کارشناسان معتقدند که انتخابات ریاست جمهوری امسال در واقع همه پرسی بر سر دخالت ترکیه در قبرس است.
به گزارش جماران به نقل از گاردین، سن بالای کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری امسال آمریکا باعث بحث و جدل بسیار در مورد سلامتی آنها شده است. در سوی دیگری از جهان اما سن بالای یک کاندیدای انتخاباتی معنای دیگری دارد. منظور انتخابات ریاست جمهوری در «جمهوری ترکی قبرس شمالی» (که در جهان فقط توسط ترکیه به رسمیت شناخته می شود) است که دور اولش یکشنبه گذشته برگزار شد.
رئیس جمهور کنونی قبرس شمالی، «مصطفی آکینچی» 72 سال دارد و به این ترتیب از آخرین نسل سیاستمدارانی است که زندگی در قبرسی را به یاد دارند که در آن دو جمعیت اصلی جزیره، یعنی یونانی تباران و ترک تباران، نه جدا از هم که در کنار هم زندگی می کردند. آکینچی متولد بندر «لیماسول» در جنوب جزیره است.
سن و مکان تولد آکینچی نماد خوبی از کاندیداتوری او است: چرا که او دقیقاً آمده تا از صلح و همزیستی با یونانی تبارانِ این جزیره دفاع کند و از ماهیت فرهنگی یگانه قبرسی های ترک.
در سوی مقابل، «رسین تاتار» نخست وزیر کنونی از حزب راست گرای «وحدت ملی» و کاندیدای مورد علاقه «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور ترکیه قرار گرفته که آینده ای دقیقا متضاد پیش می گذارد. این ناسیونالیست محافظه کار خواهان جدایی قبرس شمالی و دوپاره کردن دائمی این جزیره دریای مدیترانه است.
در دور اول انتخابات، تاتار با 32 درصد آرا در صدر قرار گرفت و آکینچی با نزدیک 30 درصد دوم شد. چون هیچ کاندیدایی به 50 درصد نرسید، انتخابات به دور دوم کشیده شد که در روز 18 اکتبر برگزار خواهد شد. شانس پیروزی آکینچی به‌وضوح بیشتر است چرا که سومین کاندیدای دور اول، «توفان آرهورمان» از حزب چپ گرای «جمهوری خواه ترک ها» (عضو انترناسیونال سوسیالیست) است که به قریب 22 درصد آرا دست یافت.
آرهورمان هم مثل آکینچی خواهان قبرسِ فدرال و مخالف به اصطلاح «راه حل دو دولتی» است. او و حزبش رسما در دور دوم از آکینچی حمایت کرده اند. با این حساب شاید دقیقا شاهد تکرار انتخابات قبلی در سال 2015 باشیم. آن سال هم آکینچی در مقابل کاندیدای وقت «حزب وحدت ملی»، «درویش اروغلو» در دور اول، دوم شد و در دور دوم با حمایت همین «حزب جمهوری خواه ترک ها» پیروز شد.
از میان سایر کاندبداها، قدرت اوزرسای از حزب خلق که در سال 2015 بیش از 21 درصد آرا را گرفته بود این بار با قریب 6 درصد، چهارم شد. او تا همین یک هفته پیش معاون نخست وزیر و وزیر خارجه بود و در اعتراض به اقدامات تحریک آمیز دولت تاتار در نزدیکی با آنکارا استعفا داد تا این دولت اکثریت خود در مجلس را از دست بدهد. بنابراین برخی طرفداران او نیز احتمالا به آکینچی رو خواهند آورد.
اما از مسائلی که پیش بینی دور دوم را دشوار کرده نرخ پایین شرکت در انتخابات است. از میان قریب 200 هزار واجد شرایط تنها حدود 110 هزار نفر شرکت کردند، یعنی حدود 55 درصد. کارشناسان شیوع ویروس کرونا را از دلایل اصلی پایین بودن نرخ مشارکت می دانند. تاتار اما مدعی است که طرفداران او در دور اول در خانه مانده اند و در دور دوم همه را غافلگیر خواهند کرد.
بنیان طرفداران؛ گذشته و آینده قبرس
پایگاه انتخاباتی کاندیداهای مختلف هم شکاف های سیاسی جامعه ترک تباران قبرس را نشان می دهد و هم تاریخ جزیره را. مثلا در حوزه انتخاباتی «اسکله» در شمال شرق جزیره، تاتار با بیش از 43 درصد در صدر قرار گرفت و آکینچی با 16 درصد سوم شد. این بدین علت است که ساکنین این منطقه بیشتر شهروندان متولد جمهوری ترکیه هستند که در 46 سالی که از دو تکه شدن شمال و جنوب جزیره می گذرد در آنجا سکنی گزیده اند. این عده برخلاف خانواده های قبلی قبرس، گذرنامه جمهوری قبرس را ندارند و تعلقشان بیش از آن که به این جزیره باشد به ترکیه است.
در این سال ها سازمان ملل اعلام کرده که فقط دولت جمهوری قبرس را به رسمیت می شناسد و خواهان پایان اشغال شمال توسط ترکیه شده. در سال 1983 که «جمهوری ترکی شمال قبرس» تشکیل شد، سازمان ملل به شدت از این حرکت و از به رسمیت شناخته شدن آن توسط آنکارا انتقاد کرد. قطعنامه سال 1984 شورای امنیت با همین خواسته ها با 13 از 15 رای تصویب شد.
