چرا کشورهای آفریقایی از حمله روسیه به اوکراین حمایت می کنند؟

به گزارش جماران به نقل از سى ان ان زمانی از نلسون ماندلا پرسیده شد که چرا هنوز با فیدل کاسترو و یاسر عرفات، رهبران کوبا و فلسطینی که توسط قدرت‌های غربی تروریست خوانده شده‌اند، رابطه دارد. دولتمرد محترم آفریقای جنوبی پاسخ داد که این یک اشتباه است «فکر کنیم که دشمنان آنها باید دشمن ما باشند.

این موضع تا حد زیادی نمونه واکنش برخی از کشورهای آفریقایی به جنگ روسیه و اوکراین است. در سرتاسر این قاره، به نظر می‌رسد که بسیاری در مورد به خطر انداختن امنیت، سرمایه‌گذاری خارجی و تجارت خود با حمایت از یک طرف در این درگیری مردد هستند.

در حالی که حملات به غیرنظامیان اوکراینی و شهروندان خود که از منطقه جنگی فرار می‌کنند - از کشورهایی مانند غنا، نیجریه، کنیا - محکوم شده‌اند، واکنش بسیار آرام‌تری از سوی برخی از کشورهای کلیدی آفریقایی صورت گرفته است.

رمی آدکویا، استادیار دانشگاه یورک انگلستان، می‌گوید کشورهای این قاره در موقعیت حساسی قرار دارند و نمی‌خواهند به جنگ‌های نیابتی کشیده شوند.یک رشته فکری قوی در دیپلماسی آفریقایی وجود دارد که می گوید کشورهای آفریقایی باید اصل عدم مداخله را حفظ کنند و بنابراین نباید درگیر جنگ های نیابتی بین شرق و غرب شوند. به عنوان مثال، برخی از ایالت ها در طول جنگ سرد درگیر جنگ های نیابتی شدند.

یکی از صداهای تأثیرگذار که به وضوح نشان داده است که او از ولادیمیر پوتین، رهبر روسیه دشمن نخواهد ساخت، سیریل رامافوزا، رئیس جمهور آفریقای جنوبی است.

وی روز پنجشنبه هنگام سخنرانی در پارلمان کشورش گفت: "موضع ما کاملاً روشن است... کسانی هستند که اصرار دارند که ما باید موضع و موضعی بسیار خصمانه در برابر روسیه اتخاذ کنیم. و رویکردی که ما انتخاب کرده ایم. آیا ما اصرار داریم که باید گفت و گو انجام شود."

آفریقای جنوبی پس از انتشار بیانیه‌ای مبنی بر خروج فوری نیروهایش از اوکراین از روسیه، از آن زمان به دلیل بررسی عضویت اوکراین در ائتلاف نظامی، که روسیه مخالف آن است، مستقیماً مقصر این جنگ را در آستانه ناتو قرار داده است.

رامافوزا در پارلمان روز پنجشنبه گفت: اگر ناتو به هشدارهای رهبران و مقامات خود در طول سال‌ها توجه می‌کرد که گسترش آن به شرق منجر به بی‌ثباتی بیشتر و نه کمتر در منطقه می‌شود، می‌توان از جنگ جلوگیری کرد.

جیکوب زوما، رئیس‌جمهور سابق آفریقای جنوبی نیز پیشتر بیانیه‌ای صادر کرد و گفت روسیه "احساس می‌کند که تحریک شده است".

زوما در بیانیه ای که توسط بنیاد خود در 6 مارس منتشر شد، گفت: پوتین در برابر نیروهای غربی بسیار صبور بوده است. او در مورد مخالفت خود با گسترش شرق ناتو به اوکراین کاملاً شفاف بوده است ... و در مورد تهدید نظامی که توسط حضور نیروها برای روسیه ایجاد می شود ... قابل توجیه به نظر می رسد که روسیه احساس می کند که تحریک شده است. "

آفریقای جنوبی روابط قوی با روسیه دارد و رامافوزا با توجه به عضویتش در بریکس - گروهی از اقتصادهای نوظهور متشکل از برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی - در مورد اینکه به عنوان یک میانجی در مناقشه نوشته شده است.

