پیام حضرت امام‌خمینی(س) در 13 دی 1367 توسط هیأت منتخب ایشان مرکب از آیت‌الله جوادی آملی، محمدجواد لاریجانی و خانم مرضیه حدیده‌چی دباغ، در مسکو به گورباچف تحویل گردید. گورباچف نیز هشت هفته بعد پاسخ رسمی خود را توسط «ادوارد شوارد نادزه» وزیر خارجه وقت شوروی، در تهران تقدیم حضرت امام‌خمینی (س9 کرد. گورباچف در این پاسخ، برای نامه امام ارج فراوان قائل شده بود ولی از متن جوابیه وی پیدا بود که ابعاد معنوی پیام امام را درک نکرده است. زیرا صرفاً تلاش کرده بود تا از یکسو اقدامات خود در جهت ترویج آزادیهای سیاسی در شوروی را تشریح کند و ازسوی دیگر دستاوردهای اقتصادی کمونیسم را از 1917 به بعد توصیف نماید.
پیام حضرت امام‌خمینی(س) در 13 دی 1367 توسط هیأت منتخب ایشان مرکب از آیت‌الله جوادی آملی، محمدجواد لاریجانی و خانم مرضیه حدیده‌چی دباغ، در مسکو به گورباچف تحویل گردید. گورباچف نیز هشت هفته بعد پاسخ رسمی خود را توسط «ادوارد شوارد نادزه» وزیر خارجه وقت شوروی، در تهران تقدیم حضرت امام‌خمینی (س) کرد. گورباچف در این پاسخ، برای نامه امام ارج فراوان قائل شده بود ولی از متن جوابیه وی پیدا بود که ابعاد معنوی پیام امام را درک نکرده است. زیرا صرفاً تلاش کرده بود تا از یکسو اقدامات خود در جهت ترویج آزادیهای سیاسی در شوروی را تشریح کند و ازسوی دیگر دستاوردهای اقتصادی کمونیسم را از 1917 به بعد توصیف نماید. در دیدار ادوارد شواردنادزه وزیر امورخارجه وقت شوروى با حضرت امام خمینی (س)، على اکبرولایتى،وزیر امورخارجه- محمدجواد لاریجانى معاون وزیر خارجه و عضوهیات منتخب امام -علیرضا نوبری سفیر جمهورى اسلامى ایران در شوروى در این مقطع. حضور داشتند .
در این دیدار وزیر امورخارجه شوروى ضمن تسلیم پیام کتبى میخائیل گورباچف به امام امت محتواى این پیام را به استحضار امام خمینى رساند ..در این دیدار ابتدا شواردنادزه گفت:از حضرت امام بسیار متشکرم از این فرصتى که براى ملاقات با شما به دست آوردم. مأموریت دارم پیام جوابیه میخائیل سرگئى گورباچف را تسلیم حضرت امام کنم. سعى خواهم کرد بهطور خیلى مختصر محتواى این پیام را براى شما عنوان نمایم. ابتدا مىخواستم عرض کنم که خود واقعیات تبادل پیامها بین رهبران کشور ما یک پدیده منحصر به فرد در روابط فیمابین است. اعتقاد ما بر این است که شرایط پیش آمده است تا روابط فیمابین دو کشور ما وارد یک مرحله کیفى جدیدى شود. که براى همکاریها در تمامى زمینهها ..آقاى گورباچف در پیام خود اشاره مىکنند که پیام جنابعالى خطاب به دبیر کل کمیته مرکزى حزب کمونیست اتحاد شوروى از مفاهیم فراوان سرشار است ..
تمامى اعضاى هیأت رهبرى شوروى متن پیام جنابعالى را مطالعه کردند. شکى نیست که ما در موارد عمدهاى اتفاق نظر داریم اما مواردى هم است که ما اختلاف نظر داریم. اما این مهم نیست ..
در پیام شما ملاحظات عمیق راجع به سرنوشت بشریت دارد.آقاى گورباچف عقیده دارند که ما در مهمترین مورد اتفاق نظر داریم یعنى انسانها باید یاور یکدیگر باشند تا بشریت فنا ناپذیرى به خود بگیرد. چنانچه انسانها متحد نشوند خطر فاجعه براى بشریت وجود دارد، چون امکانات بالقوه براى به وجود آوردن چنین فاجعه توسط خود انسانها ایجاد شده است.آقاى گورباچف معتقد است که مبارزه در راه نیل به یک دنیاى عارى از سلاح هستهاى و آزاد از زور وظیفه تمامى ملتهاست ..
و اما راجع به سیاست خارجى اتحاد شوروى، هدف ما تعمیم رجحان ارزشهاى مشترک براى تمامى ملتها و برترى این ارزشها بر تمامى منافع دیگر چه طبقهاى و چه ملى است ..آقاى گورباچف به شما مىنویسد که حرفهاى امام راجع به حسن نیت رهبرى ایران جهت داشتن روابط حسنه و حسن همجوارى با اتحاد شوروى با واکنش خوب از طرف رهبران شوروى مواجه شده است. ما داراى یک مرز بسیار طولانى هستیم همچون داراى سنن دیرینه مناسبات و روابط فرهنگى بین دو ملت هستیم ..ما اساس خوبى داریم براى استمرار مناسبات ما بر پایه جدید.یعنى بر پایه اصول احترام متقابل، تساوى حقوق و عدم مداخله در امور داخلى یکدیگر ..آقاى گورباچف مىنویسد که در سیاست بین المللى، ما پیرو یک اصل اساسى هستیم یعنى اصل احترام به آزادى انتخاب براى هر انسان و هر ملت. نتیجتاً کشور ما و تمامى ملت ما از انقلاب بزرگ شما حُسن استقبال کرده است. استبداد شاهنشاهى در ایران مردم خود را استثمار کرده و از روشهاى واقعاً بربریت استفاده مىکرده و شرافت و آبروى ملت خود را پایمال کرده براى جلب رضایت نیروهاى خارجى. انقلاب شما انتخاب ملت شما بوده است و ما از این انتخاب همیشه پشتیبانى کرده و مىکنیم ..آقاى گورباچف در پیام خود مىنویسند که ملت ما نیز انتخاب خود را به عمل آورده و این در سال 1917 بود. در رهگذر ما هم مشکلات بزرگى بود و هم موفقیتهاى چشمگیرى بوده هم اشتباهات وخیمى بوده است و نقض حقوق بشر هم بوده که ما این اشتباهات خود را اصلاح مىکنیم و آن را محکوم مىکنیم. على رغم تمامى مشکلات ما از دستاوردهاى خود توانستیم دفاع کنیم چون انتخاب مردم راست بوده است ..
