پایگاه خبری جماران: با گذشت یک ماه از حاکمیت هر روز مشکلات بیشتری در افغانستان خود را نشان می دهد. بسیاری از مردم افغان بر این عقیده هستند طالبان توانایی اداره کشور را ندارند. از طرف دیگر جامعه جهانی نیز تاکنون این حکومت را به رسمیت نشناخته است و حال باید صبر کرد تا مشخص شود چه آینده‌ای پیش روی افغانستان است.
ما برای کمک به ارائه روایت صحیح از آنچه امروز در افغانستان می‌گذرد به سراغ زنان و مردان و اهالی فرهنگ و هنر و سیاست و علم این کشور رفته‌ایم.
در این‌باره سید روح‌الله علوی عضو پیشین شورای ولایتی میدان وردک دولت جمهوری اسلامی ایران در پرسش از وضعیت افغانستان به خبرنگار جماران می‌گوید: افغانستان کشور زراعتی است که باید اقتصاد افغانستان را منابع زراعتی تامین می کرد، اما متأسفانه منابع زراعتی به آن شکل که این کشور تأمین کننده و صادر کننده باشد نیست؛ زیرا زراعت افغانستان مدرنینزه نشده است تا بتواند نیازهای اقتصادی درون کشور را تأمین کنند. بنابراین، چون این وضعیت مهیا نیست، افغانستان حداقل بیشتر از دو دهه قبل متکی به کمک‌های خارجی در هر عرصه بوده و از کمک‌های جامعه بین‌المللی در عرصه‌ی پویایی و شکوفایی، اقتصاد زراعتی استفاده بهینه صورت نگرفته است.
وی افزود: متأسفانه بعد از تسلط طالبان بر افغانستان کمک‌های بین‌المللی در حالت تعلیق قرار گرفته و با محدودیت همراه است؛ در حالی‌که گروه حاکم نمی‌توانند از کمک‌ها و ذخایر ارزی افغانستان در صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی استفاده کنند. لذا این وضعیت باعث شده که سیستم اقتصادی افغانستان با رکود مواجه شود. این وضعیت بسیار نگران کننده است و امکان قحطی و محدودیت ارزی بیش از بیش متصور است.
علوی تصریح کرد: از طرف دیگر تسلط طالبان بدون تفاهم و از مجرای غیر قانونی به وجود آمده، در حالی که مذاکره صلح در کشور قطر دوام داشت تا زمینه انتقال مسالمت آمیز و یا ادغام این گروه در بدنه نظام افغانستان مساعد گردد. لذا مشروعیت حاکمیت طالبان تحت سوال است و به همین دلیل بسیاری از سرمایه داران و تاجرینی که قبلا فعالیت تجارتی داشتند و نیازمندی های روزمره مردم را از کشورهای دیگر وارد می‌کردند، متأسفانه اعتماد خود را نسبت به نظام از دست داده و مطمئن نیستند با واردات کالا در بازار افغانستان بتوانند فعالیت مثمر تجارتی را پیش ببرند. بدین جهت واردات تقلیل یافته و از این منظر مردم افغانستان در آینده‌ی نزدیک مشکلات بسیار زیادی را متحمل خواهد شد .
بحران جدید در انتظار مردم افغانستان است
علوی در مورد وضعیت اقتصادی افغانستان ادامه می‌دهد: بانک نوت های موجود در بانک های افغانستان پاسخگوی نیاز بازار نیست، زیرا اکثر معاملات ارزی به دلیل نبود اعتبار و سیستم شفاف در کشور، نگرانی از ملی سازی و محدودیت ارز، تاجرین و سرمایه‌داران را واداشت که دارایی های خویش را از بانک‌ها قبل از سقوط حکومت قبلی بیرون بکشند و در جای مصون تری چون بانک‌های خارجی انتقال بدهند. لذا ارز (دلار) موجود داخل افغانستان به عنوان پشتوانه مالی که در بانک مرکزی موجود بود بسیار تقلیل یافته است.
