عربستان سعودی تصور می کرد که از طریق یک بمباران در این جنگ پیروز خواهد شد، و همه چیز ظرف چند هفته به پایان خواهد رسید. اما اکنون وارد هفتمین سال این جنگ شده ایم و هیچ پایان مشخصی در انتظار نیست.
به گزارش جماران به نقل از شبکه الجزیره، مداخله نظامی ائتلاف به رهبری عربستان سعودی در یمن نه تنها در هدف خود برای ضربه زدن به حوثی ها (انصارالله) ناکام مانده است بلکه پادشاهی را در موقعیتی قرار داده که ممکن است مجبور به تسلیم شود.
عربستان سعودی در هدف اصلی خود برای شکست حوثی ها در یمن شکست خورده است.
«نادر هاشمی» رئیس مرکز مطالعات خاورمیانه در دانشگاه دنور به الجزیره گفت: «حوثی ها ثابت کرده اند که یک نیروی جنگی مهیب هستند. عربستان سعودی بازی زمینی قابل مقایسه ای برای دشمنی با آنها ندارند.»
این واقعیت دور از آن چیزی است که عربستان سعودی در ابتدا هنگام ورود به جنگ از طریق عملیات موسوم به «طوفان قاطع» در مارس 2015 پیش بینی کرده بود.
هاشمی گفت: «عربستان سعودی تصور می کرد که از طریق یک بمباران در این جنگ پیروز خواهد شد، و همه چیز ظرف چند هفته به پایان خواهد رسید. اما اکنون وارد هفتمین سال این جنگ شده ایم و هیچ پایان مشخصی در انتظار نیست.»
در واقع، حوثی ها از آن زمان در حال پیشرفت هستند و عربستان در موقعیتی است که غیرقابل تصور است که بتواند برنده جنگ شود. حوثی ها پایتخت صنعا و قسمت های زیادی از شمال غربی یمن را تحت کنترل دارند.
شهر مآرب، که به عنوان مرکز تولید نفت و گاز کشور فعالیت می کند و دارای زیرساخت های اساسی است و از اهمیت استراتژیک محوری برخوردار است، همچنان به طور مداوم مورد حمله قرار می گیرد.
علاوه بر این دستاوردهای سرزمینی، حوثی ها نیز بارها نشان داده اند که می توانند با هواپیماهای بدون سرنشین به زیرساخت های خاک عربستان حمله کنند.
وضعیت موجود درگیری ها، چشم انداز آخرین درخواست سعودی ها برای صلح را تیره می کند. این امر ناشی از میل به ایجاد صلح پایدار نیست بلکه به دنبال تلاش برای تعریف یک استراتژی خروج از درگیری است که به یک باتلاق برای پادشاهی تبدیل شده است.
موقعیت اهرم قدرت
به گفته شاهزاده «فیصل بن فرحان آل سعود» وزیر خارجه عربستان پیشنهادی که سعودی ها پیشنهاد می کنند آتش بس سراسری تحت نظارت سازمان ملل متحد است.
در طول آتش بس، مذاکرات باید یک راه حل سیاسی را تسهیل کنند. به نشانه حسن نیت، عربستان سعودی پیشنهاد لغو محاصره فرودگاه صنعا و اجازه واردات سوخت و غذا از طریق بندر مهم حدیده در دریای سرخ را داد.
با این حال، حوثی ها به خوبی از موقعیت و اهرم فعلی خود آگاهی دارند. در حال حاضر، عربستان سعودی و متحدانش به طور بالقوه می توانند مجبور به عقب نشینی شوند بدون اینکه حوثی ها مجبور به اعطای هیچ امتیازی شوند. از این رو، رد اولیه این پیشنهاد توسط آنها چندان غافلگیر کننده نبود، خصوصاً اینکه «هیچ چیز جدیدی» ارائه نشده بود.
طبق گفته «استیون هرست» رئیس گروه تاریخ، سیاست و فلسفه در دانشگاه متروپولیتن منچستر، جمله اخیر یک جمله دقیق است.
هرست گفت: «طرح صلحی که آنها اکنون ارائه داده اند، نسخه اصلاح شده آن است که آنها در سال 2020 پیش بردند.» با این وجود، محمد عبدالسلام مذاکره کننده اصلی حوثی ها، تمایل خود را برای گفت و گوهای بیشتر با ریاض، واشنگتن و مسقط برای تسهیل توافق صلح اعلام کرد.
پشتیبانی از دست رفته آمریکا
با این حال موقعیت نظامی قدرتمند حوثی ها تنها مانع عربستان نیست.
هرست گفت: ایالات متحده، مهمترین متحد عربستان سعودی برای بیش از نیم قرن، همچنین از مارس 2015 هنگامی که باراک اوباما رئیس جمهور وقت، به نیروهای آمریکایی اجازه پشتیبانی لجستیکی و اطلاعاتی از سعودی ها را داد، نقش محوری ایفا کرد.
وی خاطرنشان کرد: «آمریکا اسلحه، اطلاعات - از جمله کمک به انتخاب هدف - و تدارکات از جمله سوخت گیری هواپیماهای سعودی را به سعودی ها ارائه می داد؛ اگرچه آخرین مورد در اواخر سال 2018 پایان یافت.»
دونالد ترامپ کارت عملیاتی را به عربستان سعودی برای فعالیت در یمن در دوران ریاست جمهوری خود اهدا کرد.
به گفته هاشمی، در زمان دونالد ترامپ در مورد یمن کاری انجام نشده است.
هرست به الجزیره گفت: این دلیل اصلی تمایل ترامپ برای ایجاد روابط نزدیک با عربستان سعودی و رهبر واقعی آن، محمد بن سلمان ولیعهد بود.
