آن را رد می کنند.
خان گفت: مردم به قدری خشمگین هستند و احساس توهین می کنند که این جنایتکاران به ما تحمیل شده اند.
سابقه بی اعتمادی
کارشناسان برای درک اینکه چگونه حتی ضعیف‌ترین تئوری‌های توطئه می‌توانند چنین ابزار جمع‌آوری قدرتمندی را در این دموکراسی 220 میلیون نفری در جنوب آسیا ثابت کنند، به بی‌اعتمادی متقابل اشاره می‌کنند که برای دهه‌ها در حال تشدید بوده است.
این یک دوره زمانی قابل توجه است که شامل جنگ‌ها در آستانه پاکستان، خیانت‌های محسوس، عملیات نیروهای ویژه و پیمانکاران سرکش سیا می‌شود. در این زمینه، به گفته حسین ندیم، تحلیلگر سیاسی مستقر در اسلام آباد، "توطئه های خارجی چندان عجیب به نظر نمی رسند."
او گفت در واقع، آنها "قابل باور" هستند.
بیشتر این بی اعتمادی ناشی از رویدادهای همسایه افغانستان است، جایی که بسیاری از پاکستانی ها اقدامات ایالات متحده را به بی ثبات کردن کشورشان سرزنش می کنند - از جمله حملات شبه نظامیان مستقر در افغانستان در خاک پاکستان.
در اذهان پاکستانی ها صحنه های آشفته افغان ها که ناامید برای فرار از پیشروی طالبان هستند، به چرخ های هواپیماهایی که از فرودگاه کابل در آگوست 2021 برخاسته اند چسبیده اند. و با بدتر شدن وضعیت امنیتی، بسیاری از پاکستانی ها احساس می کنند که آنها هستند که بهای آن را خواهند پرداخت.
تجاوز نظامی سال 2001 ایالات متحده به افغانستان پس از حملات 11 سپتامبر - زمانی که این کشور به دنبال اسامه بن لادن و شبکه تروریستی القاعده او بود - تنها شکاف را عمیق تر کرد.
در حالی که پاکستان برای امضای "جنگ علیه تروریسم" جرج دبلیو بوش زود بود، بسیاری در این کشور مسلمان نشین تهاجم - و پس از آن جنگ در عراق - را هدف قرار دادن اسلام می دانستند.
مجموعه ای از مناقشات زمان جنگ این احساس را تشدید کرد. اسلام آباد آمریکا را به کشتن هزاران پاکستانی در حملات هواپیماهای بدون سرنشین در خاک پاکستان متهم کرد و زمانی که ایالات متحده به آن هشدار قبلی درباره حمله نیروهای دریایی آمریکا به مخفیگاه بن لادن در شهر نظامی ابوت آباد در پاکستان در سال 2011 نداد، احساس حقارت کرد.
خشم این سازمان با برنامه واکسیناسیون جعلی که سیا در تلاش برای جمع آوری نمونه های DNA برای تأیید حضور بن لادن در مجتمع انجام داد، تشدید شد. این عملیات از نظر آمریکایی ها موفقیت آمیز بود، اما پاکستانی ها با بدبینی، خشم و خشونت به واکسن پاسخ دادند.
در سال 2011، یک پیمانکار آمریکایی سیا به نام ریموند دیویس، دو مرد پاکستانی را در لاهور کشت. دیویس مدعی شد زمانی که مردان قصد سرقت با اسلحه را داشتند برای دفاع از خود به آنها شلیک کرد، اما مقامات آن زمان این پرونده را "قتل آشکار" نامیدند.
وی به قتل و نگهداری غیرقانونی اسلحه گرم متهم شده بود، اما پس از پرداخت بیش از 2 میلیون دلار غرامت به خانواده قربانیان تبرئه شد. این حادثه تنش ها را بین دو کشور افزایش داد و کنگره به رهبران پاکستان هشدار داد که میلیاردها دلار کمک ایالات متحده بدون آزادی دیویس ممکن است به خطر بیفتد.
