تبدیل شدن موزه ایاصوفیه به مسجد ، حمایت ترکیه از آذربایجان در نزاع با ارمنستان و دخالت آنکارا در لیبی کشورهای منطقه ای و غربی را علیه اردوغان متحد کرده است.
به گزارش جماران، «عبدالباری عطوان» در تحلیلی در روزنامه فرامنطقه ای رأی الیوم نوشت: کاهش ارزش لیر ترکیه به پایین ترین حد خود در تاریخ اش در مقابل دلار همزمان با منفجر شدن اختلافات این کشور با یونان و مصر درباره مرزهای آبی و مناطق حفاری نفت و گاز مورد مناقشه، آغاز«جنگ اقتصادی» است که به رویارویی های نظامی مستقیم در خارومیانه یا در اراضی لیبی تبدیل خواهد شد.
پر واضح است که واکنش به طرح« رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور ترکیه برای تبدیل کردن «ایاصوفیه» از موزه به مسجد و اقامه نمازهای پنجگانه روزانه در آن، بدون اعلام و اقتصادی است و با ضربه زدن به شاهرگ اصلی جایی که درد آن را رئیس جمهور ترکیه بیشتر حس کند صورت گرفت یعنی پول ملی کشورش که قدرت آن ستون فقرات موفقیت اقتصادی اش است؛ امری که باعث شد لیر ترکیه به طور مستقیم به 7.3 درصد در برابر دلار آمریکا سقوط کند و این امر باعث کاهش ذخایر این کشور از ارز و فرار آنها به خارج و ناتوانی بانک های داخلی در حل این مشکل شده است؛ این سناریو دقیقا تکرار سناریوی لبنان با اندکی تفاوت است؛تفاوت هایی که بارزترین آنها قدرت اقتصادی ترکیه و حجم بدهی های خارجی به نسبت درآمد ملی این کشور است(حجم بدهی ترکیه 450 میلیارد دلار و لبنان 100 میلیارد دلار است).
دخالت ترکیه در جنگ های اصلی یعنی اولی سوریه ، دومی لیبی و سومی هم که در قفقاز میان آذربایجان و ارمنستان در حال راه افتادن است زیرا اردوغان حمایت خود را از آذربایجان اعلام کرد و در چالش مستقیم غرب مسیحی و روسیه ارتدوکس که ارمنستان را همپیمان قوی خود می داند و با این کشور معاهده دفاع مشترک دارد، نه فقط منجر به گسترش دایره دشمنان در همجوار و دور از آن می شود بلکه باعث افزایش هزینه های نظامی در زمانی می شود که ترکیه با بحران شیوع ویروس کرونا و کاهش درآمد گردشگری و رکود اقتصادی به دلیل آن به مانند بسیاری از کشورهای گرفتار است.
مصر و یونان روز پنجشنبه توافقنامه ترسیم مرزها در منطقه اقتصادی خالص میان دو کشور در شرق دریای مدیترانه امضا کردند؛ این منطقه منطقه ای است که ذخایر نفت و گاز غنی دارد. این توافقنامه در عمل تفاهمنامه های امضا شده میان ترکیه و دولت وفاق ملی لیبی در طرابلس که جامعه بین الملل به ریاست «فایز السراج» آن را به رسمیت شناخته شده است را باطل کرد و بر اساس آن یعنی بر اساس توافقنامه جدید میان مصر و یونان هر گونه امکان ربط دادن جغرافیایی میان ترکیه و لیبی را از بین می برد؛ امری که چالش مستقیم برای رئیس جمهور ترکیه و دولتش به شمار می رود.
اردوغان رئیس جمهور ترکیه با عصبانیت به این توافقنامه مصر و یونان واکنش نشان داد و گفت که باطل است و ارزشی ندارد و تأکید کرد که کشورش به عملیات حفاری که با دخالت«آنگلا مرکل صدراعظم آلمان متوقف شد، ادامه می دهد و فورا یک کشتی برای حفاری گاز در منطقه مورد مناقشه که آن را بخشی از فلات قاره ای ترکیه می داند، فرستاد و بر پایبندی به توافقنامه دریایی لیبی و ترکیه و تعهدات مرتبط با آن تأکید کرد.
ما اکنون در آستانه رویارویی اقتصادی هستیم که به رویارویی در دو جبهه اصلی نظامی تبدیل می شود:
نخست: افزایش احتمال شعله ور شدن فتیله جنگ «سرت-الجفره» در لیبی که پس از تهدیدهای مصر برای دخالت نظامی برای حمایت از نیروهای ژنرال «خلیفه حفتر» که این دو شهر را در کنترل خود دارد و حمایت قبایل لیبی و پارلمان شرق منتخب از این دخالت نظامی، «متوقف» شد.
