حدود شش ماه از شیوع گسترده کووید19 می گذرد. در سراسر جهان درباره این بیماری کشنده تحقیقات گوناگونی انجام شده است. در اینجا چکیده ای از یافته های کارشناسان و پژوهشگران را معرفی می کنیم.
به گزارش جماران، از نیمه ژانویه سال جاری تاکنون روزانه خبرهای واقعی و جعلی زیادی در باره منشا ویروس کرونای جدید (سارس کوو2) و بیماری ناشی از آن (کووید19) و همچنین پیامدهای آن و یافته های تازه علمی درباره این ویروس کشنده منتشر شده است.
نخستین خبرها مربوط به منشا بیماری و آمار کشته شدگان بود و به مرور گزارش هایی پیرامون نتایج پژوهش هایی که در کشورهای گوناگون انجام می شود، توجه جهانیان را به خود جلب کرد.
اکنون هم، پس از حدود شش ماه، کرونا در صدر خبرهای رسانه ها و خبرگزاری ها قرار دارد اما از شواهد چنین برمی آید که بسیاری از شهروندان به کرونا و پیامدهایش عادت کرده اند و بی توجه به قدرت ویرانگر این ویروس، رفتاری عادی از خود نشان می دهند.
این در حالی است که یافته های علمی هنوز باعث فرونشاندن زنگ خطر نشده اند و در برخی از کشورها، مسئولان و کارشناسان نسبت به بالا رفتن خطر هشدار می دهند.
منشا ویروس
پژوهشگران کشورهای گوناگون به اطلاعات زیادی در باره کرونا، راه های جلوگیری از گسترش آن و معالجه کووید19 دست یافته اند.
یکی از مهم ترین اقداماتی که می تواند به توقف گسترش ویروس بیانجامد، رمزگشایی از چگونگی ایجاد آن است.
هنگامی که مقامات چینی از وجود ویروس در ووهان خبر دادند، گفته شد که نخستین عفونت انسانی توسط مهره داران صورت گرفته است. اما تا امروز مشخص نشده است که انتقال این ویروس از حیوان به انسان، چه زمانی و کجا انجام شده است.
به احتمال زیاد منشا اصلی ویروس خفاش است، اما این نظریه جا افتاده که انتقال آن به انسان توسط حیوان دیگری صورت گرفته است.
در این رابطه صحبت از سگ راکون می شود، حیوانی که در چین به علت پوستش از محبوبیت ویژه ای برخوردار است.
«کریستیان دورستن» ویروس شناس برجسته آلمانی اطمینان دارد که سگ راکون در روند شیوع سارس‌کوو2 رابط اصلی بین خفاش و انسان بوده است.
کارشناسان دیگر در این رابطه محتاط تر سخن می گویند و برخی احتمال می دهند که حلقه مفقوده میان خفاش و انسان، «پانگولین» باشد؛ جانور پستانداری که در بازارهای حیوانات وحشی چین فروخته می شود.
ویژگی های ویروس
ویروس شناسان چینی اطلاعات ژنتیکی پاتوژن ویروس را در کوتاه ترین مدت رمزگشایی کردند. آنها روز 21 ژانویه اطلاعاتی درباره ساختار ژنوم سارس‌کوو2 منتشر کردند و سه روز بعد توضیحات دقیق تری ارائه دادند.
ویژگی اصلی این ویروس، پروتئین سنبله (ACE-2) است که به شکل تاج بر سطح آن قرار گرفته است. این پروتئین برای اتصال به سلول میزبان در بدن انسان یا حیوان نقش اصلی را بازی می کند.
به همین دلیل پژوهشگران به دنبال یافتن داروهایی هستند که بتوانند از این اتصال جلوگیری کنند یا این پروتئین را از بین ببرند.
راه های انتقال
پژوهش هایی که درباره چگونگی انتقال سارس‌کوو2 انجام شده، نشان داده اند که این ویروس بیش از هر جا در گلو و ریه ها لانه می کند.
ویروس از طریق پرتاب ذرات مایع هنگام سرفه یا عطسه، لمس اشیا و همچنین ذرات معلق در هوا (آیروسل) منتقل می شود.
در این راستا نسبت به استفاده از سیستم های تهویه مطبوع مانند کولر در مکان های بسته و شلوغ هشدار داده شده است. در این مکان ها باید با گشودن پنجره ها و درها، امکان خروج ویروس را فراهم کرد.
به همین دلیل در اکثر کشورهای بحران زده محدودیت های کرونایی ایجاد شد تا از تجمع شهروندان در مکان های عمومی دربسته جلوگیری شود.
امروزه تقریبا در همه کشورهای جهان استفاده از ماسک محافظ دهان و بینی به امری عادی تبدیل شده است. با این حال، بسیاری از پزشکان این پرسش را مطرح کرده اند که آیا اکثر مردم در زندگی روزمره قادر به استفاده از ماسک هستند؛ به گونه ای که بتوان از انتقال ویروس بالقوه جلوگیری کرد؟
شستن دست ها و حفظ فاصله فیزیکی هم از مهم ترین اقدامات برای جلوگیری از گسترش بیشتر سارس‌کوو2 به‌شمار می رود.
