در روزهایی که نقاط مختلف اوکراین درگیر جنگ و رویارویی طرفین است، شبکه‌های اجتماعی در حال ارائه نقشی مؤثر و پررنگ هستند. جهان مادی و دیجیتال در بحبوحه شدت گرفتن بحران اوکراین دوران بی‌سابقه‌ای را از سر می‌گذراند.
به گزارش جماران به نقل از واشنگتن پست، مقاومت بین‌المللی برنامه‌نویسان رایانه و «جنگجویان اطلاعاتی» داوطلب برای نفوذ به تبلیغات کرملین و افشای روس‌های معمولی در معرض حقیقت بدون سانسور یک جنگ وحشیانه است.
آنها ابزارهایی ساخته اند که به هر کسی اجازه می دهد تا شهروندان روسیه را با پیام های متنی که آمار تلفات غیرنظامیان جنگ را شرح می دهد غافلگیر کند. آنها ویدئوهای ضد جنگ و سایت های خبری منتشر کرده اند که برای فرار از ممنوعیت های دولت روسیه ساخته شده اند. آنها حتی پایگاه‌های اطلاعاتی را با اطلاعات شخصی پرسنل نظامی روسیه جمع‌آوری کرده‌اند - همه اینها به امید برانگیختن شورش در سراسر پرده آهنین جدید.
از روزهای جنگ سرد، زمانی که ایستگاه‌های تحت حمایت دولت آمریکا مانند رادیو اروپای آزاد پیام‌های ضدکمونیستی را در سراسر کشورهای شوروی پخش می‌کردند، غرب سعی کرده است، اغلب بیهوده، حباب تبلیغاتی را که مردم روسیه را احاطه کرده و منزوی کرده، سوراخ کند.
اما اینترنت آن تلاش‌های جنگ اطلاعاتی را بیش از حد به جریان انداخته است و به مردم این امکان را می‌دهد تا در تلاش‌های تخیلی که برای دستیابی به غریبه‌ها هزاران مایل دورتر طراحی شده‌اند، شرکت کنند.
داوطلبان پشت تلاش های امروز می گویند امیدوارند بتوانند بر سرکوب شهرهای ویران شده جنگ، بیمارستان های بمباران شده و فجایع انسانی توسط دولت روسیه غلبه کنند. گروه حقوق بشر OVD-Info می گوید که از آغاز تهاجم، هزاران روس در اعتراضات ضد جنگ دستگیر شده اند.
اما برخی از ابتکارات همچنین ممکن است به دلیل اتکا به داده های شخصی روس ها، که بسیاری از آنها از تلاش های جنگی جدا شده اند و با خطرات جدی اعتراض عمومی روبرو هستند، نتیجه معکوس داشته باشد. آنها همچنین می توانند به دلیل قدرت و سرعتی که کرملین برای جدا کردن میلیون ها روس از اینترنت باز کار کرده است، ناکارآمد باشند.
دولت روسیه با نکوهش سانسور غربی، دسترسی به شبکه های اجتماعی فیس بوک، توییتر و اینستاگرام را مسدود یا محدود کرده است. وب‌سایت‌های پخش‌کننده‌های دارای بودجه عمومی مانند بی‌بی‌سی بریتانیا، دویچه وله آلمان و رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی و صدای آمریکا؛ و سایت های خبری مستقل که برای مخاطبان روسی جذاب هستند.
قانون جدید «اخبار جعلی» که توسط ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه امضا شد، روزنامه‌نگارانی را که با تبلیغات دولتی مخالفت می‌کنند، از جمله با جنگ خواندن که واشنگتن پست و سایر سازمان‌های خبری را مجبور به توقف گزارش در داخل کشور می‌کنند، به 15 سال زندان تهدید کرده است. شبکه های تلویزیونی و رادیویی مستقل محبوب در روسیه تعطیل یا ممنوع شده اند.
اما اینترنت کمک کرده است تا آشکار شود که چنین محاصره‌های سنتی چقدر می‌توانند متخلخل باشند - و پیام‌های سیاسی چقدر سریع منتشر می‌شوند. پس از اینکه یک تهیه‌کننده تلویزیون دولتی روسیه به نام مارینا اووسیانیکوا با علامت «نه به جنگ» در یک برنامه خبری دولتی پخش شد، آن لحظه تقریباً بلافاصله در اینترنت روسیه پخش شد صفحه فیس بوک او با هزاران کامنت جشن منفجر شد که برخی از آنها به زبان روسی بود.