دوم: دخالت نظامی یونان برای جلوگیری از حفاری برای گاز توسط کشتی های ترکیه در مناطق مورد اختلاف و این تحولی دور از نظر بود. تحولی که باعث شد «آنگلا مرکل» صدراعظم آلمان به سرعت دخالت کند و دیداری فوری با اردوغان در دو هفته قبل انجام دهد دخالتی که با تهدید آشکار پیمان ناتو همراه بود.
درست است که «کریاکوس میتسوتاکس» نخست وزیر یونان اشاره کرد که کشورش قصد دارد اگر نتواند با ترکیه به توافقی دست یابد به دادگاه بین المللی مراجعه کند ولی این دادگاه زمانی میتواند به یک اختلاف ورود کند دو طرف به آن مراجعه کنند و ما بر این باور نیستیم که «اردوغان» این را بپذیرد.
این تنش روز افز ون در دو جبهه خاورمیانه و لیبی که ترکیه سر پیکان آن را شکل می دهد باعث سردرگمی بیشتر قطر به عنوان همپیمان مهم اردوغان می شود زیرا منجر به این می شود که بار مالی سنگین و بسیار گران را به اقتضای این همپیمانی را متحمل شود.
در بحران نخست لیر که در سال 2018 به دلیل دخالت «دونالد ترامپ» رئیس جمهور آمریکا در واکنش به بازداشت «آندرو برونسون» کشیش آمریکایی رخ داد دولت قطر 15 میلیارد دلار به عنوان کمک و سرمایه گذاری در بخش اقتصادی ترکیه تزریق کرد و از ادامه کاهش ارزش آن جلوگیری کرد و همین کار را نیز امسال و زمانی که لیر دچار بحران مشابهی شد انجام داد، حال سئوالی که اکنون پیش می آید این است که آیا برای بار سوم می تواند دخالت کند آن هم با بسته مالی مشابه و چه بسا بزرگتر تا از سقوط کنونی لیر جلوگیری کند و در پوشش هزینه های هر گونه رویاروی جدید و مستقیم در لیبی یا دریای مدیترانه مشارکت کند؟
ائتلاف ضد ترکیه کشورهای منطقه ای و بین المللی بزرگی مانند روسیه، فرانسه، یونان، مصر، امارات و عربستان به علاوه نیمی از ائتلاف ناتو اگر نگوییم بیش از نیمی از آن که به دلیل این نزاع تقسیم شده است را در بر می گیرد.
موضع ایالات متحده مبهم است و دولت ترامپ تلاش می کند در دو جهت نقش ایفا کند و به هر طرف این را وانمود کند که از آن حمایت می کند ولی واقعیت این است که پس از تبدیل شدن موزه ایاصوفیه به مسجد و جانبداری ترکیه از آذربایجان مسلمان علیه ارمنستان مسیحی که دارای گروه های لابی قوی در واشنگتن است که بسیاری از معادلات را تغییر می دهد، آمریکا می خواهد میان ترکیه و مصر جنگی در بگیرد که ارتش های دو کشور را نابود و تضعیف کند و هر دو را در بحران های اقتصادی و آشوب های داخلی به مانند آن چه در سوریه، عراق و لیبی رخ داد، غرق کند.
شکی در این نیست که ارتش ترکیه که رتبه دوم را در پیمان ناتو دارد از توان نظامی و تسلیحانی بزرگی برخودار است و بر تسلیح خودکفا تکیه دارد که دست بالا را در هر رویارویی به این ارتش می دهد اما نکته قابل توجه این است که ائتلاف غربی و منطقه ای ضدش نیز از توان هایی برخوردار است و کینه های تاریخی بزرگ علیه دولت عثمانی که نیروهایش بالکان و اروپای شرقی را اشغال کرد و به وین رسید،دارد.
روزها و هفته های آینده بسیار خطرناک خواهد بود نه فقط برای لیر ترکیه بلکه برای رهبری داخلی و خارجی اردوغان رئیس جمهور این کشور زیرا دشمنانش حلقه محاصره را بر وی تنگ می کنند؛ حلقه ای که برای شکستنش به زور روی می آورد و در همه احوال خدا بهتر می داند و ما هم چاره ای جز انتظار نداریم.
