جایزهٔ ادبی و هنری، افتخاری است که توسط نهادهای دولتی یا غیر آن، فرهنگستان‌ها، انجمن‌های ادبی، بنیادها و حتی اشخاص منفرد به آثار ادبی و هنری برتر و نویسندگان آنها اعطا می‌شود.
بیشتر این جوایز سالانه و همراه با مبلغی پول، گردن‌آویز (مدال) یا بورس است، این جوایز بر اساس اشخاصی که می‌توانند جایزه را دریافت کنند به ۲ دسته «ملی» و «بین‌المللی» تقسیم می‌شوند.
یکی از مؤسسه‌هایی که در کشور در این زمینه فعال است خانه کتاب ایران است که انتخاب «جایزه ادبی پروین اعتصامی»، «جایزه ادبی جلال آل احمد» و «جایزه ادبی گام اول» توسط این مؤسسه انجام می‌پذیرد.
اعتبار، اهمیت، تاثیر و کارکردهای جوایز ادبی و هنری را عواملی چون کارنامه و هویت برگزار کننده و هیات داوران، معیارهای گزینش، پیشینه و تاریخچه، کیفیت و ارزش آثار برندگان قبلی، آوازه و مبلغ جایزه تعیین می‌کند.
جوایز معتبر ادبی و هنری می‌توانند تیراژ و مخاطبان آثار برگزیده را افزایش دهند، بر شهرت و اعتبار خالقان آثار برنده بیافزایند، بر سمت و سوی خلق فرهنگی اثر نهند و جامعه را بالا ببرند.
نفس اهدای جوایز به مؤلفان، شاعران و هنرمندان مفید و بجاست و این وضعیت به هر طریقی که صورت می‌گیرد، مطلوبتر از نبود آن است، جایزه فرهنگی یا هنری با مفهوم تشویق کار تألیف را هموارتر می‌کند و قرار است با این روش، صاحبان آثار تشویق به ادامه راهی شوند که در پیش گرفته‌اند.
با توجه به اینکه ادیبان و هنرمندان با مشکلات زیادی از جمله شرایط اقتصادی و فرهنگی روبرو هستند، پیش‌بینی جوایز ادبی و هنری استانی می‌تواند گامی در جهت معرفی هرچه بیشتر نویسنده و هنرمند به مخاطب و تشویقی برای آنها باشد که باید در این بخش بیشتر کار شود.
جوایز استانی در اعتلای فرهنگی موثر است
نویسنده بوشهری گفت: اگرچه با برگزاری جایزه‌های ادبی پرداختن به همه نویسندگان و شاعران ممکن نیست، اما راهی برای ادامه فعالیت ادبی و فرهنگی آنها باز می‌گذارد و در مجموع انگیزه‌ساز و باعث معرفی اثر و صاحب آن به جامعه و تشویق آنهاست.
بشیرعلوی اضافه کرد: همچنین برگزاری این آیین‌های فرهنگی در شناخت استعدادها و توانایی‌های افراد و افزایش اعتماد به نفس فعالان عرصه فرهنگ و هنر برای شکوفایی استعدادها و پویایی آنها مضاعف است.
وی اظهارداشت: اگر سالانه ۲۰ جشنواره هنری، علمی، پژوهشی و ادبی در استان بوشهر برگزار شود، تاثیر زیادی در اعتلای فرهنگی استان و کشور خواهد داشت.
علوی تاکید کرد: علاوه براین توجه به آثار تازه تألیف و مؤلفان نوظهور و کاهش فاصله زمانی برگزاری جشنواره‌ها، همایش‌ها و جایزه‌های فرهنگی و تبدیل آنها از سالانه به چند ماهه باعث می‌شود تا حجم بیشتری از آثار مورد ارزیابی قرار گیرد.
وی بیان کرد: در زمان حاضر همایش‌هایی اندک در استان بوشهر برگزار می‌شود که فرصتی غنیمت است، ولی به نسبت حجم مولفان و آثار موجود کافی نیست و بسیار اندک و ناچیز است.
علوی ادامه داد: افزایش شمار این گونه جشنواره‌ها و جایزه‌های ادبی و هنری و اهدای جوایز به همه نویسندگان استان شامل کوچک و بزرگ، دانش‌آموز و دانشجو باعث تشویق و تزریق اعتماد به نفس به حوزه فرهنگی خواهد شد.