روابط بین دو کشور همچنین به دوران آپارتاید برمی گردد، زمانی که اتحاد جماهیر شوروی سابق از آفریقای جنوبی و حزب کنگره ملی آفریقا در مبارزات آزادیبخش آنها حمایت می کرد. آدکویا گفت: "این لطف ها فراموش نشده اند."

آفریقای جنوبی یکی از 17 کشور آفریقایی بود که از قطعنامه سازمان ملل که خواستار خروج فوری روسیه از اوکراین در 2 مارس بود، خودداری کرد. این کشور در زمان الحاق کریمه توسط پوتین در سال 2014 موضع مشابهی را اتخاذ کرد.

نیجریه و مصر جزو 28 کشور آفریقایی بودند که به محکومیت روسیه رای دادند، در حالی که هشت کشور دیگر رای ندادند. اریتره تنها کشور آفریقایی بود که صریحاً به این قطعنامه رای منفی داد.

وزارت امور خارجه زیمبابوه در بیانیه‌ای اعلام کرد که متقاعد نشده است که قطعنامه سازمان ملل به سمت گفت‌وگو هدایت می‌شود، بلکه «بنزین بیشتری بر آتش ریخته و در نتیجه اوضاع را پیچیده‌تر می‌کند».

رهبری مرد قوی

بسیاری از کشورهایی که از رای گیری سازمان ملل خودداری کردند، رژیم های خودکامه هستند. Yetunde Odugbesan-Omede، تحلیلگر سیاسی و استاد کالج ایالتی فارمینگدیل نیویورک، به سى ان ان گفت: آنها تصمیم یکجانبه پوتین برای حمله به اوکراین را نمایشی از قدرت و منیت می دانند که می توانند قدردانی کنند و با آن هماهنگ شوند.

یکی از کسانی که به طور برجسته در حمایت از رهبر روسیه صحبت کرده است، سپهبد موهوزی کاینروگابا، پسر بانفوذ رئیس جمهور اوگاندا، یووری موسوینی است. پدر او به مدت 36 سال با مشت آهنین بر اوگاندا حکومت کرده است و گمانه زنی هایی وجود دارد که کاینروگابا جانشینی بالقوه خواهد بود که در نهایت موسوینی 78 ساله از قدرت کناره گیری کرد.

 کاینروگابا در توئیتر خود نوشت: "اکثریت بشر (که سفیدپوست نیستند) از موضع روسیه در اوکراین حمایت می کنند. پوتین کاملاً درست می گوید!" آدکویا گفت: برخی از کشورهای آفریقایی نیز در بیان مخالفت با روسیه تردید داشتند زیرا می خواهند "گزینه های خود را در صورت مواجهه با تهدیدات وجودی یا نوعی انقلاب در کشور خود در آینده باز نگه دارند."آنها دیدند که پوتین اسد را در سوریه در قدرت نگه داشته است، زیرا اگر مداخله روسیه نبود، دولت اسد مدت ها پیش سقوط می کرد.

آدکویا همچنین خاطرنشان کرد که برخی از پاسخ‌های خاموش ناشی از چیزی است که به عنوان ریاکاری غربی تلقی می‌شود.

مارتین کیمانی، نماینده کنیا در شورای امنیت سازمان ملل، سخنرانی قدرتمندی در مورد آستانه حمله روسیه به اوکراین ایراد کرد. کیمانی تشابهی بین ظهور اوکراین به عنوان یک کشور مستقل پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و تجربه کشورهای پسااستعماری در آفریقا ترسیم کرد و از افزایش نیروی ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه و حمایت او از ترسیم مجدد مرزهای اوکراین با به رسمیت شناختن دولت های جدا شده دونتسک و لوهانسک انتقاد کرد.