به گفته حسن کمال واتو، وکیل و ستون نویس در اسلام آباد، چنین رویدادهایی باعث "آسیب جبران ناپذیری به اعتماد" شده است، که افزود: "به این باور که چهره های پنهان از دور علیه پاکستان توطئه می کنند، اعتبار می بخشد."
این تاریخ پرآشوب تا حدودی توضیح می دهد که چرا حتی زمانی که خان بر سر کار بود - جدا از یک دوره کوتاه همبستگی با رئیس جمهور سابق ایالات متحده، دونالد ترامپ - او مایل بود کارت ضد آمریکایی را بازی کند.
مدیحه افضل، یکی از همکاران سیاست خارجی در موسسه بروکینگز، گفت که اکنون او به دنبال بازگشت به قدرت است، خان به دنبال ابزاری آشنا برای جلب حمایت است. این بخشی از تاریخ طولانی تئوری‌های توطئه است که در پاکستان به ویژه در مورد نقش غرب در این کشور مطرح شده است.
این چیزی است که طرفداران او به آن اعتقاد دارند.
حرفه درخشان خان در کریکت جذابیت ماندگار او را نزد رأی دهندگان تضمین کرده است. او که بر موجی از حمایت مردمی سوار بود، چهار سال پیش با وعده ریشه کن کردن فقر و فساد و ساختن «پاکستان جدید» انتخاب شد.
به گفته افضل مؤسسه بروکینگز، حامیان خان با استدلال نخست وزیر سابق جذب شده اند که فساد احزاب سنتی «که در بیشتر دوره دموکراتیک بر پاکستان حکومت کرده اند، ریشه مشکلات پاکستان است.
شهباز شریف، نخست وزیر پاکستان - که کمپین برکناری خان از سمت نخست وزیری را به همراه حزب حاکم پاکستان مسلم لیگ N-ن رهبری کرد - یکی از فرزندان خاندان فولاد است که با اتهامات فساد حل نشده مواجه است.
برادر او نواز شریف سه بار نخست وزیر سابق است که به فساد متهم شده و از سوی دادگاه عالی پاکستان از تصدی پست سیاسی منع شده است.
به گفته لودی سفیر سابق، اکنون "موجی از همدردی با خان" به دلیل نحوه سرنگونی او وجود دارد.
و واتو، وکیل دادگستری، گفت که حامیان خان او را به عنوان "جایگزینی مستقل و بی باک برای نخبگان سیاسی متعارف تر" می بینند.
بعد چه اتفاقی می افتد؟
هنوز باید دید که آیا این حمایت برای بازگرداندن خان به قدرت کافی خواهد بود یا خیر. اما آنچه واضح به نظر می رسد این است که با گذشت بیش از یک ماه از قدرت، دولت شهباز شریف برای مقابله با تورم فزاینده و بحران اقتصادی فزاینده که به برکناری خان کمک کرد، کاری انجام نداده است.
در حالی که دولت روز پنجشنبه سقف قیمت سوخت را برداشت، که به توافق بسیار ضروری با صندوق بین‌المللی پول (IMF) اجازه می‌دهد، آریبا شاهد، روزنامه‌نگار امور مالی مستقر در کراچی، گفت که تکان‌های قدرت فقط کار را دشوارتر می‌کند. .
او گفت که این نیاز به نفوذ سیاسی برای متوسط تورم بلندمدت پاکستان، روپیه در حال کاهش سریع و در نهایت مالیات بیشتر برای جبران کسری بودجه هزینه دارد.
ندیم، تحلیلگر سیاسی گفت، در همین حال، محبوبیت خان "به ارتفاعات بی سابقه ای افزایش یافته است."
برای حامیانش - عمدتاً جوان، طبقه متوسط و خسته از فساد و نخبگان سیاسی - خان همچنان گزینه آشکار به عنوان رهبر کشور است.