این نویسنده تاکید کرد: اهدای جوایز ادبی باید با هماهنگی دیگر برنامه‌ها و رویکرد منظم و همراهی همه سازمان‌ها انجام شود و سیاست‌های کلی نیز در این ارتباط همراهی و همسویی کنند زیرا نهاد برگزار کننده جشنواره به تنهایی کاری پیش نمی‌برد.
علوی یادآور شد: جا دارد دست اندرکاران برنامه‌های فرهنگی و مدیریتی استان بوشهر، سالی را با این هدف نام‌گذاری کنند و هرسال بر قدرت و اهمیت آن بیفزایند، میزان جایزه چندان اهمیتی ندارد بلکه باید به مؤلفه‌ها و معیارهای دیگر آن توجه و دقت کرد.
وی گفت: خیران و انجمن‌های مردم نهاد می‌توانند در این زمینه شرکت فعال و عالمانه داشته باشند و با دیدی فرهنگی به این مهم بپردازند.
جایزه‌های استانی باید اصلاح و تقویت شود
علوی اضافه کرد: این جشنوارها باید تبدیل به یک متد و نمایی برای الگوسازی و الگوپروری مؤلف، ناشر و ایجاد مرکزی برای داوری میان اصحاب قلم شود و انتخاب داور باید همراه با معیارهای شفاف باشد زیرا صرف نام و آوازه یک شخص نمی‌تواند معیاری مناسب برای داوری باشد.
این نویسنده بوشهری گفت: تیم برگزارکنندگان جشنواره از اهمیت بالایی برخوردار است که در استان بوشهر در همین اندک جشنواره‌هایی هم که برگزار می‌شود به زحمت می‌توان نمره قابل قبول و شفافی به هیأت برگزاری و تیم داوری داد.
وی ادامه داد: به‌طور معمول تیم‌های داوری جشنواره‌ها دوستانه و شریکانه انتخاب می‌شود که این رویکرد تأثیر منفی بر برگزاری و چگونگی و نتیجه آن در پی داشته است.
علوی افزود: گاهی بیانیه‌هایی در پایان جشنواره‌ها خوانده می‌شود که گویا و روشن کننده علت اهدای یک جایزه به یک اثر نیست و انتخاب نادرست داوران، منظم نبودن برنامه‌ها، اعمال بیش از حد سلیقه، دوست بازی‌ها از جمله مواردی است که نمره جشنواره‌ها را در استان بوشهر پایین آورده‌است و طوریکه در حد و اندازه استان نیست.
وی گفت: وقتی کتابی نوشته و تایپ شد، تازه راه دراز و سخت‌تری آغاز می‌شود؛ شرایط اقتصادی حوزه نشر، گرانی کاغذ و مقوا، ممیزی کتاب، پروسه زمان‌بر تولید، تراکم کاری ناشران و دسترسی نداشتن به منابع و عرضه نشدن مطلوب اثر از جمله مواردی است که این روزها مؤلفان با آن دست و پنجه نرم می‌کنند.
علوی افزود: از اینها گذشته، درد و دل بزرگتر این است که روز به روز از تعداد خوانندگان و خریداران کتاب کاسته و چشم به راه بودن دوستان و خوانندگان برای دریافت کتاب تقدیمی از موارد دیگری است که مرتب بر سر مؤلف آوار می‌شود.
وی اضافه کرد: در این بین پیش‌بینی جوایز ادبی استانی می‌تواند گامی برای معرفی هرچه بیشتر نویسنده به مخاطب و تشویقی برای نویسندگان باشد که باید در این بخش بیشتر کار شود.
علوی اظهارداشت: در کنار این موارد، نبود مخزن و آرشیوی سترگ، قوی و پرمایه که پژوهشگر و مؤلف بتواند خود را بی نیاز یا کم نیاز از رفت و آمدهای وقتگیر و ملال‌آور برای به دست آوردن منبعی بداند از مشکلات دیگری است که مستمر بر سر مؤلف آوار می‌شود.
وی بیان کرد: ارائه وام‌های کم‌بهره برای ناشران و مولفان، حمایت از آثار چاپ و داوری شده، برند کردن مُد و مُدل مطالعه بویژه در دانشجویان، ارائه تخفیف دایمی کتاب یا پر بسامد کردن طرح تخفیف کتاب، حمایت از پژوهشگران، تخصیص بودجه مشخص، معلوم و کافی در این زمینه از جمله مواردی است که می‌تواند در حل مشکلات نویسندگان کمک کند.ا
علوی اضافه کرد: به‌تازگی کارت‌های حمایتی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به پژوهشگران داده می‌شود، که بسیار ستودنی و پسندیده و نفس کار قابل تقدیر است.