وی گفت: فکر می‌کنم طالبان اگر نتوانند بر این وضعیت فایق آیند، حاکمیت‌شان دوام نمی‌آورد، زیرا مردم بسیار تحت فشار هستند و بحران جدیدی در انتظار مردم افغانستان است، از جمله بحران مهاجرت و جنگ‌های داخلی که اتفاقاتی قابل پیش‌بینی است. مشکل گردش ارز در داخل افغانستان هم معضل جدی در عرصه اقتصادی است، چون هیچ اعتباری بر ثبات وضعیت موجود نیست. چنانچه با تلاش بانک‌ها ارز وارد بازار شود مردم برای پنهان کردن و حفاظت شخصی تلاش می‌کنند تا وجوه نقد را مستقیما در اختیار داشته باشند، چون ثبات برقرار نیست و هر لحظه نگرانی از این ناحیه قابل تصور است، به همین دلیل مردم ارز را پیش خودشان نگه می‌دارند و اجازه نمی‌دهند در بازار چرخش داشته باشد. گرچه در همین اواخر کشور چین اعلام آمادگی کمک اقتصادی برای افغانستان را اعلام داشته که هنوز عملیاتی نشده است، اگر هم عملیاتی شود احتمال دارد که این کمک اقتصادی به صورت نقدی نباشد و من فکر می‌کنم به وضعیت بازار کمکی نخواهد کرد..
وی در مورد وضعیت اقتصادی امروز افغانستان تصریح کرد: این دیدگاه وجود دارد که تلاش امارت اسلامی بر این است تا از هر منظر بتوانند مقبولیت جامعه بین‌المللی را به دست بیاورند تا بتوانند ارز موجود افغانستان در بانک جهانی را آزاد کنند و از طرفی می کوشند تا از درآمد ملی مثل درآمدهای روزمره مرزهای افغانستان، جمع‌آوری مالیات و عشر، سیستم اقتصادی را کنترل کنند. ممکن با این وضعیت برای یک ماه یا حداکثر چند ماه بتوانند با این وضعیت بازار را کنترل کنند که البته مسلما در دراز مدت پاسخگو نیست. از طرف دیگر این‌ها تلاش می‌کنند ارز از کشور خارج نشود و در این راستا بانک‌ها محدودیت‌هایی وضع کردند مبنی بر اینکه کسانی که در این بانک‌ها حساب دارند در هفته بیشتر از 200 دلار برداشت نکنند. گرچه فکر نمی‌کنم این محدویت ها در دراز مدت سودی بر وضعیت اقتصادی کشور داشته باشد.
مردم از حق حضور در اجتماعات محروم هستند
عضو پیشین شورای ولایتی وردک در مورد وضعیت سیاسی در افغانستان گفت: در ارتباط با موضوع سیاسی دو موضوع قابل بحث است؛ حاکمیت طالبان یا همان امارت اسلامی از بدو تسلط شان در افغانستان کنترل خوبی داشتند و توانستند از هرج و مرج جلوگیری کرده و از سراسیمگی درونی مقداری بکاهند که این می‌تواند تبعات مثبت ومنفی را در پی داشته باشد. چون طالبان در دو دهه قبل برخورد بسیار تند، خشن و افراطی داشتند و این وضعیت باعث شده مردم با ترس به این دستگاه نگاه کنند و این ترس باعث شده تا مجرمین جنایی جرم را مرتکیب نشوند. لذا این ترس در کوتاه مدت مقداری مفید است. اما این روش سختگیرانه در آینده مردم را از دسترسی به حقوق شهروندی و حقوق انسانی محروم خواهد ساخت که این امر مورد پذیرش جامعه بین‌المللی نیست. مثلاً حق دسترسی به اطلاعات و حق آزادی بیان و محرومیت زنان از حق حضور در اجتماعات. لذا شهروندان برای احقاق حقوق خود نگران هستند و فکر می‌کنم این در دراز مدت خیلی خوب نخواهد بود.
