در سایه احتمال حمله نظامی روسیه به اوکراین، حرف و حدیث ها از حمله سایبری مسکو به این کشور نیز مطرح شده است.
به گزارش جماران، برخی رسانه های آمریکایی و انگلیسی اعلام کردند که واشنگتن و لندن برای مقابله با«حمله سایبری احتمالی» روسیه به اوکراین کارشناسان امنیت سایبری خود را به اوکراین اعزام کردند.
روزنامه نیویورک تایمز در گزارشی نوشت که به دنبال افزایش نگرانی‌ها در خصوص احتمال حمله سایبری روسیه به اوکراین، ایالات متحده و بریتانیا تیم‌های جنگ سایبری خود را به این کشور فرستاده‌اند.
این روزنامه نوشت که سازمان اطلاعات آمریکا بر این باور است که کرملین به زودی دستور حمله سایبری به اوکراین برای «تضعیف جایگاه ولودیمیر زیلنسکی رئیس جمهور اوکراین» را صادر می کند.
در گزارش این روزنامه آمریکایی آمده است که ایالات متحده و انگلیس بر این باور هستند که «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهوری روسیه، تصمیم دارد تا در آینده نزدیک به شبکه برق، سیستم بانکی و سایر زیرساخت‌های اساسی اوکراین حمله سایبری کند.
به گفته این گزارش، در حالی که مقامات انگلیس ماهیت پشتیبانی‌های خود از اوکراین را تدافعی خوانده‌اند، مقامات ایالات متحده از اعلام نوع تیم‌های سایبری اعزام شده خودداری کرده‌اند.
این گزارش همچنین با استناد به گزارشات اطلاعاتی ایالات متحده به این نکته اشاره کرده است که پوتین کوشش می‌کند تا با دست زدن به برخی اقدامات، «ولودیمیر زیلنسکی» رئیس‌جمهوری اوکراین را ناتوان از اداره این کشور نشان بدهد.
در همین حال، پوتین روز سه شنبه در نشست هیات وزارت دفاع این کشور با بیان اینکه حق کامل دفاع در برابر اقدامات غیردوستانه آمریکا را داریم، تصریح کرد: مسکو در این مورد تدابیر نظامی-فنی مناسب را اتخاذ خواهد کرد.
وی سهم سلاح های مدرن در نیروهای مسلح روسیه بیش از ۷۱ درصد و در نیروهای هسته ای ۸۹ درصد اعلام کرد و افزود: روسیه توجه ویژه به توسعه نیروهای مسلح خود را ادامه خواهد داد.
رئیس جمهوری روسیه وضعیت نظامی در جهان را همچنان دشوار اعلام کرد و گفت: مسکو باید بهبود و تقویت نیروهای مسلح خود را ادامه دهد.
پوتین با بیان اینکه آمریکا مقصر تنش در اروپاست، اظهار داشت: استقرار عناصر دفاع موشکی آمریکا در نزدیکی مرزهای روسیه، ما را به شدت نگران می کند.
وی همچنین گفت: وضعیت انسانی قره باغ با حضور نیروهای حافظ صلح روسی بهبود یافته است و در سوریه هم حضور نیروهای روسیه نقش محسوسی در ثبات در این کشور ایفا می کند.
شویگو وزیر دفاع روسیه نیز در این نشست اظهار داشت: مقیاس رزمایش های آمریکا و تاتو با استفاده از هواپیماهای راهبردی رو به افزایش است و پرتاب های فرضی موشک های هسته ای نیز انجام می شود.
وی افزود: ایالات متحده در حال افزایش حضور نظامی خود در نزدیکی مرزهای روسیه است بطوریکه در اروپای شرقی حدود هشت هزار نیروی آمریکایی مستقر هستند.
شویگو افزود: شرکتهای نظامی خصوصی آمریکا در حال آماده‌سازی یک اقدام تحریک‌آمیز در شرق اوکراین با استفاده از عناصر شیمیایی هستند.
وزیر دفاع روسیه همچنین گفت: بی ثباتی اوضاع در افغانستان خطرات صادرات تروریسم و مواد مخدر به خاک کشورهای عضو سازمان پیمان امنیت جمعی را ایجاد می کند.
آمریکا که همواره به دنبال راه‌هایی برای تحت فشار قراردادن روسیه به عنوان ابرقدرت رقیب خود در شرق بوده، اکنون با طرح این ادعا که حضور نیروهای روس در مرز اوکراین تهدیدی برای این کشور محسوب میشود، به دنبال بهانه‌ای تازه برای ایجاد تنش در این منطقه و افزایش فشار بر روسیه است.