او در یک پیام ویدیویی که قبل از دستگیری در تلگرام ارسال شد - که از آن زمان به طور گسترده کپی و به اشتراک گذاشته شد - گفت: "من شرمنده هستم که اجازه دادم دروغ ها روی صفحه تلویزیون گفته شود ... که اجازه دادم مردم روسیه زامبی شوند. مدوزا، یک سایت خبری مستقل روسی زبان که اخیراً توسط روسیه ممنوع شده است، روز سه شنبه گزارش داد که کارکنان شبکه دولتی و اووسیانیکوا به طور معمول اخبار غرب را تماشا می کنند تا جنگ را درک کنند.
ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین ویدئوهایی را ضبط کرده است که مستقیماً از شهروندان کشوری که به کشور او حمله می‌کنند دعوت می‌کند و به زبان روسی می‌گوید: «تا زمانی که کشور شما به طور کامل خود را از کل جهان بسته نشده و به یک کره شمالی بسیار بزرگ تبدیل نشده است، باید بجنگید. " مقامات اوکراینی ویدئوهای بسیار تولید شده ای را تبلیغ کرده اند که تلاش می کنند شوک درونی جنگ را به خانه برگردانند. آنها همچنین یک کانال تلگرامی راه اندازی می کنند که فیلم هایی از سربازان کشته یا اسیر شده روسی را به عنوان راهی برای آگاه کردن اعضای خانواده خود و برانگیختن خشم ضد نظامی در خانه نشان می دهد. شرکت‌های رسانه‌های اجتماعی و رسانه‌های غربی نیز با استفاده از نرم‌افزار ویژه Tor، که ترافیک اینترنت را از طریق شبکه پراکنده سرور هدایت می‌کند و عملاً محاصره وب‌سایت را خنثی می‌کند، کمک به روس‌ها برای دور زدن این سانسور را آغاز کرده‌اند. بی‌بی‌سی، دویچه وله و توییتر پیوندهایی به سایت‌های Tor خود - قابل دسترسی با یک مرورگر رایگان - و همچنین راهنماهایی به زبان روسی در مورد نحوه مشاهده آنها منتشر کرده‌اند. برخی از آنها برای اولین بار سال‌ها پیش در «وب دارک» راه‌اندازی شدند، اما قبل از جنگ به‌طور محدود مورد استفاده قرار گرفتند.
پیتر لیمبورگ، مدیر دویچه وله، در یک راهنمای خواننده نوشت: ماموریت ما حفظ گفتگو با مردم روسیه است. دیالوگ گاهی شامل حقایق ناخوشایند نیز می شود.
داده‌های تحقیقات بازار نشان می‌دهد که برنامه‌های VPN یا شبکه خصوصی مجازی که به روس‌ها امکان دسترسی به سایت‌های ممنوعه را می‌دهند، در هفته‌های اخیر میلیون‌ها بار در فروشگاه‌های اپلیکیشن اپل و گوگل دانلود شده‌اند. و داده های داخلی Tor، که به عنوان یک پروژه دولتی ایالات متحده آغاز شد اما اکنون به عنوان یک سازمان غیرانتفاعی فعالیت می کند، نشان می دهد که استفاده از این سیستم در داخل روسیه افزایش یافته است و از زمان آغاز تهاجم هزاران رایانه دیگر به شبکه آن متصل شده اند.
دولت ایالات متحده همچنین به دنبال محافظت از حضور مداوم شرکت هایی مانند Cloudflare، یک شرکت امنیت سایبری است که توسط بسیاری از اینترنت برای آنلاین نگه داشتن وب سایت های خود استفاده می شود. این شرکت با درخواست‌هایی برای حذف سایت‌هایی که تبلیغات کرملین را تکرار می‌کنند، مواجه شده است، اما به دلیل نگرانی‌هایی که می‌تواند منجر به آفلاین شدن سایر مشتریانش - از جمله رسانه‌های مستقل به روس‌ها - شود، مقاومت کرده است.
وزارت امور خارجه از آنها در این اقدام موازنه حمایت کرده است، به طوری که سخنگوی وزارت امور خارجه به واشنگتن پست گفت: "حفظ جریان اطلاعات به مردم روسیه تا حد امکان حیاتی است."
