سیاست های اشتباه آنکارا اکنون این کشور را در شهر «موصل» در عراق به دام انداخته است.
«رجب طیب اردوغان» تهدید به اعمال طرح b و در صورت لزوم طرح c در قبال موصل کرده است.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران، پایگاه تحلیلی المانیتور در گزارشی نوشت: سیاست خارجی ترکیه در چرخه عجیب و غریبی گرفتار شده است و در هیچ کجا روشن تر از مثال زیر نیست:
در مارس 2011 هنگامی که «رجب طیب اردوغان» نخست وزیر وقت به شهر «بغداد» پایتخت عراق رفت، هزاران نفر با پلاکارد از وی استقبال کردند. پنج سال بعد، اکنون کوچکترین اثری از این محبت عراقی ها به چشم نمی خورد. در روز 18 اکتبر، حامیان «مقتدی صدر» در مقابل سفارت ترکیه در بغداد فریاد «اشغالگر، خارج شو!» را سر دادند.
هنگامی که گفتگو میان آنکارا و بغداد تبدیل به تهدید شد، اردوغان هشدار داد، «ما مصمم به حضور در عملیات موصل هستیم. اگر نیروهای ائتلاف ترکیه را نخواهند، طرح b اجرایی خواهد شد. اگر نه که طرح c را اجرا خواهیم کرد.»
اینکه طرح های b و c چه هستند، در حد حدس و گمان است. تعداد زیادی هستند که تهدید اردوغان را به عنوان یک بلوف می بینند و که در جهت به تصویر کشیدن وی به عنوان یک رهبر قوی ارائه می شود؛ اما برخی دیگر هم فکر می کنند ترکیه به دنبال یک ماجراجویی جدید همچون تفرج خود در سوریه است.
برنامه b و c ترکیه نشان می دهد این کشور در حال استفاده از تاکتیکی در برابر ائتلاف برای یافتن جایگاهی در عملیات موصل و یا برای ایجاد یک منطقه حائل در امتداد مرز - مانند سوریه - است. ترکیه می تواند با توسل به موج عظیم پناهندگان از آن در جهت مشروعیت بخشیدن به مداخله فعال خود بهره مند شود. ترکیه در حال کار روی طرح های اضطراری برای مقابله با چنین هجوم پناهندگان و یا تلاش های داعش برای نفوذ است. صحبت از ایجاد یک منطقه حائل به وسعت 10 کیلومتری (6 مایل) در عراق، شبیه به دالان «جرابلس - الراعی» در سوریه است.
ایجاد یک منطقه حائل بدون رضایت اربیل، بغداد، ایران و آمریکا دشوار خواهد بود. اردوغان هنوز هم اصرار دارد: «ما این کار را در سوریه انجام دادیم پس در عراق هم انجام خواهیم داد.» اما او فراموش کرده است که آمریکا و روسیه مخالف ورود ترکیه به سوریه نبودند.
«اشتون کارتر» وزیر دفاع آمریکا 21 اکتبر با مقامات ترکیه در شهر «آنکارا» دیدار کرد و گفت ترکیه باید در از بین بردن داعش در موصل نقش ایفا کند اما عراق تصمیم نهایی را می گیرد.
این توصیه در مقایسه با جلسه ای که 18 اکتبر در واشنگتن برگزار شد و طی آن آمریکا به آنکارا چراغ سبز برای شرکت در عملیات هوایی در عراق را داد، از موضع کم ترحمایتی ارائه می شد. «بینالی ییلدریم» نخست وزیر ترکیه از توافق بین «خلوصی آکار» فرمانده ستاد کل ارتش ترکیه و ژنرال «ژوزف دانفورد» رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا خبر داد. او گفت بر اساس این توافق مقرر می شود که هواپیماهای ترکیه به کارگردانی مرکز فرماندهی موصل در کویت برای بمباران مواضع داعش در مکان هایی که غیرنظامیان حضور ندارند، مورد استفاده قرار گیرند. بر اساس این بیانیه، هواپیماهای ائتلاف مستقر در پایگاه هوایی «اینجرلیک» ترکیه در این عملیات استفاده می شود و پایگاه هوایی «دیاربکر» ترکیه به عنوان مرکز ارتباطات، جستجو و نجات عملیات هوایی تعیین شده است.