روسیه بارها عنوان کرده اقدامات نظامی‌اش در مرز با اوکراین اقدامات عادی نظامی است اما آمریکا و متحدانش همچنان قصد دارند شرایط مرز روسیه با اوکراین را پرتنش جلوه دهند.
آمریکا در حالی مدعی تحرکات جدی روسیه در مرز با اوکراین شده است که واشنگتن و کی یف اخیرا به متحدان اروپایی‌شان اعلام کرده‌اند تحرکات نیروها در مرز با اوکراین نشان‌دهنده آمادگی جدید مسکو برای حمله به اوکراین است.
اوکراین از آمریکا خواسته تا حمایت‌های امنیتی فوری از جمله تبادل اطلاعاتی در دستورکارش قرار دهد.
آیا روسیه به اوکراین حمله می کند؟
در تحولی دیگر یورونیوز در گزارشی به احتمال حمله نظامی روسیه به اوکراین پرداخت و نوشت:همان سان که ولادلن گئورگویچ سیروتکن مورخ روس درباره الکساندراول و پای نهادن فاتحانه او به پاریس پس از شکست ناپلئون بناپارت در ۱۸۱۴ نوشته: «الکساندر در طول جنگهای ناپلئون در اروپا چندین بار طرف عوض کرد؛ با بریتانیا متحد شد؛ با ناپلئون صلح کرد و نهایتا با ناپلئون جنگید و مسکو را به آتش داد تا در خیابانهای پاریس فاتحانه قدم بزند و فاتح پاریس لقب گیرد.»، جایگاهی که قمار، بلوف و ریسک در سیاست خارجی روسها داشته و دارد را در سیاست خارجی کمتر کشوری می توان یافت.
در واقع آنچه تزار الکساندر انجام داد تا رشک فاتحانی چون هیتلر را برای همیشه برانگیزد چیزی نبود جز آمیزهای هوشمندانه از جنگ، بلوف و دیپلماسی. کاری که پوتین رهبر فعلی روسیه نیز به خوبی از او آموخته است.
پوتین که با تجمیع ۴۰ هزار سرباز در مرز اوکراین در ماه آوریل گذشته بایدن را به ژنو کشاند تا تصویری دگربار از عظمت روسیه و توانایی اش در بازسازی نظم دو قطبی روابط بین الملل به جهان ارائه کند، بار دیگر از اواسط نوامبر دست به تجمیع نیرو در مرز اوکراین زده ؛ اما این بار تهدید را با اعزام ۱۷۵ هزار نیرو به مرز اوکراین آنچنان بزرگ گرفته که کسی در غرب آن را حمل بر بلوف نکند.
پوتین به دنبال چیست؟
منابع اطلاعاتی غربی می گویند پوتین از اواسط نوامبر با استقرار ۷۰ هزار و سپس افزایش آن به ۱۷۵ هزار نیرو در مرز اوکراین خود را آماده حمله به این کشور کرده و به احتمال بسیار زیاد در ماه ژانویه به اوکراین حمله خواهد کرد و نه تنها شرق و منطقه دونتسک و دونباس که در سال ۲۰۱۴ اشغال کرده بلکه کی یف را نیز به تصرف خود در خواهد آورد و به مرز لهستان خواهد رسید که مرز اتحادیه اروپا محسوب می شود و سپس با توجه به تنش فزاینده بین لوکاشنکو و غرب ، دالان سوالکی را از لهستان خواهد خواست تا به منطقه جدا مانده کالینینگراد در دریای بالتیک برسد و هم بتواند جمهوری های بالتیک را تحت فشار قرار دهد و هم با توجه به اتمام منابع گازی هلند و نروژ در دریای شمال و وابستگی فزاینده اروپا و بویژه آلمان به خط لوله گاز نورد استریم ۲ که از زیر دریای بالتیک در حال احداث است، تسلط بیشتری بر این دریا داشته باشد.
