ترامپ تبدیل به دردسری گران برای حزب جمهوری خواه شده است. سرانجام در نقطه ای، جمهوری خواهان نیازمند به فاصله گیری از ترامپ می شوند تا بخت شان برای رای آوری دوباره در مجلس نمایندگان تقویت شود.
به گزارش جماران، در قانون اساسی آمریکا سازوکاری تعبیه شده است که به موجب آن، اگر رئیس جمهور ناتوان از انجام مسئولیت هایش باشد، قدرت او به معاون رئیس جمهور واگذار می شود.
«رونالد ریگان و جورج دبلیو بوش» هر دو پیش از آن که موقتا تحت بی هوشی پزشکی قرار گیرند، از متمم 25 قانون اساسی بهره گرفتند.
متمم 25 قانون اساسی چیست و چرا تصویب شد؟
تلاش برای تصویب متمم 25 قانون اساسی آمریکا پس از ترور «جان اف کندی» سی و پنجمین رئیس جمهور آمریکا آغاز شد تا روند جانشینی رئیس جمهور مشخص تر شود. «لیندون جانسون» معاون جان اف کندی که پس از او به ریاست جمهوری رسید در سال 1965 در جریان سخنرانی خود در کنگره وعده داد که قانونی را برای تضمین اداره امور کشور در صورت ناتوانایی و درگذشت رئیس جمهور پیشنهاد خواهد کرد.
این طرح همان سال به تصویب کنگره رسید و در نهایت در سال 1967 به تصویب نهایی رسید.
آیا از متمم 25 قانون اساسی برای انتقال قدرت استفاده شده است؟
برخی از روسای جمهوری آمریکا پیش از این از متمم 25 قانون اساسی این کشور برای انتقال موقت قدرت استفاده کرده اند. انتقال قدرت در این موارد اغلب به دنبال انجام اقدامات پزشکی بر روی روسای جمهوری صورت گرفته است.
جورج بوش پسر در سال 2002 تبدیل به اولین رئیس جمهوری شد که با استفاده از تبصره سوم متمم 25 قانون اساسی قدرت را به طور موقت به «دیک چنی» معاونش واگذار کرد. برای بوش پسر در آن زمان برای انجام عمل کولونوسکوپی (پس روده بینی) بیهوشی عمومی تجویز شده بود و او در همین راستا تصمیم به انتقال قدرت گرفت. او در دوره دوم ریاست جمهوری خود نیز در سال 2007 یک بار دیگر قدرت را براساس متمم 25 قانون اساسی به دیک چنی واگذار کرد.
از متمم 25 قانون اساسی آمریکا به طور رسمی برای انتقال قدرت در سال 1981 پس از ترور ناموفق «رونالد ریگان» چهلمین رئیس جمهوری آمریکا استفاده نشد. با این حال رونالد ریگان در سال 1985 برای انجام عمل جراحی روده به مدت 8 ساعت قدرت را به بوش پدر که در آن زمان معاون رئیس جمهوری بود منتقل کرد. با این حال این انتقال قدرت نیز به طور غیررسمی انجام شد و به متمم 25 قانون اساسی استناد نشد.
متمم 25 قانون اساسی چگونه فعال می شود؟
بنا به متمم 25 قانون اساسی آمریکا رئیس جمهور این کشور برای انتقال قدرت باید نامه ای به رئیس مجلس نمایندگان و رئیس موقت مجلس سنا ارسال کند. او در این نامه باید توضیح دهد که به طور موقت قادر به انجام وظایفش نیست. به این ترتیب معاون رئیس جمهور به طور موقت جانشین او می شود. رئیس جمهور پس از آن هنگام بازیابی سلامت خود نامه ای دیگر برای سران کنگره ارسال می کند و آنها را از بازپس گیری قدرت از معاونش آگاه می کند.
در یکی از تبصره های متمم 25 قانون اساسی آمریکا راه انتقال قدرت در صورتی که رئیس جمهور قادر به انجام وظایفش نباشد اما شخصا نیز قدرت را منتقل نکند، شرح داده شده است. در این صورت اکثریت اعضای کابینه می توانند به کنگره اعلام کنند که رئیس جمهور قادر به انجام وظایفش نیست. پس از آن معاون رئیس جمهور به عنوان رئیس جمهور موقت فعالیت خواهد کرد.
بنا به تبصره چهارم متمم 25 قانون اساسی اگر معاون رئیس جمهور با حمایت اکثریت اعضای کابینه یا نهادی که کنگره براساس قانون تعیین خواهد کرد تشخیص دهند که رئیس جمهور قادر به انجام وظایفش نیست انتقال قدرت صورت خواهد گرفت.
اما چنان چه دونالد ترامپ برای ادامه خدمت بی کفایت شناخته شود، آیا می توان این متمم را جهت برکناری وی به کار بست؟
همزمان با فرو لغزیدن دونالد ترامپ - به عنوان فرمانده کل - از یک رسوایی به رسوایی دیگر، به این متمم قانون اساسی به عنوان شیوه ای ممکن برای کنار گذاشتن او و گماشتن «مایک پنس» در اتاق بیضی کاخ سفید نگاه می شود.