دستگاه حاکمیت طالبان فاقد مشروعیت ملی و بین‌المللی است
وی ادامه داد: مسئله دوم در مورد طالبان، اصول حاکمیت است که آنها چگونه می‌خواهند بر مردم حکومت کنند. امور حاکمیتی یا نوع نظام طالبان هنوز مشخص نیست. دیدگاه آنها با همان نگاه دوره قبل قابل طرح است؛ تفکیک قوا، آزادی دستگاه قضایی و.. اصلا مطرح نیست و تا کنون دستگاه مجریه به طور منسجم معرفی نشده است که حداقل بتوانند به شهروندان و تابعین خدمات ارایه کند و از طرف دیگر شناسایی این‌ها در سطح جامعه بین‌المللی به عنوان عضوی جامعه بین الملی در مرحله ابهام است. هنوز هیچ کشوری این دستگاه را به رسمیت نشناخته است و در یک کلام دستگاه حاکمیت طالبان فاقد مشروعیت ملی و بین‌المللی است و اگر نتواند مورد پذیرش جامعه جهانی یا حداقل کشورهای منطقه قرار گیرد، در ارتباط با جامعه بین‌المللی با مشکل مواجه می‌شود. طالبان با عضویت در سازمان‌های بین‌المللی برای بقاء و کار و ارائه خدمات بهتر احتیاج دارند در چندین سازمان بین‌المللی عضویت پیدا کنند که ضروری ترین آن در عضویت در سازمان اقتصاد جهانی است. مثلاً سازمان حمل و نقل هوایی و دیگر سازمان‌های دیگر با مشکل مواجه خواهند بود، لذا در مورد اصول حاکمیت و شناسایی مشکلات در سطح بین‌المللی باید زمان داد.
وضعیت پنجشیر بسیار نگران کننده است
علوی از مقاومت در پنجشیر نیز می‌گوید: وضعیت عمومی درپنجشیر نگران کننده است و جنگ آنجا به دور از قواعد بشر دوستانه بین‌المللی جاری است؛ وضعیت به شکلی است که مردم در انحصار قراردارند و اجازه ارایه خدمات برای پنجشیر داده نمی شود. طی روزها‌ی اخیر که دو طرف بر آتش بس سه روزه توافق کرده بودند، اکثر مردم از شهر خارج شدند. مدتی است خدمات مخابراتی قطع شده و فقط اجازه دادند برق پنجشیر وصل باشد. از ولایت‌های هم جوار کسی نمی‌توانست امکانات برای نیازمندی روزمره گی مردم ارسال کند. امروز شایعه بود که فرمانده ای جبهه مقاومت از پنجشیر خارج و به کشورهای هم‌جوارمسافرت کرده باشد که مورد تایید قرار نگرفته و هنوز صحت و سقم آن مشخص نیست. اما جبهه مقاومت مطالبه فردی و شخصی ندارند و به صورت آرمانی مسایل را مطرح کردند.
وی افزود: بحث این است که باید حداقل حقوق اساسی، فردی و شخصی رعایت شود. حضور اقوام و اقشار مختلف افغانستان در بدنه نظام به عنوان یک حق در نظر گرفته شود و در مورد مسائل کلان ملی خصوصاً در سیاست‌های خارجی کشور دیدگاه بزرگان و سیاست‌مداران کشورلحاظ شود. طالبان نکاتی که را از سوی جبهه مقاومت مطرح بود در نظر نگرفتند و با ترفندهایی خواستند پنجشیر را تصرف کنند. آنها با پخش و نشر بیانیه ها تلاش می‌کنند تا مردم را از نظر روانی تحت تأثیر قرار دهند. طی گزارش‌های تایید نشده و اما دقیق رسید، طالبان خیلی ناجوانمردانه مبارزه در برابر مقاومت پنجشیر را در پیش گرفتند و جنگجویان حتی به اطفال، زنان و افراد مسن رحم نکردند و برای تسلط در پنجشیر از رعب و وحشت استفاده کردند . مشخص نیست در دراز مدت چه خواهد شد.
علوی گفت: در کل دیدگاه ما این است که جبهه مقاومت اگر بتواند تا یک ماه دیگر با این وضعیت خود را وفق دهند اکثر رهبران سیاسی که در گذشته مقابل جبهه طالبان بودند و امروز کشورهای منطقه هم از آنان حمایت نکردند درنهایت مجبور می شوند گزینه دفاعی را تقویت کنند.