زیان و منفعت «عمران خان» در ایستادن مقابل آمریکا
نخست وزیر عزل شده پاکستان که دلیل برکناری خود را دشمنی با آمریکا می‌داند طی هفته‌ی گذشته همراه با حامیان خود به خیابان‌های اسلام آباد آمد.
شایان ذکر است: عمران خان نخست وزیر سابق پاکستان که حدود یک ماه پیش در تحولاتی سریع که به گفته خود او از سوی آمریکا برنامه ریزی شده بود برکنار شد اوایل هفته گذشته از حامیان خود خواست روز چهارشبه برای تظاهرات به همراه او به اسلام آباد بیایند.
در جریان این تظاهرات خان به دولت شهباز شریف، که به آن دولت وارداتی می‌گوید و تاکید دارد که این دولت با توطئه‌ی آمریکا روی کار آمده است، مهلت شش روزه‌ای داد تا برای برگزاری زودهنگام انتخابات مجامع استانی و پارلمان این کشور را منحل کند. در همین راستا به شریف هشدار داد اگر نتواند به این هدف دست یابد، او با تمام ملت به اسلام آباد، پایتخت باز خواهد گشت. با وجود صد‌ها هزار تن از حامیان خان در خیابان‌های اسلام آباد دولت پاکستان نیروهای امنیتی را فراخوانده و در برخی از مناطق با آنها درگیر شد.
خان خواستار برگزاری انتخابات آزاد و عادلانه در کشور شد و تاکید کرد اگر ملت حکومت فعلی (شهباز شریف) را به قدرت برگرداند، آن را می‌پذیرد. اما با این حال، هیچ کشوری از خارج اجازه نخواهد داشت آنها را به مردم پاکستان تحمیل کند. خان تایید کرد تظاهرات جاری به تحصن تبدیل خواهد شد و تا زمان پذیرش خواسته هایش ادامه خواهد داشت.
با این‌حال، دولت تازه شکل‌گرفته شهباز شریف در نظر ندارد به این زودی انتخابات را برگزار کند و قرار است که انتخابات در پایان سال میلادی برگزار شود، اما نخست‌وزیر پیشین پاکستان می‌گوید انتخابات باید زودهنگام و در ماه ژوئن برگزار شود.
خان چگونه برکنار شد؟
در سوم آوریل ۲۰۲۲، عمران خان درخواستی را مبنی بر انحلال پارلمان این کشور پیش از برگزاری جلسه عدم رای اعتماد به رئیس جمهور ارائه کرد و او نیز این درخواست را پذیرفت.
چند روز بعد از این اتفاق رسانه‌های خبری اعلام کردند که پارلمان زیر نظر ارتش پاکستان به کار خود ادامه داده و عمران خان، حکم دادگاه عالی این کشور مبنی بر برگزاری جلسه پارلمان برای عدم رأی اعتماد به او را پذیرفته است. در جلسه پارلمان خان با ۱۷۴ رأی مخالف برکنار شد.
اما خبر‌ها حاکی از آن بود که این رای گیری در شرایطی برگزار شده که اکثر نمایندگان حزب حاکم (حزب تحریک انصاف، حامی عمران خان) در اعتراض به آن در جلسه پارلمان حضور نداشتند.
اتهام اصلی علیه عمران خان سوء مدیریت به ویژه در پنجاب است. پنجاب دومین ایالت بزرگ پاکستان از نظر مساحت و پرجمعیت‌ترین ایالت این کشور نیز است. اما بعد از برکناری خان دلایلی دیگری نیز مطرح شد که دور از ذهن بنظر نمیرسید.
عمران خان چند ماه پیش با دعوت دولت روسیه به این کشور سفر کرد. این سفر تنها یک روز پس از حمله روسیه به اوکراین انجام گرفت و جامعه بین المللی نیز پاکستان را تحت فشار قرار داد تا به مستقیما این حمله را محکوم کند، اما دولت عمران خان، واکنش متوازن را به عنوان سیاست خودش در قبال این اتفاق انتخاب کرد.
