پژوهشگر دانشگاه پرینستون گفت: درعین حال شرایط در دوره دولت روحانی متفاوت تر خواهد بود زیرا دراین دوره، ایران قطعنامه سازمان ملل را اجراء و آمریکا نقض کرده است و از نظر جامعه جهانی در این ماجرا ایران بازیگرخوب و آمریکا بازیگر بد است. لذا با وجودی که شرایط بسیار پیچیده شده، امید و شانس حفظ برجام وجود دارد.
به گزارش جماران؛ «سید حسین موسویان» پژوهشگر دانشگاه پرینستون و عضو پیشین گروه مذاکره کننده هسته ای ضمن اشاره به اینکه برجام مهمترین دستاورد سیاست خارجی اروپا در دو دهه گذشته است گفت: برجام ثابت کرد نظام حکومتی آمریکا قابل اعتماد نیست.
موسویان در مصاحبه با رادیو کالیفرنیا در پاسخ به این پرسش که آیا خروج ترامپ از برجام، موجب تعجب ایرانی ها شد؟ ادامه داد: خیر! از ابتدای مذاکرات هسته ای، ایران در مورد پایبندی آمریکا به تعهداتش مظنون بود. رهبر عالی ایران از همان ابتدا که با مذاکرات موافقت کردند، مکرر اعلام کردند که به آمریکا نمی شود اعتماد کرد و آمریکا اهل عمل به تعهداتش نیست.
وی افزود: مقامات دولت آمریکا مکرر تاکید می کردند که موضوع هسته ای ایران، تهدید اول امنیت ملی آمریکا است. با این وجود آمریکا درحالی توافق هسته ای را نقض کرد که برای نخستین بار مذاکرات در سطح وزرای خارجه ایران و آمریکا انجام گرفت، توافق جامعی برای اطمینان از صلح آمیز بودن برنامه هسته ای ایران حاصل شد، همه قدرت های جهانی در این توافق حضور داشتند و ایران هم طبق گزارشات مکرر آژانس بین المللی انرژی اتمی به تمام تعهداتش عمل کرد.
پژوهشگر دانشگاه پرینستون تصریح کرد: مذاکرات هسته ای ایران ازسال 2003 تا 2013 میلادی یعنی به مدت ده سال با سه کشور اروپایی انجام شد. علاوه بر اروپا، ایران با سایر قدرت های جهانی مانند روسیه و چین هم مذاکره می کرد اما نهایتا هیچ نتیجه ای حاصل نشد زیرا ایران و آمریکا با یکدیگر مذاکره ای نمی کردند. هرنوع توافقی هم باید به تصویب شورای امنیت سازمان ملل می رسید که بدون موافقت آمریکا ممکن نبود.
لذا ایران ضمن بدبینی به پایبندی آمریکا به توافق احتمالی،تصمیم گرفت که با همه اعضاء دائم شورای امنیت از جمله آمریکا مذاکرات مستقیم سطح بالا داشته باشد.
موسویان تاکید نمود: برجام جامع ترین توافق تاریخ عدم اشاعه سلاح های هسته ای است که پس از 13 سال مذاکره بیش از 200 دانشمند برجسته اتمی و دهها دیپلمات ارشد جهان در170 صفحه تعریف شده است. کاربرد برجام بسیار فراتر از موضوع ایران و یک سرمایه جهانی برای عاری سازی خاورمیانه و جهان از سلاح هسته ای است. از اینرو، جامعه جهانی باید یکپارچه از آن حمایت کند.
دیپلمات پیشین ایرانی در پرسشی دیگر مبنی بر اینکه آیا همین استدلال کافی نیست که ایران و پنج قدرت جهانی به برجام متعهد بمانند؟ خاطرنشان ساخت: نکته اول اینکه ایران با رفتار خود درمورد برجام به جهان نشان داد که برای رفع اختلافات اولا آماده گفتگو است، ثانیا انعطاف پذیرعمل می کند تا مسیر دیپلماسی موفق باشد و ثالثا اگر توافقی حاصل شود آن را کامل و درست اجراء می کند.
وی ادامه داد: نکته دوم اینکه جامعه جهانی باید از برجام با قدرت تمام حمایت کند، زیرا بهترین امکان برای تحقق خاورمیانه عاری از سلاح هسته ای است. بیش از 50 سال است که قدرت های جهانی در اجرای مصوبات سازمان ملل برای عاری سازی خاورمیانه از سلاح کشتار جمعی شکست خورده اند. اما آنها اکنون با اجرای اصول برجام درکل خاورمیانه می توانند این مهم را تحقق بخشند.