این نویسنده گفت: در کنار این مسأله نباید از حمایت‌های اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر غافل شویم که این کار را سالانه و مفید انجام می‌دهد و اگر اداره‌هایی مانند کتابخانه‌های عمومی و دانشگاهی با این طرح همراه شوند به یقین کار رو به جلوتر خواهد بود.
جایزه‌های استانی خدمتی مهم در حوزه فرهنگی است
یکی دیگر از نویسندگان بوشهری گفت: پیش‌بینی جایزه‌های استانی در حوزه ادبی خدمت فرهنگی مهم و باعث ایجاد انگیزه در نویسندگان و پژوهشگران و فرصتی برای دیده شدن کتاب، تشویق برای چاپ و راهی برای معرفی هرچه بیشتر اثر و نویسنده آن است.
غلامحسین دریانورد بیان کرد: اگر جایزه‌های ادبی، فرهنگی، هنری و علمی اصولی و به صورت مستمر ادامه یابند می‌توانند در آینده فرهنگی این استان تاثیرگذار باشند.
دریانورد اضافه کرد: زمینه بیشتر برگزاری جوایز فرهنگی از سوی نهادهای فرهنگی، دولتی و عمومی فراهم می‌شود و از نظر شخصی کمتر این برنامه‌ها دراستان هدایت می‌شود.
این نویسنده بوشهری اظهار داشت: جوایز استانی باید رویکرد استانی داشته باشد و اگر قرار است جایزه را در بخش ملی با بودجه هنگفتی برگزار کنند بهتر است یک بخش از این بودجه صرف استان شود.
وی تاکید کرد: اگر قرار است در بوشهر جایزه ملی پیش‌بینی شود باید با رویکرد بوشهر و نگاه موضوعی به این استان باشد.
ایجاد مرکز پخش آثار فرهنگی استانی ضروری است
این نویسنده بوشهری گفت: با توجه به دوری از مرکز و نبود امکان پخش مناسب، آثار تولیدی روی دست صاحب اثر می‌ماند و این مشکل نویسندگان را از نظر تامین هزینه با مشکل روبرو می‌کند.
وی ادامه داد: بسیاری از نویسندگان کتاب می‌نویسند اما هزینه چاپ این کتاب‌ها را ندارند و ناشرانی نیز که باید زحمت چاپ را بکشند به تصور اینکه این کتاب بازار ندارد از چاپ آن شانه خالی می‌کنند.
دریانورد اضافه کرد: در این باره مسئولان فرهنگی باید تدبیری بیندیشند و حامیانی از جمله سازمان‌های فرهنگی معرفی و یا وام با بهره مناسب به نویسندگان برای چاپ پرداخت کنند.
نویسنده دیگر بوشهری گفت: از آن جا که اکثریت قریب به اتفاق ناشران در شرایط سخت مالی هستند به دلیل هزینه بالای انتشارات نمی‌توانند کتاب‌های خود را با هزینه شخصی چاپ کنند.
عباس عاشوری‌نژاد افزود: نویسندگانی نیز که به هر حال با هزینه شخصی خود کتاب‌هایشان را چاپ می‌کنند، به دلیل پایین آمدن قدرت خرید مردم و یا گرایش مردم به مطالعه از راه فضای مجازی و غیره در عمل نمی‌توانند کتاب‌های خود را بفروشند و هزینه خود را تامین کنند.
وی ادامه داد: گرفتاری‌های زیاد مردم و نداشتن فرصت مطالعه در عمل نویسندگان را با بحران مخاطب روبرو کرده و این امر باعث شده تا نویسندگان انگیزه خود را برای نوشتن کتاب از دست بدهند.
عاشوری‌نژاد اضافه کرد: حمایت‌های محدود و ناچیز مالی و فرهنگی سازمان‌های دولتی مرتبط با نویسندگان از جمله اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز باعث دلسردی نویسندگان شده است.
وی بیان کرد: محدودیت‌های ممیزی نیز یکی دیگر از مشکلات نویسندگان است و اجازه نمی‌دهد نویسندگان حاصل تحقیقات خود را براحتی منتشر کنند.
جایزه‌های استانی نیاز به پشتوانه دارد
عاشوری نژاد ادامه داد: این امر در کوتاه مدت می‌تواند باعث ایجاد انگیزه شود ولی در بلند مدت فقط با حل مشکلات ساختاریِ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است که می‌توان گام‌های اساسی در راستای رونق کتاب و کتابخوانی و در نتیجه ایجاد امید و انگیزه در میان نویسندگان برداشت.
