بحرانی به نام آلودگی هوا

حسین شکوهی، کارشناس ارشد مهندسی عمران – محیط زیست، با ارسال این یادداشت برای باشگاه مخاطبان جماران، بر راه کارهای علمی و عملی کاهش آلودگی هوای اشاره و نوشته است:

«وَ لا تُفسِدُوا فِی الأرضِ بَعدَ إِصلاحِهَا ...»

زمین را بعد از اصلاح ، فاسد نکنید.

(سوره مبارکه اعراف ، آیه 56)

در ماه های اخیر با توجه به سرد تر شدن و وقوع پدیده وارونگی هوا، شاهد آلودگی بیش از حد هوای کلان شهر ها علی الخصوص پایتخت بودیم. طبق آمار در ایران سالیانه حدود 45000 نفر بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می دهند و 5 سال از عمر افراد کاهش یافته است. به نقل از مدیر کل دفتر مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست، تلفات آلودگی هوا در تهران به اندازه سقوط سالانه ۱۰۰ بوئینگ پانصد نفری است. همچنین در روز های آلودگی شمار افرادی که دچار بیماری های تنفسی و ریوی هستند چند درصد افزایش پیدا می کند که این نیز احتمال بروز بیماری سرطان زا در انسان ها را بالا می برد. فلذا هزینه های مرتبط با آلودگی هوا و درمان بیماری های پس از آن برای کشور بسیار زیاد است. به نقل از دبیر کارگروه ملی کاهش آلودگی هوا، بانک جهانی گزارشی در سال ۲۰۱۸ منتشر کرده است که می‌گوید اگر غلظت ذرات معلق تهران از ۳۲ میکروگرم بر مترمکعب کنونی به ۱۰ میکروگرم بر مترمکعب که استاندارد برسیم ۱.۸ میلیارد دلار صرفه‌جویی سالیانه در خسارات تنها در شهر تهران خواهیم داشت.یعنی با توجه به قیمت ارز امروز چیزی حدود 23 هزار میلیارد تومان می شود که تقریبا نصف میزان کل یارانه سالیانه کشور است و این مقدار قابل توجه ای برای جلوگیری از افزایش آلودگی هوا است.

پس بهتر نیست این هزینه ها را برای پیش گیری از وقوع این بحران خرج کنیم؟

آیا تهران اولین شهری در جهان است که دچار آلودگی هوا می شود؟

تهران اولین شهری در جهان نیست که دچار آلودگی هوا می شود ولی متاسفانه همیشه نام پایتخت در کنار شهر های نه چندان توسعه یافته که دچار آلودگی هوا هستند دیده میشود.در گذشته شهر هایی مثل مکزیکو سیتی و لندن نیز دچار آلودگی هوا بوده اند اما با تدبیر و درایت و با کمک مردم این موضوع را حل کرده اند.با توجه به گزارش شرکت کنترل کیفیت هوای تهران ، از ابتدای امسال تا امروز فقط 25 روز هوای پاک در پایتخت داشته ایم و این یک بحران بسیار جدی برای کشور است.

نمیشود زمین را نابود و سپس دعای باران کرد! مدیریت کیفیت هوا و رفع آلودگی های آن را باد و باران نمیتواند به عهده بگیرد.این بحران تنها با اتحاد چندین دستگاه مرتبط با وضعیت آلودگی هوا و همبستگی با مردم حل خواهد شد والا باید همچنان منتظر باد باشیم که بیاید و نتیجه عملکرد ما را با خود ببرد.

راه حل چیست؟

در ادامه به بررسی یک سری از اقداماتی که میتواند باعث کاهش آلودگی هوا شود می پردازیم:

• فرهنگ سازی و آگاهی مردم

اولین موضوع که بسیار شایسته است فرهنگ سازی و آگاهی مردم از اهمیت موضوع آلودگی و اشتیاق برای کاهش آن است. از بیلبورد های شهری گرفته تا استفاده کردن برخی مسئولین یا هنرمندان از حمل و نقل عمومی میتواند مثمر ثمر واقع گردد اما متاسفانه این اقدامات بعضاً فقط به اندازه انگشتان یک دست در سال صورت میگرد. آگاهی مردم میتواند در جهت مطلوب اثر مثبتی داشته باشد.به عنوان مثال عموم مردم شاید اطلاعی نداشته باشند که موتور سیکلت ها چندین برابر خودرو های شخصی آلودگی تولید میکنند و وضعیت آلودگی هوا را بحرانی تر میکنند.