مىخواستم به استحضارتان برسانم که مسئله آزادى انتخاب در دستور روز زندگى بین المللى کنونى نیز هست. ما براى خود سؤالى داریم چرا که راه براى ادامه رهگذر پیدا کنیم: آیا این راه ما راه کهنه و دگماتیک باشد یا راه جدید و انقلابى. انتخاب ما به نفع راه دوم است، ما در کشورمان انقلاب داریم، اما یک انقلاب مسالمت آمیز بدون سنگرها و بدون توسل به زور، ما مىخواستیم که حضرتامام بدانند که در کشور ما روند تجدید و بازسازى ادامه دارد.بازسازى اقتصادى و سیاسى، تجدید ارزیابیهاى ما و طرز تفکر ما و تجدید نظریاتى که ما قبلًا داشتیم ..آقاى گورباچف اشاره مىکند که تحولات عظیمى در جهان اخیراً پدید آمده فکر مىکنیم مىشود گفت که ما در آستانه یک نظام جدید اقتصادى و سیاسى قرار داریم ..توافقهاى بسیار مهم به امضا رسیده است یک کلاس از سلاحهاى هستهاى از بین مىرود ..دورنماى خوبى براى از بین بردن سلاح شیمیایى باز شده است و همینطور دورنماى خوبى براى جلوگیرى از تقابل نظامى دولتها، اما این یک هدیه امپریالیستها نیست، این اراده ملتهاست و اراده زمان است ..
چاره دیگرى وجود ندارد، مسابقه تسلیحاتى و آوردن آن به فضا منجر به فاجعه بشریت خواهد بود. در مناطق مختلف دنیا مناقشات خونین دارند به پایان مىرسند ..ما از خاتمه جنگ ایران و عراق با صراحت حُسن استقبال مىکنیم، براى همکارى با شما جهت استحکام صلح در خاورمیانه و نزدیک و تمامى جهان آمادگى داریم ..حضور وسیع نظامى در خلیج فارس مورد نگرانى ما است. منظورم حضور نظامى کشورهاى خارج از منطقه است. این پدیده بسیار خطرناک است و باید آن را به اتمام رساند ..ما مىخواهیم با موفقیت در امر حل و فصل عادلانه مناقشه افغانستان نیز با شما همکارى خوبى داشته باشیم، بگذاریم که مردم افغانستان سرنوشت خود را خودشان بدون دخالت از خارج تعیین نمایند ..شواردنادزه افزود: یک نکته دیگر از پیام آقاى گورباچف ایشان اظهار آمادگى مىکنند براى گسترش همکاریهاى اقتصادى و همکاریهاى ما در زمینههایى که ما قبلًا همکاریهاى خوبى داشته بودیم ..ما براى برقرارى و ادامه تماسها بین انسانها، نمایندگان محافل اجتماعى و روحانیون نیز آمادگى داریم ..
دعوت جنابعالى براى انجام سفر به قم به آگاهى علماى اسلام کشور ما رسید، تردیدى نداریم که آنها از این دعوت جنابعالى استفاده خواهند کرد.
در پایان، فرستاده ویژه رهبر شوروى گفت: این بود محتواى اصلى پیام آقاى گورباچف ..
ایشان بهترین آرزوها و سلام خود را به جنابعالى مىرسانند ..
ایشان خواهان طول عمر جنابعالى به نفع و سعادت ملت ایران هستند..
[در خاتمه حضرت امام فرمودند:] ان شاء اللَّه سلامت باشند، ولى به ایشان بگویید که من مىخواستم جلوى شما یک فضاى بزرگتر باز کنم ..
من مىخواستم دریچهاى به دنیاى بزرگ، یعنى دنیاى بعد از مرگ که دنیاى جاوید است را براى آقاى گورباچف باز نمایم و محور اصلى پیام من آن بود. (1) امیدوارم بار دیگر ایشان در این زمینه تلاش نمایند ..
[حضرت امام از خروج نیروهاى شوروى از افغانستان استقبال کردند، و بر حُسن همجوارى و توسعه مناسبات قوى در ابعاد مختلف در مقابله با شیطنتهاى غرب و خروج نیروهاى بیگانه از خلیج فارس تأکید و آرزو کردند تا مردم شوروى و ایران همیشه در صلح و آرامش زندگى کنند.].
(1)- اشاره به پیام معروف امام خمینى خطاب به گورباچف (11/10/1367) که در آن فروپاشى کمونیسم را پیش بینى کرده و نسبت به درغلتیدن روسیه به دام سرمایه دارى غرب و امریکا هشدار دادهاند.
منبع : صحیفه امام، ج21، ص: 299تا ص 301