نیویورک تایمز و واشنگتن پست کانال‌هایی را در تلگرام راه‌اندازی کرده‌اند، سرویس چت گروهی بدون سانسور و محبوب در روسیه، و دسترسی به برخی پوشش‌های جنگ را در روسیه و اوکراین رایگان کرده‌اند.
بی‌بی‌سی، که از تلگرام نیز استفاده می‌کند، می‌گوید ترافیک به پلتفرم‌های دیجیتال روسی زبانش افزایش یافته است، از جمله شکستن رکورد نزدیک به 17 میلیون نفر در هفته اول جنگ. اما این غول خبری بریتانیایی همچنین برای دسترسی به شنوندگان روسی به یکی از اولین شگفتی‌های رسانه‌ها، رادیو موج کوتاه، روی آورد و گفت که در این ماه پخش با فرکانس‌های جدیدی را آغاز می‌کند که «به وضوح در کی یف و بخش‌هایی از روسیه قابل دریافت هستند».
بی بی سی گفت که اکنون چهار ساعت گزارش خبری روزانه در اوایل شب و درست قبل از نیمه شب به وقت اوکراین در فرکانس های 15735 کیلوهرتز و 5875 کیلوهرتز پخش می شود. در یکی از اولین پخش‌های موج کوتاه بی‌بی‌سی، در سال 1932، پادشاه جورج پنجم گفت که آنها را در سرتاسر امپراتوری بریتانیا به هم متصل می‌کند، به‌قدری که برف، صحرا یا دریا بریده‌شده‌اند که فقط صداهای خارج از هوا می‌تواند به آنها برسد. آخرین پخش موج کوتاه آن قبل از جنگ اوکراین در سال 2008 بود.
آژانس رسانه های جهانی ایالات متحده، که صدای آمریکا و رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی را اداره می کند، از طریق موج کوتاه مخابره نمی کند. اما صاحبان یک ایستگاه موج کوتاه در Okeechobee، فلوریدا، که آنتن‌های رادیویی آن بر فراز یک مرتع گاو است، به خبرنگاران گفتند که شروع به پخش صدای آمریکا از طریق امواج رادیویی به روسیه کرده‌اند. (یک جمع آوری کمک مالی آنلاین برای این عملیات بیش از 12000 دلار جمع آوری کرده است.)
توماس کنت، رئیس سابق رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی، هفته گذشته در مقاله ای نوشت که استراتژیست های غربی باید گزینه های تخیلی بیشتری را برای دامن زدن به نارضایتی داخلی در روسیه، از جمله سازماندهی کمپین هایی برای ایمیل فایل های صوتی، برگزاری بحث های بسته در شبکه های اجتماعی کوچک و قاچاق فلش مموری.
کنت نوشت: رهبران کرملین نمی‌توانند برای همیشه نارضایتی عمومی را نادیده بگیرند، حتی اگر فعلاً حاضر باشند هر کسی را که جرأت اعتراض در خیابان‌ها را دارد مورد خشونت قرار دهند. جهان غرب باید نشان دهد که به جمعیت روسیه احترام می گذارد، حتی اگر رژیم این کار را نکند. این به معنای نشان دادن تعهد به این اصل است که روس‌ها شایسته اطلاع هستند. رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی و بی‌بی‌سی می‌گویند که از زمان تهاجم روسیه و سرکوب رسانه‌های مستقل، شاهد رشد چشمگیری مخاطبان برای پیشنهادهای روسی زبان خود بوده‌اند.
وب سایت رادیو آزادی در دو هفته اول جنگ شاهد افزایش 86 درصدی بازدیدکنندگان منحصر به فرد خود از روسیه بود. در یوتیوب، بسیاری از آخرین ویدیوهای آن بیش از 1 میلیون بازدید شده است. جیمی فلای، رئیس و مدیر اجرایی رادیو آزادی گفت که مردم همچنین با ارسال داستان ها از طریق تلگرام و خبرنامه های ایمیل، از سانسور روسیه فرار می کنند.