اما در سوی دیگر نیز بسیاری از ناظران معتقدند پوتین صرفا بلوف می زند و به اوکراین حمله نخواهد کرد کما اینکه در ماه آوریل نیز حمله نکرد. این دسته از ناظران بر این باورند که پوتین صرفا با این بلوف می خواهد با آمریکا بر سر اوکراین بر سر میز مذاکره بنشیند و از آمریکا تضمین بگیرد که اولا اوکراین هیچگاه عضو ناتو نخواهد شد و ثانیا امریکا را متقاعد کند که حضور نظامی اش را در شرق اروپا کاهش دهد و از میزان کمک های نظامی خود بویژه به اوکراین و سه جمهوری بالتیک (لتونی ، استونی ، لیتوانی) بکاهد.
اهمیت اوکراین برای روسیه از آن روی است که بویژه بعد از انقلاب دوم اوکراین در ژانویه ۲۰۱۴ و نزدیکی روزافزون این کشور با آمریکا از سویی و جنگ سال ۲۰۰۸ با گرجستان از سوی دیگر ، روسیه احساس می کند که پای آمریکا به دریای سیاه باز شده و واشنگتن تلاش دارد با برگزاری مانورهای مکرر و مشترک با اوکراین در دریای سیاه حوزه نفوذ و کنش موثر تاریخی روسیه در این دریای شبه سرزمینی روسها را هدف قرار دهد.
اهمیت بالتیک نیز هم از منظر بندر راهبردی پترزبورگ و نیز کالینینگراد و هم با توجه به نورد استریم رو به فزونی است.
پوتین چرا جسور شده است؟
پوتین در حالی دست به تجمیع نیرو در مرز اوکراین زده که اشغال کریمه و شرق اوکراین در سال ۲۰۱۴ کم وبیش به فراموشی سپرده شده، توافقنامه مینسک درباره الحاق دونباس اعم از دونتسک، ماریوپل و لوهانسک به اوکراین و در مقابل اعطای خودمختاری به آنها هیچگاه اجرایی نشد و حتی می توان گفت مناطق اشغالی ۲۰۱۴ بصورت دوفاکتو به عنوان قلمرو روسیه به رسمیت شناخته شده اند.
در چنین شرایطی پوتین بلوک غرب را دچار ۴ بحران در مقابل خود می بیند:
۱- بحران در درون ناتو و مناسبات بین دو سوی آتلانتیک: آنگونه که امانوئل ماکرون رییس جمهور فرانسه در سال ۲۰۱۹ گفت ناتو دچار مرگ مغزی شده است. از طرفی رویکرد انزواطلبانه امریکا در دوره ترامپ موجب تضعیف همکاریهای دو سوی آتلانتیک شد و از سوی دیگر فرانسه در دوره حاکمیت ماکرون و حزب «جمهوری به پیش» با توجه به این انزواطلبی، سیاست خارجی ملی گرایانه و «گولیستی» در پیش گرفت که به همان میزان که اروپاگرا بود با آتلانتیک گرایی که ناتو بر آن مبنا شکل گرفته قابل جمع نبود. مرگ مغزی ناتو دلیل دیگری هم داشت و آن کاهش موضوعیت همکاریهای ترانس آتلانتیک با هدف محدود سازی و مهار روسیه بود چرا که دیگر نزد آمریکاییها نه روسیه بلکه چین مخاطره امنیتی محسوب می شود و نه آتلانتیک بلکه پاسفیک آنجایی است که باید بر آن تمرکز کرد.
۲- مسئله دوم در بلوک غرب در خود اتحادیه اروپا است. برکسیت و خروج انگلیس از سویی و فقدان رهبری چون آنگلا مرکل در کشوری که لوکومتیو اتحادیه اروپا محسوب میشود خود به تنهایی برای تضعیف اتحادیه اروپا کافی است. این در حالی است که شرق و غرب اتحادیه نیز درباره روسیه دچار شکاف هستند و به یک اندازه روسیه را تهدید محسوب نمیکنند.
در حالیکه کشورهای غرب اتحادیه اروپا فکر می کنند پوتین بلوف می زند و تهدیدهایش را چندان جدی نمی گیرند و حتی معتقدند می توان با پوتین همکاری نیز کرد، کشورهای شرق از کشورهای بالتیک تا لهستان، مجارستان و چک تهدید روسها را کاملا جدی می شمارند.
این در حالی است که شرق اروپا خود با موج پوپولیسم راست و اقتدارگرایی برآمده از آن مواجه است و خود هر روز بیشتر شبیه روسیه می شود تا غرب اتحادیه؛ و لذا نگهداشتن آنها در اتحادیه نیز با توجه به موج ناسیونالیسم راست و ضد اتحادیه اروپا در آنها هر روز دشوارتر از پیش می شود.