به گفته موسویان، نکته سوم اینکه برجام برای ترامپ فرصتی ایجاد کرده که میراثی بزرگتر از اوباما ازخود بجای بگذارد. اگر ترامپ برای اجرای اصول برجام توسط سایر کشورهای خاورمیانه اقدام کند، نظریه خاورمیانه عاری از سلاح هسته ای تحقق خواهد یافت که میراثی به مراتب بزرگتر از میراث اوباما خواهد بود.
موسویان در اشاره رادیو به اینکه پاکستان و رژیم صهیونیستی بمب هسته ای دارند و نمی پذیرند که خلع سلاح شوند، تصریح کرد: پاکستان در خاورمیانه نیست. اسرائیل هم قطعنامه عاری سازی خاورمیانه از سلاح هسته ای را پذیرفته است. اسرائیل ایران را در موضوع هسته ای متهم می کند درحالیکه ایران هم عضو ان پی تی است، هم بمب هسته ای ندارد، برجام را کامل اجراء کرده و آژانس بین المللی انرژی هسته ای هم صلح آمیز بودن برنامه هسته ای ایران را تایید کرده است.
عضو پیشین گروه مذاکره کننده هسته ای گفت: متقابلا اسرائیل تنها کشور دارنده سلاح هسته ای در خاورمیانه است که در پنجاه سال گذشته قطعنامه های مکرر سازمان ملل در مورد عاری سازی خاورمیانه از سلاح هسته ای را زیر پا گذاشته است.آمریکا به جای تحریم ایران، باید اسرائیل را برای عدم اجرای قطعنامه های سازمان ملل مجازات کند نه ایرانی که عضو معاهده ان پی تی است و بمب هسته ای ندارد.
موسویان در پاسخ به این پرسش که باتوجه به تجدید تحریم های آمریکا، حفظ برجام برای ایران و اروپا چقدر مشکل خواهد بود؟ ابراز داشت: حفظ برجام دشوار خواهد بود زیرا آمریکا برجام و قطعنامه های مربوطه شورای امنیت سازمان ملل و آژانس بین المللی را نقض و بدتر از آن سایر کشورها را نیز برای نقض برجام تحت فشار قرار داده است. طبق برجام هر شش قدرت جهانی ملزم به تسهیل تجارت با ایران می باشند. اروپا، روسیه و چین مصمم به حفظ برجام هستند اما اعمال تحریم های ثانویه و فرامرزی آمریکا؛ در آینده نزدیک برجام را با بحران بزرگی روبرو خواهد کرد.
وی در ادامه اشاره نمود: تجربه گذشته نشان داده که چین نقش کلیدی دارد. در دولت قبل که ایران تحت بدترین تحریم های سازمان ملل و چندجانبه قرارگرفت، اروپا عمده سهم خود در تجارت با ایران را از دست داد متقابلا چین سهم بزرگی در اقتصاد ایران کسب کرد.
موسویان ادامه داد: درعین حال شرایط در دوره دولت روحانی متفاوت تر خواهد بود زیرا دراین دوره، ایران قطعنامه سازمان ملل را اجراء و آمریکا نقض کرده است و از نظر جامعه جهانی در این ماجرا ایران بازیگرخوب و آمریکا بازیگر بد است. لذا با وجودی که شرایط بسیار پیچیده شده، امید و شانس حفظ برجام وجود دارد.
پژوهشگر حوزه ایران در پرسشی دیگر مبنی بر اینکه تاثیر این شرایط بر وضعیت منطقه چگونه خواهد بود بویژه با توجه به تقابل ایران و اسرائیل؟ تصریح کرد: در ایران مقام معظم رهبری تصمیم گیرنده نهایی است همانطور که در آمریکا ترامپ تصمیم گیرنده نهایی است . با این تفاوت که اختیارات رئیس جمهوری آمریکا بیش از اختیارات رهبر عالی ایران است.
در جریان مذاکرات هسته ای، رهبر عالی ایران اعلام کرد که اگر توافقی صورت گیرد و آمریکا به تعهداتش عمل کند، زمینه برای گفت وگو درباره سایر مسائل همچون موضوعات منطقه ای باز خواهد شد. اگر آمریکا واقعا مایل به گفت وگو با ایران است باید برجام را اجراء می کرد.