مطمئناً اگر روسی هستید که در داخل روسیه نشسته اید، دریافت اخبار و اطلاعات مستقل دشوارتر می شود، اما مردم همچنان به دنبال آن محتوا هستند، چه از VPN استفاده کنند و چه از سایت های آینه ای. همانطور که در طول جنگ سرد دیدیم، در کشورهای مختلف، مردم همیشه راهی پیدا می‌کنند، مهم نیست که تاکتیک‌های پارازیت چیست. فراتر از تلاش های رسمی، تیم هایی از برنامه نویسان رایانه نیز شروع به اعتصاب کرده اند تا خشم روسیه را برانگیزند. یک گروه، squad303، به نام اسکادران هوایی که در طول جنگ جهانی دوم هواپیماهای جنگی نازی‌ها را شکافت، وب‌سایتی ساخته است که آدرس ایمیل، تلفن یا شماره واتس‌اپ یک شهروند روسی به‌طور تصادفی انتخاب شده را نشان می‌دهد - و همچنین یک پیام از پیش نوشته شده که بازدیدکنندگان می‌توانند. بفرستند تا یک مکالمه را از حساب های خودشان شروع کنند.
سلام، دوست روسی من، یک متن می گوید که تقریباً ترجمه شده است. ما همدیگر را نمی شناسیم. من خارج از کشور زندگی می کنم. من می دانم که روسیه به اوکراین حمله کرد و سربازان و غیرنظامیان زیادی در آنجا کشته شدند. چگونه در روسیه زندگی می کنید؟ چطور پیش می‌رود؟
یکی از برنامه نویسان این گروه در لهستان - با استفاده از نام یان زومباخ، یکی از خلبانان جنگنده ace اسکادران - گفت که او اکنون در کنار بیش از 100 داوطلب از استونی، فرانسه، آلمان، ایالات متحده و سایر کشورها کار می کند که به تیم های اختصاص داده شده تقسیم شده اند. به توسعه نرم افزار، دفاع سایبری، رسانه های اجتماعی و یک "میز کمک" برای دریافت پیام رسان های جدید.
به گفته برنامه نویس، که گفت پایگاه داده آنها شامل ده ها میلیون شماره تلفن و ایمیل است، میلیون ها پیام، که برخی از آنها عکس های جنگ یا آمار کشته های غیرنظامی را نشان می دهد، در کمتر از دو هفته به شماره های روسی ارسال شده است. آدرس های است که از پایگاه های داده هک شده روسیه گرفته شده است.
این تیم برای گسترش زیرساخت خود رقابت کرده است و از یک سرور در اوایل این ماه به 16 سرور امروز افزایش یافته است. او گفت که سایر عملیات توزیع انبوه در حال حاضر در حال انجام است. او گفت که این پروژه همه کاره است و او حدود سه ساعت در شب می خوابد. اما او گفت که به خاطر می‌آورد که در دهه 1980، زمانی که آنها در جنبش کارگری همبستگی که اتحاد جماهیر شوروی را تکان داد، شرکت کردند، اطلاعات بیرونی رادیو اروپای آزاد چقدر برای والدینش مهم بود. او امیدوار است که کار امروزش نیز تأثیر مشابهی داشته باشد. ما انتظار پاداش یا پاسخ فوری نداریم. این یک فرآیند است. هر پیامک ارسال شده برای یک فرد در روسیه پل کوچکی بین دو نفر است.
دى کوریا، یک پیام رسان داوطلب در پاناما، گفت که صدها پیام را با کمک این سایت برای روس ها ارسال کرده است، از جمله 50 پیام زمانی که در خانه بوده و به پسر شیرخوار خود شیر می دهد. او اسکرین‌شات‌هایی را با واشنگتن پست به اشتراک گذاشت که ده‌ها پیام و مکالمه را نشان می‌داد، از جمله یکی که در آن یکی از پاسخ‌دهندگان می‌گفت روس‌ها از جنگ شوکه شده‌اند اما به دلیل سرکوب پلیس می‌ترسند اعتراض کنند. کوریا نمی‌داند که تاثیری خواهد داشت یا نه، و او نگران کارهاى تلافی‌جویی است. اما او گفت که با دیدن عکس‌هایی از یک زایشگاه ویران شده در ماریوپول، اوکراین، برای انجام کاری انگیزه پیدا کرده است.
او گفت: وقتی بیمارستان را دیدم، ناراحت شدم شد. فکر می کنم چقدر شب ها برای آن مادران وحشتناک است - سرما.... همه آنها مانند من این فرصت را ندارند که نوزادان خود را در آغوش بگیرند. گروهی دیگر یک موتور جستجو به نام Rusleaks.info ایجاد کرده اند که بیش از ده ها پایگاه داده را جمع آوری می کند که ادعا می شود اطلاعات شخصی پرسنل نظامی روسیه از جمله نام ده ها هزار نفر، آدرس، شماره تلفن و جزئیات گذرنامه را نشان می دهد.
