نگاهی به همه مناطقی که آنکارا حضور نظامی دارد، نشان می دهد که ترکیه علاوه بر پیگیری اهداف سیاسی و نظامی در مداخلات منطقه ای خود، به پیگیری منابع اقتصادی به ویژه دسترسی به منابع نفت و گاز نیز در این نقش منطقه ای توجه خاصی نشان می دهد.
به گزارش جماران، ایندیپندنت در گزارشی نوشت: اساس سیاست خارجی ترکیه در سال های اخیر بر پایه توسعه طلبی یا دخالت و میانجی گری در مناقشات منطقه ای بنا شده است. دلایل مختلفی را برای این مداخلات می توان متصور بود اما مساله ای که به طور جدی به سیاست منطقه ای ترکیه شکل و جهت می دهد، مشکلات پیش روی ترکیه از بابت کمبود منابع انرژی است. ترکیه در حال حاضر 90 درصد گاز مصرفی خود را از روسیه وارد می کند. آنکارا برای کاهش این وابستگی راهبردی به واردات گاز از روسیه، در معادلات مناطق مختلفی از شمال عراق تا شرق مدیترانه و از لیبی در شمال آفریقا تا قفقاز برای تثبیت نقش منطقه ای خود به طور فعال و پرتحرک حاضر شده است. در آخرین مورد شاهد حمایت صریح آنکارا از باکو در جنگ جمهوری آذربایجان و ارمنستان بر سر قره باغ هستیم.
جنگ قره باغ و منابع انٰرژی جمهوری آذربایجان
با بالا گرفتن درگیری های موردی بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان و تبدیل آن به جنگ بر سر منطقه ناگورنو قره‌باغ در روزهای اخیر، ترکیه آشکارا از باکو حمایت کرده است و برخی گزارش ها از اعزام نیرو و تسلیحات از سوی ترکیه به جمهوری آذربایجان خبر می دهند. رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه از ارمنستان خواسته است تا «بلافاصله از خاک جمهوری آذربایجان که اشغال کرده است خارج شود».
«الهام علی اف» رئیس جمهور آذربایجان نیز ترکیه را یک «همسایه جنوب قفقاز» توصیف کرده است. اگر چه یکی از دلایل این حمایت آنکارا از باکو، قرابت زبانی و فرهنگی میان مردم و دولت های ترکیه و جمهوری آذربایجان است اما اهمیت منابع انرژی جمهوری آذربایجان را در راهبردهای ترکیه نمی توان نادیده گرفت. جمهوری آذربایجان یکی از شرکای اصلی ترکیه در حوزه انرژی است و بخشی از گاز طبیعی ترکیه از طریق واردات گاز از آذربایجان تامین می شود. ترکیه نه تنها خواهان آسیب رسیدن به دولت جمهوری آذربایجان نیست بلکه درصدد تثبیت این دولت متحد خود در باکو است.
شمال آفریقا و لیبی
در جنگ داخلی لیبی نیز که بیش از یک دهه است در جریان است، ترکیه اصلی ترین حامی خارجی دولت «فائز سراج» در طرابلس به شمار می رود. دولتی که در مقابل دولت مورد حمایت نیروهای ژنرال خلیفه حفتر در شرق لیبی قرار دارد. ترکیه با اعزام نیرو و تسلیحات، آشکارا از دولت وفاق ملی لیبی حمایت می کند.
پارلمان ترکیه دی ماه سال گذشته با امضای یک توافق امنیتی و نظامی با دولت وفاق ملی لیبی، مسیر را برای حضور نظامی آنکارا در لیبی فراهم کرد. برخی گزارش ها نیز از برنامه ریزی آنکارا برای ساخت یک پایگاه نظامی در طرابلس خبر می دهند.
یکی از مهم‌ترین دلایل حضور ترکیه در لیبی، وجود منابع عظیم نفت و گاز در لیبی و نگاه ترکیه به کسب منافع اقتصادی و دسترسی به میادین نفتی این کشور است. به عنوان مثال، وجود منابع و ذخائر عظیم نفتی در بندر سرت می تواند دلیل عمده تلاش ترکیه برای دستیابی نیروهای مورد حمایتش به این منطقه خاص در جنگ داخلی لیبی باشد. از طرفی ترکیه درصدد ایجاد پایگاه های نظامی دائمی در لیبی و از آن طریق توسعه حضور نظامی خود در حاشیه جنوبی دریای مدیترانه است. ترکیه همچنین در تلاش برای راه اندازی پایگاه هوایی «الوطیه» در جنوب طرابلس و همچنین احداث یک پایگاه دریایی در شهر ساحلی مصراته در مجاورت دریای مدیترانه است که نشان از برنامه گسترده تر ترکیه برای حضور در شمال آفریقا و لیبی دارد.
از طرف دیگر دولت ترکیه که تحت کنترل حزب عدالت و توسعه است از قدرت گرفتن دولت فائز السراج به دلایل عقیدتی نیز حمایت می کند زیرا این دولت به گروه اخوان المسلمین نزدیک است و اردوغان از حامیان اصلی اخوان المسلمین در خاورمیانه و شمال آفریقا است.
عراق
سال هاست که ترکیه با عملیات مختلف به شمال عراق حمله می کند. ارتش ترکیه هدف از این عملیات را سرکوب عناصر پ ک ک عنوان می کند و با وجود انتقادات بین المللی به این حملات به طور مکرر ادامه می دهد. ترکیه هدف از حضور و ایجاد پایگاه های موقت نظامی در شمال عراق را تامین منافع خود و مقابله با گسترش نفوذ پ ک ک در عراق و سوریه، عنوان می کند. اما برخی معتقدند که ترکیه درصدد گسترش نفوذ و تثبیت حضور خود در این منطقه نفت خیز در شمال عراق و سوریه است. زیرا هم شمال عراق دارای منابع نفتی و خطوط لوله انتقال نفت است و هم شمال و شمال شرقی سوریه منابع نفتی مشابهی دارد.
ترکیه متهم است که در جریان جنگ بین المللی علیه داعش از ارتباطات با برخی گروه های افراطی برای بهره برداری از این منابع نفتی شمال سوریه استفاده های بسیاری کرده است.
حوزه های نفتی شرق دریای مدیترانه
حوزه دیگر تلاش های انرژی محور ترکیه در مناطق پیرامون خود، تلاش آنکارا برای تقویت و تثبیت جایگاه خود در دریای مدیترانه در ماه های گذشته است که باعث تشدید و از سرگیری تنش های سیاسی و نظامی بین ترکیه و یونان بر سر منابع انرژی شرق مدیترانه شده است. تنش بین دو کشور عضو ناتو حتی به حدی گسترده شده است که باعث نگرانی اعضای این پیمان نظامی و افزایش حضور نظامی فرانسه در این منطقه شده است.
فرانسه از ترکیه خواسته است به حفاری های نفت و گاز در شرق دریای مدیترانه خاتمه دهد که با بی اعتنایی آنکارا روبرو شده است. «جوزپ بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز ماه گذشته از ترکیه خواست که این حفاری ها را متوقف کند اما ترکیه همچنان به عملیات اکتشافی خود ادامه می دهد.
نگاهی به همه این مناطق نشان می دهد که ترکیه علاوه بر پیگیری اهداف سیاسی و نظامی در مداخلات منطقه ای خود، به پیگیری منابع اقتصادی به ویژه دسترسی به منابع نفت و گاز نیز در این نقش منطقه ای توجه خاصی نشان می دهد.