طرز رفتار مایک پنس تمایز آشکاری با دونالد ترامپ دارد؛ ترامپی که توییت با حروف بزرگ نوشته اش: «?TREASON» یا «خیانت؟»، به تاریخ 6 سپتامبر و در واکنش به سرمقاله نیویورک تایمز که به قلم یک محرم راز کاخ سفید نوشته شده بود، هیاهویی آفرید و به سرخط اخبار در سراسر جهان بدل شد.
کمابیش در همان زمان، مایک پنس معاون رئیس جمهور در توییتی نوشته بود که «امروز، برای خوش آمدگویی به کلانتران سراسر کشور به رئیس‌جمهور در کاخ سفید پیوستم. دولت ما دوشادوش ماموران اجرای قانون می ایستد. برای تمام آن چه می کنید از شما سپاسگزاریم.»
امروز نیویورک تایمز گزارش داد که «رود روزنستاین» قائم مقام دادستان کل در سال 2017 و به دنبال اخراج «جیمز کومی» رئیس دایره امنیتی فدرال، به دستور ترامپ، امکان توسل به متمم بیست و پنجم را به بحث گذاشته بود. روزنستاین هنوز پاسخی به این ادعا نداده است.
پیاده سازیِ متمم 25 نیازمند برقراری شرایطی است: پیش از آن که دو سوم مجلس نمایندگان به آن رأی مساعد دهند، پنس و دست کم 8 عضو کابینه باید تصمیم به پیشبرد چنین طرحی بگیرند؛ و در صورتی که ترامپ آنان را به چالش کشید، آمادگی اثبات و ایجاب آن را داشته باشند.
اما «جِیکوب پاراکیلاس» معاون برنامه آمریکا و قاره آمریکا از «چاتم هاوس» مؤسسه مستقل سیاست گذاریِ مستقر در لندن بر این باور است که برقراری چنین عاملی «بسیار نامحتمل» است.
او می گوید: «به دید من، این اندیشه که چنین متممی برای عزل اجباری رئیس جمهور به کار رود به غایت دور از ذهن است. چنین امری بی درنگ یک بحران سیاسی خواهد آفرید که خود می تواند به سرعت به بحران قانون اساسی بینجامد.
پیدایش چنددستگی در دولت منتفی نیست. اگرچه این متمم ابزاری نیرومند است، اما ظرفیت به وجود آوردن سطوح حیرت آوری را از تنش و واکنش داراست.»
جزء عملیاتی متمم مورد بحث، تبصره چهارم آن است:
«هرگاه معاون رئیس جمهور و اکثریتی از مقامات اصلی دستگاه های اجرایی، یا هر مرجع دیگری که کنگره می تواند به موجب قانون پیش بینی کند، طی اعلامیه ای کتبی به رئیس موقت سنا و رئیس مجلس نمایندگان اطلاع دهند که رئیس جمهور توان بهره گیری از اختیارات و انجام وظایف ریاست جمهوری را ندارد، معاون رئیس جمهور بی درنگ به عنوان کفیل ریاست جمهوری اختیارات و وظایف او را بر عهده می گیرد.»
کارشناسان بارها گفته اند که به سبب فشاری که ترامپ بر حزب جمهوری خواه آورده، بسیار نامحتمل است که استیضاح خطری را متوجه او سازد.
«ربکا تروپ» استادیار علوم سیاسیِ دانشگاه واشنگتن در سیاتل، پیشتر به ایندیپندنت گفته بود: «نظر به تضاد منافع مالی هنگفت ترامپ، ظرفیت فساد، و تخطی محتمل از بند مواجب و مقرری در قانون اساسی، امکان حقوقی استیضاح او بسیار است».
با این همه، با سیطره جمهوری خواهان بر دو مجلس نمایندگان و سنا، امکان استیضاح نه یک پرسش حقوقی، بلکه وابسته به اراده ای سیاسی است.
از جنبه های گوناگونی ترامپ را می توان «جمهوری خواهی نامتعارف» خواند. با این حال، او کابینه ای آکنده از محافظه کاران راست افراطی را سامان داده است تا دستور کاری متعارف و محافظه کار را در راستای کاهش مالیات ها، کاهش هزینه بر بهداشت و درمان و خدمات اجتماعی، و مقررات زدایی گسترده به پیش برد.
تاکنون، ترامپ از حمایت جمهوری خواهان کنگره برخوردار بوده است که جلوی قانونگذاری به منظور بازجویی از ترامپ، یا جلوگیری از تضاد منافع مالی انبوه او را گرفته اند.»
اما «آنجلیا ویلسون» استاد دانشگاه منچستر می گوید که به باور او رشته رسوایی های ترامپ موجب «شرمساری» حزب جمهوری خواه شده است و در وضعیتی که اعضای حزب جویای انتخاب مجدد خود در مجلس نمایندگانند، ترامپ در برابر یک استیضاح احتمالی آسیب پذیر خواهد بود.
او معتقد است: «چه پرونده دخالت روسیه در انتخابات را در نظر بگیریم و چه دیگر رسوایی هایی را که بی شک تاکنون به بار آمده است، ترامپ بدل به دردسری گران برای حزب جمهوری خواه شده است. سرانجام در نقطه ای، جمهوری خواهان نیازمند به فاصله گیری از ترامپ می شوند تا بخت شان برای رای آوری دوباره در مجلس نمایندگان تقویت شود».