۳-آلمانی که پس از ۱۶ سال قدرت در آن از دموکرات مسیحی ها به ائتلافی منتقل شده که حزب سبز دومین حزب قدرتمند آن است هر چه بیشتر با مطالبات محیط زیستی و درخواست تعطیلی نیروهای اتمی و کاهش مصرف سوختهای فسیلی مایع مواجه است و همچنین تا زمانی که به تمامی بتواند انرژی مورد نیازش را از منابع تجدید شونده تامین کند نیز فاصله بسیاری دارد. بنابراین اهمیت خط لوله گاز نورد استریم ۲ برای آلمانها فزاینده است و مایل نیستند خود را با روسیه وارد مناقشه کنند.
فرانسوی ها نیز که در لیبی و مدیترانه شرقی با روسها در یک جبهه قرار دارند تمایل چندانی به تنش با مسکو ندارند.
۴- و بالاخره در خود امریکا تیم سیاست خارجی بایدن بویژه جیک سالیوان مشاور امنیت ملی تمرکز سیاست خارجی امریکا را بر روی چین تعریف کرده و در این راه بجای آنکه روسیه را به آغوش چینیها هل دهد و یک جبهه یکپارچه اوراسیایی در مقابل خود شکل دهد مایل است روسیه را به سمت خود بکشاند و یا دستکم از همراهی تام و تمام مسکو با پکن ممانعت کند.
این نکتهای است که پوتین نیز به خوبی به آن واقف است و نیک می داند که با اتکاء به این امر می تواند از امریکا امتیاز بگیرد.
آیا می توان جلوی پوتین را گرفت؟
آمریکا پس از جنگ سال ۲۰۱۴ و اشغال شرق اوکراین توسط بزرگترین دارنده زرادخانه هسته ای جهان چه کاری توانست بکند جز تحریم اقتصادی؟! تحریم هایی که خیلی زود «بی اثر» بودنشان بر همگان آشکار شد اما این بار آنچنان که اطلاعات درز کرده از گفتگوی ویدیویی سه شنبه گذشته بایدن-پوتین حکایت دارد ظاهرا بایدن سه سطح تحریم را مدنظر دارد و به پوتین نیز گفته است:
- تحریم نزدیکان پوتین و حتی وزرای دولت روسیه
- تحریم شرکتهای نفتی روسیه
- و از همه مهمتر بستن شبکه مالی جهانی سوییفت به روی بانکداری روسیه
اما آیا این تهدیدها برای ممانعت از حمله پوتینی که ۱۷۵ هزار سرباز در مرز اوکراین مستقر کرده به اوکراین کافی خواهد بود؟
اگر چه زیلنیسکی رییس جمهور اوکراین که راهی به درازای کمدین تلویزیون بودن تا ریاست جمهوری در مدت کوتاهی در کی یف پیمود از گفتگوی ویدیویی بایدن با پوتین و مواضع قاطع او قدردانی کرد اما ناظرانی که شکستهای پیاپی بایدن در سیاست خارجی در یک سال گذشته را دیده اند به سیاست امریکا درباره اوکراین به دیده تردید می نگرند. سیاست خارجی که در افغانستان به یک رسوایی تبدیل شد و درباره ایران هنوز به دستاورد خاصی دست نیافته. نه شکافهای ناتو را توانسته ترمیم کند و نه سیاست مهار چیناش موفق بوده است.
دو پیشنهاد روسها به غرب مشکل را حل خواهد کرد؟
روسیه نهایتا جمعه ۱۷ دسامبر پس از سه هفته کشمکش با غرب اعلام کرد دو پیشنهاد مشخص برای حل و فصل مسئله اوکراین به امریکا داده و منتظر پاسخ طرف غربی است.
هفته هایی پرتنش که گرچه دو طرف همزمان مشغول مذاکرات وین با ایران بودند اما این امر مانع از آن نشد که در نشست وزرای خارجه ناتو در ریگا پایتخت لتونی تا نشست گروه هفت در لیورپول طرف غربی برای روسها خط و نشان نکشد.
خط و نشانی که احتمالا بتوان اوج آن را در عرصه دیپلماسی در بیانیه پایانی نشست لیورپول دید. آنجا که هفت کشور صنعتی جهان گفتند: «روسیه نباید هیچ شکی داشته باشد که تجاوز نظامی بیشتر به اوکراین تبعاتی عظیم و هزینهای شدید با خود به همراه خواهد داشت.» و از تلاش های فرانسه و آلمان در چارچوب نشست قالب نرماندی جهت اجرای کامل توافق های مینسک به منظور حل منازعه در شرق اوکراین اعلام پشتیبانی کردند.
