بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی بر خلاف رویه ای که به ویژه پس از ولیعهد شدنش در پیش گرفته بود و به طور مرتب ظاهر می شد، مدتی است که بسیار کم ظاهر می شود.
به گزارش جماران،«عبدالباری عطوان» نویسنده و تحلیلگر مشهور عرب در سرمقاله روزنامه فرامنطقه ای رأی الیوم نوشت: دیوان پادشاهی عربستان سعودی در بیانیه ای که روز چهارشنبه گذشته صادر کرد تأکید کرد که کمیته مکلف در تحقیقات درباره مسائل فساد به ریاست شاهزاده «محمد بن سلمان» ولیعهد عربستان سعودی پس بازپس گیری 400 میلیارد ریال( 100 میلیادر دلار) که به شکل سهام و اوراق قرضه در شرکت ها و املاک و ودیعه هایی مالی بود، کار خود را به پایان رساند.
در بیانیه دیوان پادشاهی برای نخستین بار فاش شده است که تعداد شاهزاده ها و بازرگانانی که از ابتدای مبارزه با فساد در دوم نوامبر سال 2017 بازداشت شدند به 381 نفر رسید که مشکل 87 نفر از آنها پس از اقرارشان به اتهامات منتسب به آنها و پذیرش معامله با حکومت، حل شد و هشت نفر نیز این اتهام ها را رد کردند و 56 نفر نیز در بازداشت مانده و پرونده های شان برای تحقیقات از آنها درباره مسائلی غیر مرتبط با فساد به دادستانی کل تحویل داده شدند.
خبرگزاری «بلومبرگ» آمریکا در این زمینه نوشت همه کسانی که آزاد شدند که بارزترین آنها شاهزاده میلیاردر«الولید بن طلال» که ثروتش از 19 میلیارد دلار پیش از بازداشتش به 15 میلیارد دلار کاهش پیدا کرد و نیز آقای «محمد العمودی» دومین فرد ثروتمند بازداشت شده(ثروتش از 8.7 به 7.1 میلیارد دلار کاهش پیدا کرد) و با فشار و میانجی گری اتیوپی آزاد شد، همچنان ممنوع الخروج هستند.
این قابل توجه بود که بیانیه دیوان پادشاهی عربستان نام هشت شاهزاده و بازرگانی که اتهام های شان به فساد را رد کردند و نیز راه حل ارائه شده توسط حکومت را نپذیرفتند، فاش نکرد. همچنین این بیانیه در عین حال اتهام های جنایی یا غیر مالی 56 نفر که پرونده آنها به دادستانی کل برای ادامه تحقیقات از آنها فرستاده شد را توضیح نداد و باور بر این است که شاهزاده «خالد بن طلال» که برای چند روز به منظور مشارکت در تشییع جنازه پدرش آزاد شد و دوباره به زندان برگشت از جمله آنهاست.
دلایل صدور بیانیه پادشاهی که کار این کمیته را به پایان رساند مشخص نیست اما شش تفسیر بر زبان شماری از کارشناسان و ناظران تحولات عربستان که روزنامه رأی الیوم با آنها تماس گرفت، جاری شد که عبارتند از:
نخست: برخی بر این باورند که مبارزه با فساد که برخی از مخالفان شاهزاده بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی را در برگرفت اهداف سیاسی و مالی خود را با هم محقق کرد. این اقدام موفق شد که چهره بیشتر این افراد را با زدن برچسب اتهام فساد به آنها تخریب کند و نیز موفق شد که 100 میلیارد دلار از آنها جمع کند که گمان می رود به بودجه عمومی کشور بازگردد.
دوم:مبارزه با فساد باعث شد که حکومت و به طور خاص شاهزاده محمد بن سلمان همه امپراتوری های رسانه ای عربستانی شبه خصوصی از جمله موسسه«الحیات» ، شبکه غول پیکر «ام بی سی» ، گروه تلویزیونی «صالح کامل» میلیونر و شبکه های «روتانا» که شاهزاده الولید بن طلال که پس از آزادی اش از ولیعهد عربستان تمجید کرد و اقداماتش در مبارزه با فساد را تأیید کرد، زیر سلطه و سیطره خود ببرد.
سوم: تلاش ها برای اطمینان دادن به سرمایه گذاران در داخل و خارج از عربستان سعودی که بیشتر آنها سرمایه گذاری در این کشور را به دلیل ترس از مواجه شدن با همین سرنوشت یعنی بازداشت با یک عبارت یا یک کلمه در سایه نبود کامل بخش قضایی به ویژه آن که پروژه های جدید شاهزاده بن سلمان مانند شهر«نیوم» به شدت نیاز به این سرمایه گذاری ها دارد، شکست خورد.این پدیده یعنی توقف سرمایه گذاری ها در عربستان سعودی در کنفرانس سرمایه گذاری موسوم به «داووس صحرا» که دو ماه پیش در عربستان سعودی برگزار شد و بیشتر وزرای دارایی غرب و نیز شرکت های مالی غول پیکر غربی آن را تحریم کردند کاملا عیان و آشکار بود.
