گرچه نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل که فاجعه مرگبار اتمی ۱۹۸۶ در آن روی داد یک موضع نظامی تلقی نمی‌شود، اما این نقطه از نظر راهبردی اهمیت بسیاری دارد زیرا بین مرز بلاروس و کی‌یف، پایتخت اوکراین قرار گرفته است.
به گزارش جماران، در جنگ اوکراین، نام کمتر جایی مانند «چرنوبیل» می‌توانست پیشروی روسیه را در ذهن‌ها متبادر کند، بنابراین زنگ خطر در غرب زمانی به صدا درآمد که ارتش روس، این نیروگاه از کار افتاده را در ساعات اولیه تهاجم خود به اوکراین در روز پنجشنبه تصرف کرد.
چرا روسیه یک زمین بایر آلوده به رادیواکتیو را به یکی از اولین اهداف خود در اوکراین تبدیل کرد؟
پاسخ دقیق این پرسش را فقط در ذهن مقامات ارشد مسکو باید جستجو کرد، اما این نکته که این سایت در امتداد یکی از مستقیم‌ترین مسیرها از مرز بلاروس به کیف، پایتخت اوکراین قرار گرفته، شاید گویای اهمیت ژئوپلیتیک و راهبردی آن باشد.
اهمیت ژئوپلیتیک
گرچه نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل که فاجعه مرگبار اتمی ۱۹۸۶ در آن روی داد یک موضع نظامی تلقی نمی‌شود، اما این نقطه از نظر راهبردی اهمیت بسیاری دارد زیرا بین مرز بلاروس و کی‌یف، پایتخت اوکراین قرار گرفته است.
بن هاجز، ژنرال بازنشسته و فرمانده پیشین ارتش آمریکا در اروپا پیش از اشغال چرنوبیل به دست روسیه در مصاحبه‌ای گفته بود: «موقعیت مکانی این نقطه مهم است. اگر نیروهای روسی بخواهند از شمال به کی‌یف حمله کنند باید از چرنوبیل بگذرند چون تقریباً سر راه آنهاست.»
چرنوبیل در خاک اوکراین کمتر از ۱۶ کیلومتر با مرز بلاروس فاصله دارد. این کشور متحد روسیه است و مسکو نیروهای آماده حمله خود را در خاک این کشور مستقر کرده بود. فاصله مستقیم خطی از خاک بلاروس تا کی‌یف در جنوب مرز این کشور، حدودا ۱۲۸ کیلومتر است.
مسیر بلاروس به کیف از طریق چرنوبیل به ویژه از نظر جغرافیایی برای برنامه‌ریزان نظامی روسیه جذاب بوده است، زیرا به سربازان این امکان را می‌دهد که برای دسترسی به کی‌یف به جای گذر بالقوه خطرناک از رودخانه دنیپر در اوکراین، از قسمت کم‌عرض‌تر این رودخانه در خاک بلاروس بگذرند.
رود دنیپر که از شمال به جنوب جریان دارد، اوکراین را به دو نیم قسمت کرده و در بیشتر مسیر خود در خاک این کشور پهنای بسیار زیادی دارد.
ایولین فارکاس که معاون وزیر دفاع آمریکا در امور روسیه، اوکراین و اوراسیا در دولت اوباما بود، گفت: «روس‌ها چرنوبیل را می‌خواهند زیرا قصد دارند کنترل کل این کشور بدبخت را در دست بگیرند. آنها می‌خواهند پایتخت را محاصره کنند.»
شبکه ان‌بی‌سی به نقل از یک دستیار کنگره آمریکا که نامی از او نبرده می‌نویسد: «چرنوبیل یک قطعه ملک بی‌استفاده است، اما اگر بخواهید سریع کی‌یف را بگیرید، باید از این نقطه عبور کنید.»
خطر دوباره آلودگی اتمی در جنگ
در پیرامون رآکتور آسیب دیده در چرنوبیل و شهر متروکه پریپیات، «منطقه ممنوعه» بزرگی هست که در آن کارگران سال‌ها نیروگاه سابق را با دقت و مشقت برچیده و زباله‌های رادیواکتیو را پاکسازی کرده‌اند.
پس از انفجار ۱۹۸۶، ابری از رادیواکتیو ایجاد شده و به سمت بسیاری از مناطق اروپا حرکت کرد. طبق اعلام انجمن جهانی هسته‌ای، رادیواکتیویته منطقه اطراف این نیروگاه در دهه‌های پس از فاجعه کاهش یافته و مطالعات نشان می‌دهد که به‌رغم آلودگی خاک، جمعیت حیوانات وحشی در منطقه ممنوعه افزایش یافته است.
اما جنگ در این هفته در این منطقه نگرانی‌هایی را در مورد احتمال بروز تأثیرات مخرب زیست‌محیطی ایجاد کرد، زیرا ممکن است بر اثر درگیری‌ها خاک آلوده و سایر زباله‌های اتمی دوباره به هم بخورد و آلودگی رادیواکتیو از منطقه فراتر هم برود.
فارکاس گفت ممکن است ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه علاقه‌ای به خودِ نیروگاه از کار افتاده نداشته باشد، اما مسکو می‌خواهد امنیت و سلامت منطقه را برای استقرار خودش حفظ کند، به‌ویژه با وجود احتمال نبرد طولانی‌مدت با مبارزان اوکراین در صورت ادامه اشغال این کشور.
او گفت: «روس‌ها قطعاً نمی‌خواهند مواد هسته‌ای در محیط اطراف‌شان رها باشد. آنها خطر را در آنجا درک می‌کنند.»
اهمیت تاریخی چرنوبیل
اتحاد جماهیر شوروی زمانی که اوکراین را تحت کنترل خود در آورد، نیروگاه چرنوبیل را ساخت و بسیاری فاجعه سال ۱۹۸۶ در آنجا را یکی از عوامل مهم سقوط ابرقدرت پیشین در چند سال بعد از آن فاجعه می‌دانند.
این فاجعه موضوع تجدیدنظرطلبی تاریخی در دهه‌های پس از آن بوده است، زیرا پوتین و متحدانش تلاش می‌کنند تا اتحاد جماهیر شوروی را در فضایی مثبت‌تر بازسازی کنند.
پس از محبوبیت یافتن سریال کوتاهی در شبکه اچ‌بی‌او آمریکا درباره چرنوبیل در سال ۲۰۱۹ که در آن فاجعه اتمی اوکراین محصول سوء مدیریت شوروی نشان داده شد، یک شبکه تلویزیونی تحت حمایت کرملین نیز سریالی پخش کرد که در آن سیا، سازمان اطلاعات و امنیت آمریکا مقصر این فاجعه دانسته شده بود.
رآکتورهای آسیب ندیده نیروگاه چرنوبیل تا سال ۲۰۰۰ به تولید برق برای اوکراین ادامه دادند و پس از آن نیروگاه برای همیشه تعطیل شد.