اما خط و نشان به اینجا نیز ختم نشد و پس از تهدید صریح وزیر دفاع بریتانیا هفته گذشته بوریس جانسون نخستوزیر این کشور نیز دست به تلفن شد تا به پوتین بگوید: «هرگونه اقدام بی ثبات کننده علیه اوکراین یک اشتباه استراتژیک با عواقب بسیار مهم خواهد بود.» و بر تعهد بریتانیا نسبت به تمامیت ارضی و حاکمیت اوکراین تاکید کند و هشدار دهد که هرگونه اقدام بیثبات کننده روسیه یک اشتباه راهبردی خواهد بود.
حال اما در حالیکه زلنسکی رییس جمهور اوکراین تلاش می کند با نزدیک شدن به تل آویو و انتقال سفارت خود از تل آویو به بیت المقدس دست به یارگیریهای جدید در محیط بین الملل بزند ، مسکو نیز اعلام کرده که هیچ قصدی برای حمله به اوکراین ندارد و دو پیشنهاد امنیتی-دفاعی به طرف غربی داده است که بر اساس پیشنهاد اول کشورهای همسایه روسیه همچون اوکراین و گرجستان هیچگاه عضو ناتو نخواهند شد و بر اساس پیشنهاد دوم نیز روسیه و امریکا از استقرار کشتیها، هواپیماها و موشکهای خود در کشورهایی که امکان حمله به قلمرو یکدیگر را می دهد اجتناب خواهند کرد.
دو پیشنهادی که به گفته سرگئی ریابکوف معاون وزیرخارجه روسیه در قالب پیشنویس دو پیمان امنیتی با هدف محدود کردن نفوذ و حضور نظامی امریکا و ناتو در کشورهای همسایه روسیه تهیه و به امریکا ارائه شده و مسکو قصد دارد از امروز شنبه مذاکره بر سر آنها را با طرف غربی آغاز کند.
اگر چه درخواست روسیه برای دادن تضمین عدم پذیرش عضویت اوکراین در ناتو تاکنون با مخالفت بروکسل مواجه شده اما آنچه ناظران تاکید می کنند این است که اساسا عضویت اوکراین در دستور کار ناتو نیست و اوکراین حتی وارد پروسه «طرح اجرایی عضویت» نیز نشده است.
ریابکوف همچنین با طرح این نکته که روابط روسیه با امریکا و ناتو به مرحله خطرناک نزدیک شده، نگرانی مسکو از رزمایشهای مشترک در مناطق همجوار روسیه را نیز تهدیدی غیرقابل قبول برای کشورش دانسته که احتمالا منظورش عمدتا معطوف به رزمایشهای مشترک و حضور نظامی امریکا و بریتانیا در دریای سیاه است. جایی که بطور سنتی و تاریخی حوزه نفوذ روسها و ترکها بوده و مداخله غربیها در آنجا دستکم یکبار به جنگ کریمه بین عثمانی و روسیه از ۱۸۵۳ تا ۱۸۵۶ انجامیده. جنگی که حمایت بریتانیا و فرانسه از طرف ترک آن موجب وارد آمدن شکستی سخت به تزار شد.
حال و در شرایطی که استولتنبرگ دبیرکل ناتو گفته است که این سازمان پیش نویس پیمان امنیتی پیشنهادی روسیه را دریافت کرده و در عین حال گفتگو با مسکو را هم منوط به تامین «امنیت اروپا» و نیز «مشورت با شرکای اروپایی ناتو همچون اوکراین» دانسته، باید منتظر ماند و دید میراثدار الکساندر اول در کرملین چه بازی ای را در پیش خواهد گرفت و در گرماگرم جنگ سرد پکن-واشنگتن چند بار طرف عوض خواهد کرد تا در خیابانهای کی یف قدم بزند و آیا نهایتا راه عظمت روسیه از کی یف عبور خواهد کرد یا خیر؟!، جایی که بسیاری زادگاه روسیه امروزی را از خاننشین آنجا می دانند و روسیه را حاصل توسعه تمدن اسلاوها به سوی شرق و شمال با محوریت کی یف در مقابل تاتارها.