ییلدریم گفت که در صورت نیاز و درخواست ترکیه به عملیات هوایی نیروهای ائتلاف خواهد پیوست. هرچند هنوز مشخص نیست که آیا ائتلاف به جت های ترکیه ماموریت دهد یا خیر، چراغ سبز واشنگتن برای آنکارا کافی است تا لاف بزند که «از ما خواسته شد و ما آمدیم.»
این توافق سربازان ترکیه در اردوگاه «بعشیقه» را پوشش نمی دهد؛ اگر چه موضوع اصلی در مورد ترکیه در این زمینه بود. آنکارا می خواهد نقش خود را با استفاده از چهار خمپاره انداز خود در بعشیقه به رخ بکشد؛ اما برای این کار به ارائه مختصات از سوی ائتلاف نیاز دارد. تاکنون ائتلاف چنین همکاری نداشته و خمپاره اندازهای ترکیه مورد استفاده نگرفته اند.
در همین حال ترکیه فشارهای سخت دیپلماتیک خود را برای نگاه داشتن سربازان خود در بعشیقه ادامه می دهد. در روز 18 اکتبر یک هیئت به ریاست «اومیت یالچین» معاون وزارت خارجه ترکیه برای مذاکره در بغداد حضور داشت. روی میز یک بار دیگر هشدار ترکیه در مورد ورود مبارزان شیعه به موصل، ترس از درگیری در شهر «تلعفر» و گسترش حضور پ. ک. ک در «سنجار» بود. به گزارش شبکه الجزیره، فرمول آنکارا برای حفظ نیروهای ترکیه در بعشیقه قرار دادن آن اردوگاه در چارچوب ائتلاف است. «مولود چاوش اوغلو» وزیر خارجه ترکیه گفت که مذاکرات در بغداد مثبت است و انتظار می رود مذاکرات با هیئت عراقی در آنکارا ادامه داشته باشد. اما وزارت خارجه عراق اعلام کرد هیچ پیشرفتی در این مذاکرات حاصل نشده است.
ترکیه گفته است نیروهای زمینی اش توسط دولت منطقه ای کردستان (حکومت اقلیم کردستان) و ترکمن ها به عراق دعوت شده است. اما چنین درخواستی از سوی هیچ یک از این دو ارائه نشده است. «مسعود بارزانی» رهبر اقلیم کردستان می داند که به تحکیم کنترل خود بر مناطق مورد مناقشه، نیاز به همکاری با بغداد دارد. به همین دلیل است که او می گوید احتمالا آنکارا را ناامید می کند. او گفت: «باید راهی برای آشتی آنکارا و بغداد در مورد حضور سربازان ترکیه وجود داشته باشد. ما فکر نمی کنیم در این عملیات نیرویی بتواند بدون رضایت بغداد شرکت کند.» او به سادگی در زمین آنکارا بازی نمی کند. بارزانی در عوض سهم مهم خود در این عملیات، می خواهد کنترل منطقه واقع در شرق رودخانه دجله را که این شهر را تقسیم می کند و به او عملا حکومت دائمی کرکوک را می دهد، در اختیار داشته باشد.
ترکمن ها در حال حاضر ناراحت هستند. اردوغان، با اعلام اینکه تنها سنی ها باید در آینده موصل نقش داشته باشند، در واقع ضربه نهایی را به روابط آسیب دیده بین ترکیه و ترکمن های عمدتا شیعه وارد آورد.
تناقضات در مسئله موصل به همین جا ختم نمی شود. برخی منابع در مصاحبه با روزنامه ملیت گفتند آنکارا در حالی که با تمام توان برای شرکت در این عملیات فشار می آورد، در عین حال ادعا می کند که این عملیات در واقع علیه ترکیه است.