فشار‌ها به پاکستان به قدری زیاد بود که او در سخنانی به سفرای کشور‌های غربی در این کشور گفت: «شما در مورد ما چه فکری می‌کنید؟ آیا ما برده شما هستیم و هر چه که شما بگویید ما انجام می‌دهیم؟»
پس از این سفر ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه اعلام کرد عمران خان از سوی آمریکا تحت فشار قرار گرفت تا سفر خود به روسیه را لغو کند، اما این کار را نکرد. آمریکا در امور داخلی پاکستان مداخله می‌کند و عمران خان به دلیل سفر به روسیه مجازات و ناگهان درخواست عدم اعتماد علیه او مطرح شد. در همین حین بود که صحبت از نامه‌ای تهدیدآمیز از طرف آمریکا برای عمران خان به میان آمد و صحبت‌های این مقام روس را تایید کرد.
عمران خان و روابط نسبتا خوب با ترامپ و روابط سرد با بایدن
عمران خان معتقد بود که رابطه او با دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا نسبتا خوب است، اما مطمئناً روابط در دوران ریاست جمهوری جو بایدن به سردی متمایل شده. خان از دولت بایدن به خاطر خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان انتقاد داشت. نخست وزیر پاکستان خودش را به عنوان فردی معرفی می‌کند که مدت هاست با حضور هواپیماهای بدون سرنشین آمریکا در افغانستان مخالف است.
در سطح بالای سیاست خارجی پاکستان در دوره عمران خان کلمه «وحشتناک» کلمه‌ای بود که خان در مصاحبه‌ای در سال ۲۰۲۱ از آن استفاده کرد. علاوه بر این نخست وزیر پیشین پاکستان پس از بروز بحران در کشورش گفت که نامه‌ای را از آمریکا دریافت کرده که واشنگتن به این دلیل که او نپذیرفته آمریکا در خاکش پایگاه نظامی داشته باشد، او را برکنار خواهد کرد. البته کاخ سفید تلاش برای برکناری عمران خان را تکذیب کرد. اما او این موضوع را در یک سخنرانی تلویزیونی اعلام و آمریکا را به دخالت غیرمستقیم در سیاست داخلی پاکستان متهم کرد.
دشمنی با آمریکا هم به ضرر و هم به نفع عمران خان
عمران خان در طول دوران حکومتش تلاش کرد با فاصله گرفتن از آمریکا، رابطه خود را با چین و روسیه را به حد متعادل‌تری برساند، اما این مسئله برای ژنرال‌های ارتش پاکستان که متحد سنتی آمریکا به شمار می‌روند، پذیرفتنی نبود. آمریکا نیز که در تلاش برای تثبیت قدرت خود در آسیای میانه است با استفاده از ارتش پاکستان به عمر دولت خان پایان داد.
اما از سویی دیگر مردم پاکستان روحیه‌ی آمریکا ستیزی دارند مخصوصا پس از برکناری خان بدین صورت و مشخص شدن توطئه‌های خارجی برای آن از سوی آمریکا این احساسات رنگ و بوی تازه‌ای به خود گرفته و این نقطه‌ی قوتی برای خان به حساب می‌آید و او با تکیه بر همین احساسات ضد آمریکایی برای بازگشت به قدرت حساب باز کرده است.
حال باید دید دولت شریف برگزاری انتخابات زودهنگام را قبول می‌کند یا به مخالفت با عمران خان و حامیان او برمی‌خیزد. درحال حاضر خان در پاکستان پایگاه اجتماعی خوبی دارد و حامیان او اعم از زن و مرد برای بازگرداند او به قدرت درحال تلاش هستند و شریف برای مخالفت با خواسته‌های خان ریسک بالایی را به جان دولت خود می‌خرد.