چهارم: پایان پدیده استفاده سیاسی فعالیت های«تجاری» توسط تاجران و منحصر کردن آن فقط در دست گروه کوچکی که مورد اعتماد ولیعهد عربستان سعودی در آینده است و این همان چیزی است که ورشکستگی یا شبه ورشکستگی شرکت های غول پیکر عربستانی مانند امپراتوری پیمانکاری« بن لادن» و شرکت «سعودی اوجیه» وابسته به خانواده «الحریری»( سعد حریری نخست وزیر لبنان) را تفسیر می کند.
پنجم: تلاش برای گرفتن زهر ضربه بزرگی که به شاهزاده بن سلمان در پی جنایت ترور «جمال خاشقجی» روزنامه نگار عربستانی (داخل کنسولگری عربستان سعودی در شهر استانبول ترکیه در دوم اکتبر گذشته) و بازتاب این ترور بر چهره عربستان در داخل و خارج وارد شد و نیز تلاش برای کاهش انتقادها به دلیل بازداشت برخی فعالان زن و مرد حقوق بشر در جامعه ها و دستگاه های رسانه ای غربی. باور بر این است که اگر این انتقاد متوقف نشود در روزها یا هفته های آینده برای کاهش شدت این انتقادها و حملات به عربستان بیشتر این افراد ، اگر نگوییم همه آنها، عفو می شوند.
ششم: برای بسیاری از ناظران این قابل تأمل بود که شاهزاده بن سلمان از صحنه عربستان سعودی طی هفته های اخیر پنهان شده است دقیقا بر خلاف سال های نخست از به دست گرفتن سکان هدایت کشور پس از ولیعهد شدنش.ظهور رسانه های بن سلمان به شدت کاهش پیدا کرده است و برخی گزارش ها اشاره به این دارد که وی دیگر به شکل حماسی از قرار داد قرن حمایت نمی کند این در حالی بود که قبلا در این عرصه با «جارد کوشنر» داماد «دونالد ترامپ» رئیس جمهور آمریکا هماهنگی می کرد. همچنین سمبل های عادی سازی روابط با رژیم اسرائیل در عربستان سعودی مانند شاهزاده«ترکی الفیصل» و دکتر«انور عشقی» شور و شوق شان برای عادی سازی روابط و ظهور رسانه ای گسترده اخیرشان که این کار را با تشویق و تحریک حکومت می کردند، کاهش دادند.
پرسشی که خود را در این جا با قدرت مطرح می کند این است که آیا این اقدامات مانند پایان دادن کار کمیته تحقیقات در مسائل فساد و آزادی بیشتر بازداشت شدگان موثر واقع می شود و در کاهش فشارها بر بن سلمان و بازگرداندن سرمایه ها و سرمایه گذاری ها به عربستان به مانند گذشته یعنی قبل از بازداشت های هتل«ریتز کارلتون» موفق می شود یا خیر؟
پرسش دیگری که از دل پرسش نخست بیرون می آید این است که آیا بسته شدن پرونده تحقیقات یعنی از بین بردن فساد به شکل ریشه ای و ادامه نیافتن آن در آینده به شکل های دیگر و «ستاره های» دیگر است یا خیر؟
برای ما بسیار دشوار است که به این دو پرسش پاسخ بدهیم زیرا همانطور که یکی از اقتصاددانان برجسته غربی که به تازگی از عربستان برگشته گفت مبارزه با فساد که در ابتدای کار خود محبوبیت و مقبولیت نسبتا خوبی در میان جوانان به دست آورد جایگزین های قانع کننده ای ارائه نکرد و در کاهش شدت مشکلات معیشتی این جوانان و رونق اقتصادی به شکل مورد نظر نقشی ایفا نکرده است.
چه بسا برخی این مساله را پیش بکشند که صدور چنین حکم هایی هنوز زود است و فقط چند روز از بسته شدن پرونده کمیته عالی تحقیقات در مسائل فساد و بستن پرونده های بیشتر متهمان نگذشته است، این درست اما نشانه هایی که عکس این حکم را نشان دهند و امیدوار کننده باشند بسیار اندکند. شاید عاقلانه این باشد که منتظر بمانیم و در همه احوال تحولات را دنبال کنیم.