منطقه «اسلکه» که امروز پایگاه رأی متحد اردوغان است تا پیش از رویدادهای سال 1974 روستایی کوچک به نام «تریکومو» بود که تقریبا تمامی جمعیتش یونانی تبار بودند.
آینده قبرس: همزیستی یا جنگ ناسیونالیست ها؟
آکینچی طرفدار حفظ اتحاد دو قبرس است و همزیستی ترک و یونانی است و از این رو طبعا آبش با ناسیونالیسمِ اردوغانی در یک جوی نمی رود. او در اکتبر سال گذشته از عملیات ارتش ترکیه علیه کردهای چپ‌گ را در شمال شرقی سوریه انتقاد کرد. در ماه فوریه همین امسال هشدار داد که اگر ترکیه دست به الحاق خاک شمال قبرس بزند آینده بدی در انتظار مردم جزیره خواهد بود (ترکیه در پاسخ او را «ناصادق» خواند.)
آکینچی در روزهای گذشته با اعتماد به نفس بیشتری علیه آنکارا سخن گفته. دو روز قبل از انتخابات در مناظره ای تلویزیونی رسماً گفت که آنکارا او و خانواده اش را تهدید کرده از انتخابات کنار برود.
حرف های آکینچی باورپذیر است. سفارت ترکیه در قبرس شمالی به وضوح کوشیده در انتخابات نقش بازی کند. اردوغان هر کاری توانسته برای کمک به کاندیدای محبوبش کرده. تاتار در روزهای پیش از انتخابات به آنکارا سفر کرد و از آنجا اعلام کرد خط لوله ای 80 کیلومتری از ترکیه به این جزیره کشیده می‌شود تا آب شیرین به آن رسانده شود. تصمیم جنجالی تر اما گشودن در بندر واروشا (مرعش) به روی بازدیدکنندگان بود.
همین گشایش واروشا بود که باعث خروج حزب خلق از دولت ائتلافی قبرس شمالی شد. این حرکت در ضمن توسط قبرس، اتحادیه اروپا و حتی روسیه محکوم شد.
کارشناسان موافق اند که انتخابات ریاست جمهوری امسال در واقع همه پرسی بر سر دخالت ترکیه در قبرس است.
«سرتاچ سونان» استاد علوم سیاسی در دانشگاه بین المللی قبرس در نیکوزیای شمالی به گاردین گفت: «با توجه به موضع ترکیه، انتخابات تبدیل به همه پرسی بر سر چیزی شده که بسیاری از مردم، مسئله هویت سیاسی و فرهنگی می دانند. حسی از تعلیق وجود دارد که ببینیم ترکیه برای این که جلوی انتخاب آکینچی را بگیرد دیگر چه خواهد کرد.»
پروفسور سونان پشتیبانی خود از آکینچی را پنهان نمی کند و او را «آخرین شانس برای آغاز مجدد مذاکرات وحدت جزیره و خروج قبرسی های ترک تبار از انزوای بین المللی» می داند.
سیستم سیاسی قبرس شمالی به این گونه است که مذاکرات توسط ریاست‌جمهوری انجام می شوند. دور آخر این مذاکرات در سال 2017 در سوئیس بی نتیجه به پایان رسیدند. «آنتونیو گوترش» دبیر کل سازمان ملل اما گفته بود در پی نتیجه انتخابات ریاست جمهوری قبرس شمالی، مذاکرات را به همراه سه کشور خارجی ناظر (یونان، ترکیه و انگلیس) از سر می گیرد.
این بار آکینچی 72 ساله به احتمال بسیار حاضر است با طرحی موافقت کند که بیشتر به مذاق یونانی تباران جزیره خوش بیاید. او می داند که بسیاری از قبرسی های ترک ترجیح می دهند شهروند جمهوری قبرس و عضو اتحادیه اروپا باشند تا شهروندِ جمهوری ای که هیچ کس جز ترکیه به رسمیت نمی شناسد. در مقابل اما اردوغان ناسیونالیستی قرار گرفته که نه تنها در قبرس که در سرزمین های متعددی همچون جمهوری آذربایجان، سوریه، لیبی و سومالی نیز کوشیده دست به ایفای نقش بزند.
تنش ها در چند ماه اخیر در منطقه شرق دریای مدیترانه بسیار بالا گرفته: از جنگ داخلی لیبی تا توافق های انرژی مصر و یونان و رژیم صهیونیستی که با مخالفت ترکیه مواجه شده. در مرزهای شرق ترکیه نیز درگیری قره باغ است.
آکینچی می داند که شهروندان سکولارماب کشورش با سابقه طولانی همزیستی با فرهنگ های مختلف در قبرس دل خوشی از ناسیونالیسم اردوغان نخواهند داشت. او اگر در انتخابات پیش روی روز یکشنبه پیروز شود احتمالا خواهد کوشید هر طور هست مذاکرات با گوترش را به سرانجام برساند و بدین ترتیب شاید جایگاهی ویژه در تاریخ منطقه پیدا کند.