«این میل به نوبه خود منعکس کننده عواملی از جمله تحسین کاملاً اثبات شده ترامپ نسبت به حاکمان « قوی»، تمایل سعودی برای همراهی با رویکرد یک طرفه ترامپ در روند صلح اسرائیلی ها و فلسطینی ها و ضدیت متقابل با ایران است.»
در نتیجه، دولت ترامپ حتی یک قطعنامه دو حزبی کنگره را وتو کرد که طی آن درگیری آمریکا در جنگ سال 2019 متوقف می شد.
پویایی بایدن به محمد بن سلمان آسیب می رساند
جو بایدن بلافاصله پس از تحلیف خود در 20 ژانویه پشتیبانی ایالات متحده از جنگ عربستان را متوقف کرد. تحت رهبری او، این کشور «تمام فروش اسلحه مربوط» به عربستان سعودی را پایان می دهد.
این آغاز محکم دولت جدید بود و امیدواری های بسیاری را به بایدن ایجاد کرد.
هرست گفت: برخلاف ترامپ، رابطه بایدن با پادشاهی عربستان به دلیل اختلافات قابل توجه با سعودی ها، به ویژه در مورد ایران، جایی که وی به دنبال بازگشت به برجام است، بسیار دوپهلو خواهد بود.
«از دیدگاه بایدن، عربستان سعودی یک متحد، اما نوع مسئله دارش، باقی می ماند که برنامه منطقه ای آن در برخی از زمینه های اصلی با برنامه ایالات متحده مطابقت ندارد.»
به گفته هرست، بنابراین اقدام بایدن در زمینه فروش اسلحه تنها در مورد وضعیت یمن نیست، بلکه پیامی است به سعودی ها مبنی بر اینکه جایی که وی اقدامات ریاض را به ضرر اهداف و منافع آمریکا تلقی می کند، حاضر نیست امتیازی بدهد.
هاشمی گفت، چرخش واشنگتن همچنین نتیجه فشار عمومی است که یمن را در دستور کار سیاسی ایالات متحده قرار داده و بنابراین با تصمیم بایدن ارتباط دارد.
وی گفت: «حمایت آمریکا از تلاش های جنگی سعودی - و جنایات جنگی سعودی ها - باعث ایجاد مخالفت گسترده در آمریکا، هم در کنگره و هم در میان فعالان جامعه مدنی شده است.»
با این حال، باید دید که آیا تصمیم بایدن می تواند تأثیر مثبت طولانی مدتی در درگیری های یمن داشته باشد یا خیر.
«جو بایدن، در پاسخ به فشارهای عمومی قول داده است که سیاست ایالات متحده در مورد یمن را تغییر دهد. من همچنان تردید دارم که وی چشم انداز و تعهدی برای ایجاد یک راه حل عادلانه و پایدار برای این درگیری هولناک داشته باشد.»
آنچه تقریباً قطعی است، تأثیر دومینوی تصمیم بایدن برای مسئولیت بن سلمان در یمن بوده است. هاشمی گفت که پایان دادن به حمایت از جنگ حتی ممکن است دلیل اصلی تلاش عربستان برای صلح باشد.
«انتخاب جو بایدن یک عامل اساسی است. وی در پاسخ به خشم عمومی نسبت به جنایات جنگی در یمن که امریکا تسهیل آن را انجام داده است، با قول پایان فروش اسلحه به عربستان سعودی و تلاش برای حل و فصل دیپلماتیک این درگیری، مبارزه کرد.»
هاشمی افزود: علاوه بر این، سعودی ها می دانند که سهام آنها در واشنگتن سقوط کرده است و انگیزه طرح صلح آنها بسیار زیاد است.
وی گفت که طرح صلح راهی برای نشان دادن پادشاهی خود به عنوان حامی منافع ایالات متحده در منطقه و یک متحد قابل اعتماد غربی است، اما همچنان این «یک تلاش دیپلماتیک سطحی» است.
مسیر صلح؟
در همین حال، آمریکا، سازمان ملل و میانجی منطقه ای عمان هنوز فرصتی را برای مذاکره می بینند. با میانجیگری عمان، حوثی ها هفته ها با «تیموتی لندرکینگ» نماینده آمریکا مذاکره کرده اند. روز چهارشنبه گزارش شد که عمان به توافق بین عربستان سعودی و حوثی ها امیدوار است.
با این حال، تأثیر واشنگتن در تسهیل راه حل صلح آمیز ممکن است محدود باشد.
وی افزود: «تنها اهرم واقعی ایالات متحده با سعودی ها و به طور ضمنی با نایب های آنها است. آنها هیچ نفوذ واقعی نسبت به حوثی ها ندارند.»
با این حال، به ویژه به دو دلیل، حتی اهرم فشار در عربستان نیز محدود بود: «اول فروش تسلیحات آمریکایی توانایی ریاض برای ادامه درگیری را به طور کامل متوقف نخواهد کرد. دوم، متأسفانه اوضاع در یمن به اندازه کافی برای ایالات متحده مهم نیست تا دولت بایدن بخواهد برای دولت سعودی نوعی اولتیماتوم صادر کند که آنها را مجبور به صلح بدون شرط کند.»
مورد آخر این سوال را مطرح می کند که نقشه راه قابل تصور برای رسیدن به صلح چیست؟ در حالی که به نظر می رسد یک مسیر نظری وجود دارد، تسهی این روند سوال دیگری است که کاملاً به بازیگران مربوطه داده می شود.
پیشنهاد هاشمی - که با نظر «جمال بنومار» فرستاده ویژه سازمان ملل در یمن که اخیراً در یک روزنامه انگلیسی گفته، تطابق دارد - که نیاز به یک تلاش مشترک فداکارانه است.