داده ها به طور کامل تأیید نشده اند و برخی از سوابق توسط دولت اوکراین منتشر شده است که خطر اطلاعات نادرست را افزایش می دهد. اما یکی از اعضای این گروه، که قبلاً یک توسعه‌دهنده نرم‌افزار در کی یف بود، گفت که این داده‌ها می‌تواند برای آگاه کردن مردم روسیه در مورد آنچه دولت آنها انجام می‌دهد یا کمک به تحقیق در مورد جنایات جنگی استفاده شود. نمی دانم چقدر زود اتفاق می افتد. من نمی دانم که اصلا این اتفاق خواهد افتاد. اما من کاری را انجام می دهم که برای آن تمرین کرده ام." ما اکنون در مرزهای بسیار زیادی می جنگیم. و این به وضوح یکی از آنهاست. ... هر آنچه که لازم است تا صدای ما بلندتر شود."
شایان ذکر است یک مقام تلویزیون دولتی روسیه که در اعتراض به جنگ در اوکراین یک برنامه زنده خبری را قطع کرده بود، روز سه شنبه آزاد شد و بیش از 270 دلار جریمه شد، اما همچنان می تواند حکم زندان را بگذراند.
مارینا اووسیانیکوا به خبرنگاران گفت در زمانی که توسط پلیس بازداشت شده بود اجازه نداشت بخوابد و به مدت 14 ساعت تحت بازجویی قرار داشت.
اوسیانیکووا، کارمند کانال 1، در برنامه خبری عصر دوشنبه با پوستری پشت مجری رفت که روی آن نوشته شده بود “جنگ را متوقف کنید، تبلیغات را باور نکنید، آنها اینجا به شما دروغ می گویند.” در بالای پوستر به زبان انگلیسی «بدون جنگ» و در پایین «روسی علیه جنگ» نوشته شده بود.
او در ویدئویی که قبلا ضبط شده بود، از روس‌ها خواست تا در تظاهرات ضد جنگ شرکت کنند و گفت: روسیه کشور متجاوز است و تنها یک مرد، ولادیمیر پوتین، مسئولیت آن تجاوز را بر عهده دارد.
خبرگزاری دولتی تاس گفت که اوسینیکوا به دلیل این ویدئو مجازات شد و طبق قانونی که انتشار “اطلاعات نادرست عمدی” در مورد استفاده از نیروهای مسلح روسیه را ممنوع می کند، به دلیل حملات هوایی تحت بازجویی قرار گرفت. قانون جدید حداکثر 15 سال حبس دارد.
اووسیانیکوا که پدرش اوکراینی و مادرش روسی است، شب را در بازداشت پلیس گذراند.
اووسیانیکوا گفت: «این روزهای زندگی من بسیار سخت بود، زیرا به معنای واقعی کلمه دو روز کامل را بدون خواب گذراندم، تحقیقات بیش از 14 ساعت طول کشید و آنها به من اجازه ندادند با خانواده و دوستان نزدیکم تماس بگیرم، هیچ حمایت قانونی ارائه نکردم. .
دادگاه او را به پرداخت جریمه 30000 روبلی (حدود 270 دلار) به اتهام سازماندهی اقدامات غیرقانونی قبل از فراخوان برای شرکت در تظاهرات ضد جنگ محکوم کرد.
شرکت‌های غولی مانند متا، گوگل و اپل، که همیشه خود را شرکت‌های فناوری بی‌طرفی معرفی می‌کردند، حالا پرچم‌های رنگی سیاسی خود را به اهتزاز درمی‌آورند - و در پاسخ به تهاجم روسیه عرضه محصولات خود را در روسیه ممنوع کرده‌اند.
در همین حال، خود اینترنت برای کاربران روسی در حال تغییر است - توییتر و فیس‌بوک مسدود شده، تیک‌تاک به کاربران روسی اجازه ارسال پست نمی‌دهد، و گزارش شده است که پلیس مردم را در خیابان ها متوقف می‌کند تا ببیند آنها در تلفن‌های خود چه تماشا می‌کنند.
در روزهایی که نقاط مختلف اوکراین درگیر جنگ و رویارویی طرفین است، شبکه‌های اجتماعی در حال ارائه نقشی مؤثر و پررنگ هستند. جهان مادی و دیجیتال در بحبوحه شدت گرفتن بحران اوکراین دوران بی‌سابقه‌ای را از سر می‌گذراند.