وی با اشاره به به رسمیت شناختن این دو قلمرو از سوی روسیه به عنوان کشورهای مستقل، گفت: کنیا چنین آرزویی از تعقیب با زور و انواع سلطه و ظلم را رد می کند. ما باید بهبودی خود را از اخگر امپراتوری‌های مرده به گونه‌ای کامل کنیم که ما را به اشکال جدید سلطه و ظلم فرو نبرد.

وی در این سخنرانی همچنین از کشورهای دیگر عضو شورای امنیت که قوانین بین‌المللی را زیر پا گذاشته و با هیچ تحریمی مواجه نشده‌اند، یاد کرد. آدکویا گفت: «او نام آنها را ذکر نکرد، اما درباره آمریکا و بریتانیا صحبت می‌کرد که در سال 2003 به عراق حمله کردند... و هرگز واقعاً مورد بازخواست قرار نگرفتند. افراد زیادی در بسیاری از نقاط جهان هستند که مایلند شاهد قدرت گرفتن مناطق دیگر باشند و دوست دارند پایان سلطه غرب بر نظم جهانی را ببینند. یا در هر جای دنیا به آنچه اکنون در اوکراین می گذرد نگاه می کند و فکر می کند که این چیز خوبی است... اما بسیاری از مردم ریاکاری را می بینند."

ایجاد روابط قوی تر

در سال‌های اخیر، روسیه خود را به‌عنوان یکی از با ارزش‌ترین شرکای تجاری آفریقا تثبیت کرده است – با تبدیل شدن به یک تامین‌کننده اصلی سخت‌افزار نظامی با اتحادهای کلیدی در نیجریه، لیبی، اتیوپی و مالی. بر اساس گزارش موسسه تحقیقات صلح بین المللی استکهلم (SIPRI) بین سال های 2016 تا 2020، آفریقا 18 درصد از صادرات تسلیحات روسیه را به خود اختصاص داده است. برخی تحلیلگران می گویند حمایت یا عدم توهین روسیه حاکی از احساس گسترده تری در بخش هایی از آفریقا است که مواضع سیاست غرب همیشه به نفع آنها عمل نمی کند.

پیامی که مسکو دارد این است که اگر از رویکرد پدرانه غرب به شما خسته شده اید، ما شرکای امنیتی شما خواهیم بود. Aanu Adeoye، تحلیلگر روسیه و آفریقا در Chatham House، به سى ان ان گفت: این یک رابطه برابر خواهد بود.

بر خلاف بسیاری از همتایان اروپایی خود، روسیه یک قدرت استعماری سابق در آفریقا نیست و از این رو دامنه وسیع تری از فرصت ها برای انجام حرکات قدرت نرم با هدف به چالش کشیدن سلطه غرب در این قاره دارد. اتحاد جماهیر شوروی همچنین در طول جنگ سرد با بسیاری از کشورهای آفریقایی روابط مشتری داشت و مسکو به دنبال احیای برخی از این روابط بود.

قبل از تهاجم، رسانه دولتی روسی آر تى برنامه‌های خود را برای راه‌اندازی یک مرکز جدید در کنیا با آگهی کاری اعلام کرد که می‌گوید می‌خواهد «داستان‌هایی را پوشش دهد که توسط سازمان‌های دیگر نادیده گرفته شده‌اند» و «عقل متعارف در مورد آفریقا را به چالش بکشد».

با این حال آفریقا اغلب در قلب منازعه برای نفوذ در رقابت قدرت های بزرگ بین بازیگران کلیدی ژئوپلیتیک مانند ایالات متحده، چین و روسیه بوده است. برخی از کشورها در تلاش هستند تا از این موقعیت به طرق مختلف استفاده کنند.