این نویسنده بوشهری و استاد دانشگاه گفت: حل مشکلات نویسندگان نیازمند عزمی ملی است و همه بخش‌های مربوط در کنار هم با برطرف کردن تنگناهای زیرساختی باید زمینه مطالعه، تحقیق و پژوهش را در جامعه فراهم کنند.
نویسنده و پژوهشگر فعال حوزه فرهنگ و هنر استان بوشهر گفت: در زمان حاضر جایزه نمایشنامه نویسی "علی غلامی" در بخش دانش‌آموزی و جایزه "غزل" حسین جلال پور به عنوان جایزه‌های استانی در بخش هنری با همت و همکاری خانواده‌ها و دوستان آنها در استان پیش‌بینی شده‌است.
محمد مظفری اضافه کرد: بخش دولتی در زمینه جایزه‌های استانی بخوبی ورود نکرده و بتازگی بخش غیردولتی در این بخش فعال شده که برای تداوم این کار نیازمند پشتوانه هستند.
وی بیان کرد: دستگاه‌های دولتی در عمل در بخش اهدا جوایز مختلف استانی و تعیین آنها به دلیل برخی مسائل حقوقی کمتر کار کرده است و بخش خصوصی هم به لحاظ مالی توان لازم برای پشتیبانی از این کار را ندارد.
مظفری اظهار کرد: جوایز پیش‌بینی شده در بخش‌های مختلف جامعه هدف باید در حد، شان و نام آنها تعریف شود اما نبود پشتوانه مالی از بخش غیردولتی باعث می‌شود این کار به‌صورت مستمر انجام نشود.
جایزه‌های استانی به تولید آثار فاخر کمک می‌کند
وی با بیان اینکه جایزه‌های مختلف از جمله جایزه‌های ادبی و هنری خارج از فضای جشنواره‌هاست گفت: پیش‌بینی جایزه‌های ادبی به تولید آثار فاخر هنری کمک می‌کند و این کار باعث می‌شود افراد تلاش بیشتری برای تولید آثار با کیفیت داشته باشند.
مظفری ادامه داد: جایزه‌های ادبی فرصتی برای معرفی افراد نخبه‌ای است که برای جامعه شناخته شده نیستند و با ارسال باکیفیت آثار خود زمینه تولید کارهای فاخر بیشتری برای آنها فراهم می‌شود.
هنرمند و پژوهشگر بوشهری گفت: جوایز استانی گامی برای تکریم هنرمندان زحمت‌کش و نام‌آور و بدون شک می‌تواند زمینه ایجاد انگیزه را در هنرمندان فراهم کند.
اردشیریار احمدی اضافه کرد: اگر جایزه‌های استانی در ساختار معین و تدوین شده و در خور و شان هنرمندان طراحی شوند نیاز است که این جایزه‌ها در هنرهای مختلف پیش‌بینی شود.
وی بیان کرد: جایزه‌های استانی اهرمی برای ایجاد انگیزه، محرک و تشویقی برای خلق آثار درخشان است و این جریان‌ها نباید تنها در حد کاغذ باشند بلکه این کار باید آگاهانه، اصولی، دقیق و علمی انجام شود اگر با این شرایط طراحی شوند می‌توان منتظر اتفاق‌های خیلی خوب و شایسته بود.
یاراحمدی گفت: بوشهر در حوزه فرهنگ و هنر استان عجیبی است با وجود اینکه از لحاظ جغرافیایی محدود است اما در فرهنگ و هنر چهره‌های درخشانی در بخش‌های مختلف هنری، نویسندگان، شاعران و بازیگران داریم که از خود نام و نشانی به جای گذاشتند اما افزایش جایزه‌های استانی نباید روی کیفیت کار تاثیرگذار باشد.
وی ادامه داد: جایزه‌های ادبی باید با کیفیت برگزار شوند و احتمال می‌رود تعدد در تاثیرگذاری و کیفیت کار موثر باشد.
رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان بوشهر گفت: بی‌حمایتی درد و زخم عمیقی است که همواره برگرده فرهنگ وجود دارد و بعید می‌دانم این اتفاق‌ها در بخش جوایز استانی با کیفیت برگزار شود.
وی گفت: تعیین جایزه‌های استانی در بخش‌های مختلف می‌توانند تاثیرگذار باشند و چه خوب است اگر بخش خصوصی نیز در این بخش ورود کند و تلاش شود این آئین‌ها با کیفیت برگزار شود.