وی تاکید نمود: اما اکنون با نقض برجام برای جامعه جهانی ثابت شد که اصولا نظام حکومتی آمریکا قابل اعتماد نیست زیرا هر رئیس جمهوری می تواند توافق ها و تعهدات بین المللی رئیس جمهور قبلی را لغو کند.
دیپلمات پیشین ایرانی گفت: اگر ترامپ واقعا خواستار گفت وگو است باید ابتدا برجام را کامل اجراء کند و احترام به قطعنامه سازمان ملل را نشان دهد. این مسیر ممکن است راه گفت وگو در مورد مسائل منطقه را باز کند. گفت وگو و همکاری این دو قدرت می تواند به صلح و ثبات و حل بحران های منطقه کمک کند.
به عقیده موسویان، بحران جنگ و تروریسم و کشورهای به گل نشسته، گریبانگیر خاورمیانه شده و این منطقه را در آستانه سقوط قرارداده است. چه بخواهیم یا نخواهیم ایران بعنوان قدرت منطقه ای و آمریکا بعنوان قدرت جهانی در مورد مسائل منطقه نقش مهم دارند و همکاری آنها می تواند به صلح و ثبات کمک کند.
وی ادامه داد: البته فراموش نکنیم که بخش مهمی از بحران های منطقه حاصل جنگ عربی -عربی است. کشورهای عربی و ناتو مشترکا به لیبی حمله و آنرا بی ثبات کردند. عربستان و امارات با کمک آمریکا به یمن حمله نظامی کردند. صدام به کویت حمله کرد. عربستان و امارات دنبال ساقط کردن حکومت بحرین هستند. لذا واقعیت این است که کشورهای عربی باعث ایجاد بحران و بی ثباتی درکشورهای عربی هستند اما ایران را متهم می کنند.
عضو پیشین گروه مذاکره کننده هسته ای تصریح کرد: تقابل میان اسرائیل و ایران از بعد انقلاب ایران وجود داشته و هر دو طرف هم متقابلا مستمرا یکدیگر را تهدید کرده اند. نتانیاهو شب و روز دنبال حمله نظامی و تغییر رژیم در ایران است. اما مشکل رسانه های غرب این است که تهدیدات ایران علیه اسرائیل را بزرگ اما به تهدیدات اسرائیل علیه ایران اهمیتی نمی دهند.
موسویان در پاسخ به این پرسش که آیا اروپایی ها اراده حفظ برجام را دارند؟ خاطرنشان ساخت: برجام مهمترین دستاورد سیاست خارجی اروپا در دو دهه گذشته است. من شک ندارم که اروپا اراده سیاسی محکمی برای حفظ برجام دارد اما در مورد ظرفیت اقتصادی اروپا برای تامین منافع اقتصادی برجامی ایران تردید دارم.
وی ادامه داد: تحریم های جدید آمریکا مطمئنا به ایران خسارت خواهد زد اما این تحریم ها عامل همه مشکلات اقتصادی امروز ایران نیست. ناکارآمدی های بزرگ نظام داخلی ایران همچون فساد عامل اصلی مشکلات اقتصادی ایران است. مصیبت های امروز اقتصادی ایران بدان جهت است که ناکارآمدی های نظام داخلی با تحریم های آمریکا همزمان و همراه شده است.
به گفته وی، درعین حال سیاست تحریم های آمریکا موجب تغییر حکومت در ایران نخواهد شد. تحریم های آمریکا در چهل سال گذشته با هدف تغییر رژیم در ایران بوده و شکست خورده ضمن اینکه ایران امروز از متحدین آمریکا در منطقه با ثبات تر و قدرتمندتر است. لذا سیاست ترامپ در مورد تحریم و فشار هم همچون سیاست دولت های آمریکا در چهل سال گذشته شکست خواهد خورد. بهتر است که ترامپ از برجام بعنوان مدل دیپلماسی برای حل سایر بحران های منطقه استفاده کند.
پژوهشگر دانشگاه پرینستون در پاسخ به این پرسش که آیا گفت وگوهای پشت پرده ای میان ایران و آمریکا وجود دارد؟ گفت: وزیر خارجه ایران چند روز قبل گفت که کشورهای عمان و سوئیس تمایل به میانجی گری از خود نشان داده اند اما تا آنجایی که او مطلع است، گفتو گوی پشت پرده ای وجود ندارد.