Odugbesan-Omede توضیح داد که به عنوان مثال، تانزانیا وضعیت فعلی را به عنوان فرصتی برای صنعت انرژی خود برای سود شناسایی کرده است. او گفت: "رییس جمهور تانزانیا، سامیه سولوهو حسن، این فرصت را برای جستجوی بازارهایی برای صادرات گاز می بیند." Odugbesan-Omede افزود: "تانزانیا ششمین ذخایر بزرگ گاز در آفریقا را دارد. در حالی که برخی از کشورهای آفریقایی شوک اقتصادی ناشی از جنگ روسیه و اوکراین را تحمل خواهند کرد، برخی دیگر در تلاش هستند تا با جستجوی راه های سودآوری جدید، طوفان را پشت سر بگذارند."

شایان ذکر است سفارت روسیه در آفریقای جنوبی در توییتر از افراد و نهادهای این کشور آفریقایی به خاطر حمایت از روسیه در جنگ علیه اوکراین تشکر کرد. در واکنش، سفارت آلمان در آفریقای جنوبی پاسخ داد که روسیه مشغول سلاخی افراد بی‌گناه است.

ماجرا از آنجا آغاز شد که سفارت روسیه در آفریقای جنوبی روز شنبه ۱۴ اسفند (۵ مارس) در توییتی با تشکر از آنچه ''اعلام همبستگی افراد و نهادهای آفریقای جنوبی با روسیه'' نامید، نوشت: ما از حمایت شما قدردانی می‌کنیم و خوشحالیم که امروز شما را در کنار خود داریم، زیرا روسیه مانند ۸۰ سال پیش علیه نازیسم در اوکراین می‌جنگد.

کمتر از سه ساعت بعد، سفارت آلمان در آفریقای جنوبی به این توییت پاسخ داد و نوشت: «متاسفیم، اما نمی‌توانیم ساکت بمانیم، این بسیار بدبینانه است.

سفارت آلمان در ادامه افزود: روسیه به خاطر منافع خودش مردان، زنان و کودکان بی‌گناه را در اوکراین سلاخی می‌کند و این قطعاً مبارزه با نازی‌ها نیست.

پاسخ توییتری سفارت آلمان با این جمله به پایان می‌رسد: «متأسفانه، وقتی صحبت از نازیسم می‌شود، ما به نوعی متخصص هستیم.

ادبیات مشابه پوتین

رئیس‌ جمهور روسیه روز پنج‌شنبه ۱۲ اسفند در آغاز نشست با شورای امنیت این کشور گفته بود: «ما در حال جنگ با نئونازی‌ها هستیم.

ولادیمیر پوتین پیش از آغاز حمله به اوکراین هم مدعی شده بود که نئونازیسم در اوکراین جریانی ریشه‌دار است.

او پس از اعلام فرمان حمله به اوکراین نیز مدعی شده بود که یکی از اهداف مهم این حمله، ''نازی‌زدایی'' از کشور همسایه است.

آلمان بارها حمله نظامی روسیه به اوکراین را محکوم و تاکید کرده که خواستار پایان جنگ در اوکراین است.

از جمله، صدراعظم آلمان حمله روسیه به اوکراین را "روزی سیاه برای اروپا" و نقض آشکار قوانین بین‌المللی خوانده که با "هیچ چیز قابل توجیه" نیست.

اولاف شولتس همچنین در یک تماس تلفنی از ولادیمیر پوتین خواست که تهاجم نظامی در اوکراین را فورا متوقف کند و اجازه دسترسی به کمک‌های بشردوستانه در مناطق درگیری را بدهد.

آنالنا بربوک، وزیر خارجه آلمان نیز از ولادیمیر پوتین خواسته که به جنگ در اوکراین خاتمه دهد. او پوتین را عامل انزوای کامل روسیه در سطح بین‌المللی خوانده و گفته است: «'بسیاری از روس‌ها نیز بر این عقیده هستند که این جنگ آنها نیست، بلکه جنگ رئیس جمهور روسیه با اوکراین است».