یاراحمدی ادامه داد: در مورد جوایز هنری تاکنون ۲جایزه به شکل محدود در استان طراحی شده که شامل جایزه "قلم طلایی" که از سوی فرهنگسرای امیری در راستای حفظ نام و یاد و خاطره هنرمند فقید رمضان امیری است و جایزه علی غلامی است که در بخش نمایشنامه نویسی دانش‌آموزی است که بزودی برگزار می‌شود.
کارشناس بررسی کتاب اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر گفت: هدف از اهدای جوایز استانی معرفی نویسندگان و ارتقای سطح کیفی آثار است.
پرسا امیری افزود: جایزه‌های ادبی منجر به ارتقای سطح کیفی نشر، شناسایی و معرفی نویسندگان فعال، تقویت زمینه آشنایی مردم با کتاب و منجر به استقبال و خرید بیشتر مردم می‌شود.
برگزاری جایزه سال کتاب بوشهر از امسال
وی اظهار داشت: امسال نخستین جایزه کتاب سال بوشهر برگزار می‌شود و تا مهلت ارسال آثار تا ۱۵ شهریور ماه بود و ۹۵ اثر برای داوری در بخش تالیف، ترجمه و تصحیح ارسال شده‌است.
وی بیان کرد: براین اساس کتاب‌هایی که در سال‌های ۹۶ و ۹۷ چاپ اول آنها منتشر شده و کتاب‌های با موضوع بوشهر که از سال ۹۲ تا ۹۷ منتشر شدند و نویسندگان سایر استان‌های دیگر که در زمینه بوشهر تالیفاتی دارند می‌توانند در این جایزه شرکت کنند.
امیری ادامه داد: داوری نخستین جایزه کتاب سال بوشهر در تهران انجام می‌شود و آئین پایانی آن نیز همزمان با نمایشگاه کتاب استانی برگزار می‌شود.
ضرورت اتصال حلقه‌های نویسندگی
وی در بخش دیگری ازسخنان خود گفت: در بخش نویسندگی با توجه به مشکلات مختلف اقتصادی، گرانی کاغذ و سایر مسائل مربوط به نشر بازگشت هزینه نداریم.
امیری با بیان اینکه چاپ و نشر یک کار فرهنگی اقتصادی است افزود: کتاب‌ها با هزینه مولف چاپ می‌شود این درحالی است که بخش خصوصی باید در این بخش ورود کند.
وی بیان کرد: وظیفه نویسنده، نوشتن است نه اینکه خود نویسنده علاوه بر نوشتن باید به فکر انتشارات قوی و بعد از آن فروش کتاب باشد.
امیری با بیان اینکه نویسنده تخصصی در توزیع و فروش ندارد تاکید کرد: در کنار نشر باید سیستم توزیع مناسبی در استان فراهم باشد امروز بسیاری از کتاب‌ها و آثار مفید و ارزشمند نوشته شده اما شناخته شده نیستند.
معاون فرهنگی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر گفت: همه حلقه‌ها در حوزه نویسندگی و نشر باید به هم متصل باشد این درحالی است که امروز برخی از این حلقه‌ها از هم گسیخته هستند و این باعث ایجاد اختلال می‌شود.
آنیتا مظفری افزود: جوایز ادبی باعث می‌شوند نویسنده به جامعه معرفی و مخاطب بیشتر با شیوه قلم وی ارتباط برقرار کند.
وی بیان کرد: جوایز استانی باعث تشویق نویسنده، ارتقای انگیزه نویسندگان، آشنایی مخاطبان با نویسندگان و معرفی آنها در سطح ملی، منطقه‌ای و حتی بین‌المللی می‌شود.
مظفری اضافه کرد: در زمان حاضر جایزه ادبی خاصی در استان بوشهر نداریم و کتاب سال بوشهر نخستین جایزه استانی به شمار می‌رود.
معاون فرهنگی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر گفت: نبود انسجام لازم در بین انجمن‌های ادبی از جمله دلایلی است که تاکنون این اتفاق در استان رخ نداده است و این امر وظیفه ما به عنوان متولیان بخش فرهنگ و ارشاد اسلامی را سنگین‌ترمی‌کند.
وی یادآور شد: در زمان حاضر تعداد انتشاراتی‌های استان روبه افزایش است و برخلاف گذشته که نشرهای قوی در بوشهر نداشتیم اما امروز گام‌های خوبی در این بخش برداشته شده‌است و این می‌تواند گامی برای ایجاد انسجام باشد.