بعضی از حیوانات خانگی، از جمله گربه، فرت و همسترهای طلایی می توانند در تماس با بیماران مبتلا شوند، اما در زنجیره های عفونت نقش برجسته ای ندارند.
سگ ها تاکنون در برابر کرونای جدید مصون بوده اند.
علائم بیماری
در ابتدای شیوع بیماری این نظریه وجود داشت که سارس‌کوو2 خطرناک تر از آنفولانزای فصلی نیست، اما پس از مدتی ثابت شد که خطر آن در سطح آنفولانزای اسپانیایی است که در سال 1918 باعث مرگ میلیون ها نفر شد.
برخی از مبتلایان به کووید19 علائم مشخصی مانند دردگلو، سرفه، مشکلات تنفسی، کم اشتهایی، تضعیف حس بویایی و چشایی را دارند، اما برخی دیگر حتی متوجه بروز بیماری در بدن خود نمی شوند.
افرادی که پیش تر به بیماری های خطرناک مانند فشار خون بالا، دیابت، سرطان، نارسایی کلیه، سیروز کبد و بیماری های قلبی و عروقی مبتلا بوده اند، همچنین سالخوردگان و کسانی که دارای گروه خونی A هستند بیش از دیگران در معرض خطر ابتلا قرار دارند.
بر اساس آمار منتشر شده، مردها هم بیش از زنان مبتلا می شوند.
درمان بیماری
در ماه های نخست گسترش کووید19 برای شماری از افرادی که شدت ابتلایشان بالا بود، از دستگاه های تنفس مصنوعی استفاده می شد اما اکنون ثابت شده است که این اقدام، پیامدهای بسیار ناگواری دارد.
به همین دلیل در حد امکان، هوارسانی از طریق ماسک اکسیژن صورت می گیرد.
در بسیاری موارد، اگر کلیه ها به شدت آسیب دیده باشند، دیالیز انجام می شود.
یکی از راه های فرونشاندن شدت کووید19 استفاده از پادتن های افرادی است که به این بیماری مبتلا شده و سپس بهبود یافته اند.
تزریق خون این افراد به بیماران حاد، روند بهبودی آنها در بیمارستان ها را سرعت می بخشد.
بیماران مبتلا به کووید19 باید پس از بهبودی، اقدامات توان بخشی طولانی مدت و متناسب را انجام دهند. در این رابطه باید با پزشکان معالج به طور مفصل مشورت شود.
داروهای معالج و واکسن
تنها دارویی که برای کوتاه کردن دوره بیماری به کار می رود، «رمدسیویر» است.
کارشناسان تاکید می کنند که این دارو معجزه نمی کند و تنها برای کوتاه کردن مدت درمان بیمارانی که به دستگاه اکسیژن وصل هستند، استفاده می شود.
برخی پزشکان داروهای دیگری را برای مقابله با کرونا تجویز می کنند، از جمله داروهای ضد التهاب «دگزامتازون» و داروی ضد مالاریا «هیدروکسی کلروکین».
البته اثربخشی و ایمنی این داروها اثبات نشده است.
دست کم 160 پروژه تحقیقاتی در سراسر جهان برای یافتن واکسن در حال انجام هستند.
واکسن ها در سه مرحله آزمایش می شوند: نخست روی چند نفر، بعد روی گروهی بیشتر و سرانجام بر روی چند هزار داوطلب که ارزیابی و تحلیل نتایج آن به زمان بیشتری نیاز دارد.
در مرحله سوم، داوطلبان به طور تصادفی به دو گروه تقسیم می شوند: به یک گروه واکسن تزریق می شود و برای گروه دوم فقط سرنگ بدون ماده فعال به کار برده می شود.
بعد از مدتی نتایج تزریق ها بررسی و با یکدیگر مقایسه می‌شوند.
چه زمانی واکسن وارد بازار می شود؟
هنوز مشخص نیست که آیا واکسنی مجوز نهایی را دریافت خواهد کرد یا خیر. با وجود این برخی از کارشناسان خوش بین هستند و وعده می دهند که تا پایان سال جاری میلادی یک واکسن قابل استفاده در بازار عرضه خواهد شد. برخی هم می گویند که دست کم سال آینده چنین اتفاقی خواهد افتاد.
برای امیدواری به ایمنی گله ای هم هنوز زود است، زیرا تا امروز (5 ژوئیه / 15 تیرماه) حدود 11 میلیون نفر به کووید19 مبتلا شده اند که نسبت به جمعیت حدود هشت میلیاردی جهان، رقم قابل توجهی نیست.
همچنین مشخص نیست که آیا بیماران بهبودیافته برای همیشه در برابر سارس‌کوو2 مصون خواهند ماند یا خیر.
آنچه که مشخص است، این که اگر ما شیوه زندگی عادی خود را به همان شکل پیش از شیوع کرونا ادامه دهیم، در آینده نزدیک شاهد شیوع جهانی ویروس های مشابه یا حتی خطرناک تر از سارس‌کوو2 خواهیم بود.