طالبان دیدگاه افراطی دارند
علوی در ادامه از وضعیت فرهنگی افغانستان نیز گفت: وضعیت فرهنگی افغانستان بعد از حضور طالبان در افغانستان و مخصوصا در کابل به آن شکل که شهروندان انتظار داشتند وضعیت عمومی و فرهنگی غیر قابل پذیرش است به این معنا که نهادهای تحصیلی در سراسر کشور تعطیل، مدارس در حال تعلیق و برخوردها نسبت به عموم مردم دوگانه است. اکثر رهبران گروه امارت اسلامی گرایش مذهبی حنفی دارد و به زبان پشتو صحبت می کنند و دیدگاه‌‌شان از چگونگی حاکمیت، افراطی و سخت گیرانه است.
وی یادآور شد: من فکر می‌کنم این‌ها تفکری بسیار تند از اسلام دارند که تطبیق آن در جامعه امروزی مخصوصا برای پیروان مذاهب -جز مذهب حنفی- دشوار است. تعلیم دیده های طالبان در مدارس دینی پاکستان نگرش‌شان نسبت به مذهب شیعه بسیار حساس است که این حساسیت، مذهب جعفری را در نقطه مقابل این‌ها قرار داده است و ممکن در ادامه برای پیروان مذهب جعفری و متکلمین غیر از زبان پشتو تعزیرات وضع گردد که از این جهت نیز در آینده معضل بسیار جدی در پیش است.
طالبان محدودیت‌های بیشتری برای اقوام و اقلیت‌ها وضع خواهند کرد
او از کابینه طالبان نیز گفت: از زمان حضور طالبان بیش از یک ماه می‌گذرد و تا کنون جامعه بین‌المللی آنان را به رسمیت نشناخته و شرایط خاصی را نیزاعلام نکردند. از روزی که آنها خواستند کابینه‌ی اجرایی خویش را اعلام کنند حداقل انتظار مردم افغانستان همه شمول بودن این دستگاه اجرایی بود و الّا شاید توقع جامعه جهانی مشارکتی بودن دستگاه حاکمیتی طالبان بود. اما آنه قائل به مشارکتی بودن نشدند و همان حکومت همه شمول را که متعهد شده بودند نیز عملی نکردند. لذا این برخورد بیانگر این است که در آینده محدودیت‌های بیشتری برای اقوام و اقلیت‌های دیگر وضع خواهند کرد که این جزئی از نگرانی‌های مردم افغانستان است.
طالبان زنان را از حقوق بشری شان محروم کرده‌اند
علوی از حضور و جایگاه زنان در سطح عالی کشور گفت: حضور زنان در دستگاه مجریه و در سطح رهبری کاملا منتفی است. چند روز قبل فرمانی از رءیس‌‌‌الوزرا با توجه به مسأله شرعی وجوب نفقه زن بر مرد صادر شده که زنان افغان حق حضور و کار در سطح مامورین عالیرتبه دولتی را ندارند و در این بین خیلی از زنانی که باید بیرون از خانه کار کنند را در نظر نگرفتند .
وی ابراز نگرانی کرد که دیدگاه متحجرانه ی طالبان ممکن است در آینده تبدیل به اهرم فشار آنها برای شناسایی در جامعه بین‌المللی شود که نمی‌دانم به چه منجر خواهد شد،. درست است آنها مانع تحصیل بانوان در دانشگاه نشدند اما با محدودیت ها بر ادامه تحصیلات با وضع محدودیت های غیر الزامی، تغییرات نصاب تحصیلی و محدودیت شغلی معنی حضور این بخش را تحت سوال قرار داده اند. طالبان با دیدگاه متحجرانه و افراطی باعث می‌شوند که تعلیمات روز را از نصاب تعلیمی و تحصیلی حذف کنند که ادامه این وضعیت مسئولیت مداخله بشردوستانه بین المللی را برای اعضای جامعه بین المللی فراهم می سازد.