گسترش روابط روسیه با دیگر کشورها از جمله آفریقا که پتانسیل بالایی برای سرمایه‌گذاری دارد همواره برای غربی‌ها با رهبری آمریکا باعث نگرانی بوده است مخصوصا اینکه مسکو درحال حاضر بزرگترین تامین کننده سلاح در آفریقا به حساب می‌آید و توافقات اجلاس اخیر و درخواست‌های متعدد رهبران آفریقایی برای اختصاص اعتبارهای لازم برای خرید تجهیزات و تسلیحات روسی بیشتر، نگرانی‌ها در غرب برای گسترش نفوذ روسیه را بیش از گذشته افزایش خواهد داد.

این نگرانی زمانی بیشتر می‌شود که یادآور شویم روسیه تا پنج سال پیش تنها با ۱۰ کشور آفریقایی توافقنامه همکاری نظامی امضا کرده بود حال آنکه در پنج سال گذشته هر روز بر تعداد این کشورها افزوده شد و حتی تا 20 کشور رسیده است و همانطور که پوتین در بیانیه پایانی این اجلاس اعلام کرد روسیه برای گسترش همکاریها با همه کشورهای آفریقایی مصمم است.

فرصت‌های سرمایه گذاری گسترده در قاره آفریقا و تمایل روسیه برای توسعه همکاری‌های هسته‌ای در قاره سیاه، از دیگر اهداف روسیه در آفریقا است همانطور که پوتین در دیدار با رهبر نامیبیا از آن سخن گفت و بر آمادگی کشورش برای تولید سوخت هسته‌ای تاکید کرد.

مصر، اتیوپی، سودان، کنیا، اوگاندا، نیجریه، روندا، زامبیا و غنا از جمله کشورهایی هستند که روس‌ها تمایل زیادی به گسترش همکاری‌های هسته ای با آنها دارند.

روسیه به عنوان سه کشور نخست در تولید و صادرات نفت جهان و اولین کشور در تولید و صادرات گاز، به دنبال بازار خوبی هم در آفریقاست مخصوصا اینکه رقابت تنگاتنگی با آمریکا در زمینه کسب جایگاه نخست در مواد هیدروکربنی دارد.

سرمایه‌گذاری در بخش معادن آفریقا نیز گزینه دیگری پیشروی روس‌ها برای بالا بردن تراز تجاری خود در قاره سیاه است چرا که آفریقای مرکزی، گینه، زیمبابوه، ماداگاسکار، جمهوری دمکراتیک کنگو و سودان همگی نیاز به سرمایه‌گذاری در این حوزه دارند.

اجلاس روسیه و آفریقا یک پیام روشن برای غربی‌ها به رهبری آمریکا که روسها از آنها به عنوان شریک یاد می‌کنند، در پی داشته است آن هم اینکه مسکو در حال تلاش برای بهبود روابط خود با آفریقا در حوزه‌هایی است که در آنها تجربه و دانش لازم را دارد و در حوزه نظامی نیز احساس می‌کند نه تنها چیزی کمتر از آمریکا برای ارایه به جهانیان ندارد بلکه در خیلی از زمینه‌ها با وجود بودجه کمتر، فناوری و دانش بالاتری کسب کرده است.

با این وجود نباید از یاد برد که تراز تجاری روسیه با مجموع کشورهای آفریقایی نشان می‌دهد که مسکو راه زیادی برای رسیدن به چین، برخی کشورهای اروپایی از جمله فرانسه و حتی آمریکا در تراز تجاری با آفریقا دارد اما مشخص است که پوتین قدم در راهی گذاشته است که صاحبنظران از آن به عنوان بازگشت مسکو به آفریقا یاد می‌کنند چرا که پوتین پیشتر با انتقاد از سیاست‌های غربی ها در آفریقا گفته بود: آنها برای اینکه هیچکس مانع سیاست‌های یک جانبه غرب در آفریقا نشود، از گسترش روابط روسیه با کشورهای آفریقایی جلوگیری می‌کنند.