با افزایش تنش ها، روابط بین دو کشور روز به روز مسموم تر می شود و خطر جدی درگیری وجود دارد. در حال حاضر اردوگاه بعشیقه - با حدود 400 سرباز ترک -به دلیل نیروهای عراقی مستقر در اطراف آن امن نیست. یک منبع در موصل به المانیتور گفت که برخی از سلاح های سنگین عراق اردوگاه را نشانه گرفته اند.
این تنش تبعات اقتصادی هم خواهد داشت. در برخی از استان های عراق درخواست هایی برای اخراج شرکت های ترکیه ای مطرح شده است. وزارت خارجه ترکیه در مورد سفر به عراق هشدار داده است. اردوغان هم به نظر می رسد با شعارهای خود قصد مجازات عراق را داشته باشد. به همین منظور او به استدلال های مرزی 100 سال پیش استناد می کند. او بارها و بارها به «پیمان ملی» روزهای پس از استقلال که موصل، کرکوک و اربیل را در مرزهای ترکیه نشان می داد، اشاره کرده است. در روز 18 اکتبر اردوغان گفت: «اگر ما پیمان ملی را درک کنیم، به مسئولیت هایمان در قبال عراق و سوریه پی خواهیم برد. امروز ما در قبال موصل مسئولیت داریم. اگر ما می گوییم هم باید در میدان جنگ و هم در مذاکرات حضور داشته باشیم، دلیلی برای آن وجود دارد. ... ما د اینجا خواهیم بود: هم در میدان و هم پشت میز مذاکره. مذاکرات پشت میز ادامه می یابد و تدارکات برای حضور در میدان جنگ هم در جریان است.»
آنکارا احساس می کند اجازه دادن به یک کمربند شیعه برای گسترش به موصل و کرکوک ترکیه را مجبور به عقب نشینی استراتژیک خواهد کرد.
آنکارا همچنین فکر می کند که دفاع از ترکمن ها یکی از منافع اولیه ترکیه در عراق است. اما ترکیه به دلیل سیاست های هشت سال گذشته خود قبل از عملیات موصل زمین را در خصوص این پارامترها از دست داده بود. وضعیت در کرکوک تغییر کرده است. ترکیه از اعراب سنی به عنوان ابزار حمایت های سیاسی استفاده کرد. هیچ یک از کارت های بازی آنکارا جواب نخواهد داد.
رویکرد ترکیه در قبال موصل ممکن است این تصور را ایجاد کند که دستاوردهای جزئی داشته است، اما برای بالعکس کردن شکست های این کشور کافی نیست.
نگرانی های آنکارا
اعتراض های آنکارا به نتیجه احتمالی عملیات موصل بدون دخالت ترکیه و بدون پرداختن به نگرانی های آن به شرح زیر است:
1. سوالی که در آنکارا پرسیده می شود این است که، «داعش پس از موصل به کجا خواهد رفت؟» هدف از ترک ورودی غربی موصل و دسترسی آن به سنجار در شمال غرب به عنوان یک خلا چیست؟ آیا بدان معناست که به تروریست ها گفته می شود: «این راه خروجی شما است؟» آنکارا فکر می کند از آنجا که عملیات سپر فرات به مرحله بحرانی رسیده، این تروریست ها می توانند از موصل به سمت شهرهای «رقه» و «الباب» در سوریه حرکت کنند. چنین تحولی می تواند نتیجه عملیات سپر فرات را معکوس کند.
2. مبارزه در موصل می تواند به موج عظیمی از پناهندگان بین 60 هزار تا 100 هزار نفر را به سمت مرز ترکیه بکشاند.
3. ترورریست های مخفی شده در میان پناهندگان می توانند راهی ترکیه شوند.
4. اگرچه پ. ک. ک در این حمله مداخله ندارند، مشارکت ایزدی های آموزش دیده توسط پ. ک. ک می تواند یک خطر امنیتی برای ترکیه محسوب شود.
5. ترکیه نگران ورود مبارزان شیعه عراقی به موصل و تصمیم احتمالی گروه موسوم به «ارتش آزاد سوریه» برای حرکت به سمت «الباب» است.