• استفاده از دوچرخه

فرهنگ سازی استفاده از دوچرخه امر بسیار مهمی است اما اگر با هدف کاهش آلودگی هوا و نه کسب درآمد باشد!در تهران امکاناتی نظیر ایستگاه های دوچرخه و... به وجود آمده است اما برای استفاده از آن باید حق اشتراک بالایی پرداخت کرد با توجه به وضعیت فعلی آلودگی هوا و همچنین وضعیت اقتصادی مردم بهتر است این امکانات رایگان در اختیار مردم قرار گیرد و تعداد ایستگاه ها را بیشتر کنند.

• بهبود شرایط حمل و نقل عمومی

در صورتی که ناوگان های حمل و نقل عمومی فرسوده هستند باید هرچه سریع تر به روز شوند و تعداد واگن های قطار شهری افزایش یابد.اگر امکانات حمل و نقل عمومی بیشتر باشد مردم نیز بیشتر از آن ها استفاده می کنند.مثلا در برخی از ساعات شبانه روز در ایستگاه مترو دروازه دولت باید حداقل 4 نوبت صبر کرد تا فرصت سوار شدن پیدا شود!

• تسهیلات ویژه برای رانندگان

خیلی از افراد بخاطر شرایط اقتصادی مجبور هستند با خودرو های فرسوده در شهر فعالیت و کسب درآمد کنند اگر دولت به رانندگان تاکسی ها ، مینی بوس ها و اتوبوس های فرسوده تسهیلات خرید ویژه اعطا کند آن ها میتوانند خودرو های خود را به روز کنند و از آلودگی هوا جلوگیری شود. مصرف سوخت خودروهای فرسوده سه برابر خودروهای جدید و میزان آلایندگی‌شان چندین برابر آن‌ها است.طبق آمار حدود 30 هزار تاکسی فرسوده در تهران وجود دارد!

• طرح ترافیک و آلودگی هوا و کنترل تردد

همانطور که مشخص شد حذف طرح زوج و فرد و جاگزین کردن آن با طرح کنترل آلودگی هوا تقریبا هیچ تاثیر مثبتی در بهبود کاهش آلودگی هوای تهران نداشته بلکه گاهی نتیجه منفی نیز نسبت به قبل داشته است و چندین بار به دلیل افزایش آلودگی هوا مجدداً طرح زوج و فرد سابق را از درب منازل اجرا نمودند.آلودگی هوا با خرید طرح کاهش نمیابد و باید یک فکر اساسی تر نسبت به اجرای این طرح کرد.تردد کامیون ها در سطح شهر چه در روز و چه در شب باید کنترل شود به نقل از رییس سازمان حفاظت محیط زیست ۵۱٪ آلودگی هوای تهران به سبب کامیون‌هایی است که شب‌ها وارد تهران می‌شوند.

• عمران و شهرسازی

برای استفاده مردم از ناوگان های حمل و نقل عمومی و بیرون نیاوردن خودرو هایشان از منازل و همچنین دوچرخه سواری باید بستر امن و مناسبی در شهرسازی طراحی شود که مردم بتوانند به راحتی از همه امکاناتی که با هدف کاهش آلودگی هوا است استفاده کنند.

• گسترش فضای سبز

گسترش فضای سبز نظیر ایجاد بوستان ها از چندین ابعاد مختلف نه تنها باعث بهبود کاهش آلودگی هوا بلکه موجب ایجاد منظره زیبا شهر سازی و محیط تفریحی نیز می گردد.

• کنترل وضعیت سوخت خودرو ها

وضعیت سوخت در کشور مطلوب نیست و در گزارش های متعددی میزان آلاینده ها در حالت استاندارد قرار ندارند. گوگرد گازوئیل در حالت استاندارد باید بین ۱۵ تا ۲۰ پی پی ام باشد، اما متأسفانه در ایران از گازوئیل «۷ هزار پی پی ام» استفاده می‌شود.همانطور که مشاهده شد افزایش قیمت بنزین باعث کاهش آلودگی هوا نشد بلکه فقط باعث کاهش میزان مصرف بنزین شده است.

• تعرفه های واردات خودرو های خارجی

حمایت از تولید ملی بسیار حائز اهمیت است اما حمایت بدون درایت از تولیدات بی کیفیت نمیتواند نتیجه مطلوبی در پیش داشته باشد.با توجه به شرایط فعلی بهتر است خودرو های هیبریدی یا برقی با تعرفه های پایین وارد کشور شوند تا از افزایش آلودگی هوا جلوگیری شود.

امیدوارم هرچه سریعتر بحران آلودگی هوای کلان شهرهای کشور به ویژه پایتخت با تدبیر و درایت به کمک دستگاه های مربوطه و همسبتگی مردم نه فقط با باد و باران بلکه به صورت اساسی حل شود و مسئولین کشور در این مورد احساس نگرانی بیشتری کنند.