در ایران چیزی به اسم خدمت وظیفه اختیاری یا اجباری برای زنان وجود ندارد اما برای چندمین بار طی سال های اخیر شاهد مطرح شدن نیاز برای خدمت سربازی زنان هستیم.
به گزارش جماران؛ خدمت نظام وظیفه برای زنان ایده ای است که اکنون دور از ذهن و امکان به نظر می رسد اما برخی می گویند می توان از ظرفیت آنان در این راستا به اشکال داوطلبانه بهره گرفت.
پلیسِ زن اصلی ترین نقشی است که در چارچوب نیروهای مسلح برای حضور و فعالیت زنان تعریف و شناسایی شده است. این در حالی است که برخی از امکان گسیل زنان به خدمت نظام وظیفه یا به عبارتی سربازی سخن به میان می آورند.
خدمت نظام وظیفه بر اساس قانون تمام مردان بالای 18 سال ایرانی را به جز مواردی که استثنا شده شامل می شود. اولین بار لایحه خدمت اجباری نظام وظیفه در سال 1303 از سوی رضا خان در قامت نخست وزیر وقت به مجلس شورای ملی چهارم تقدیم شد و به رغم مخالفت ها قانون نظام اجباری که مشتمل بر سی و شش ماده بود در خرداد 1304 به تصویب رسید.
همانند سایر قوانین، قانون سربازی لزومأ در همه کشورها شرایط یکسانی ندارد و نیز تنها شامل مردان نمی شود و بعضا برای زنان با شرایطی خاص اجرا می گردد. مثلأ در آمریکا اگرچه زنان نیز به خدمت می روند اما شرایط آن به صورت داوطلبی است. زنان در یونان به عنوان متخصصان حقوق‌بگیر در ارتش گمارده می‌شوند اما موظف نیستند همچون مردان به خدمت سربازی بروند. در کره جنوبی نیز زنان تا قبل از ازدواج می توانند خدمت کنند و... . فراخوان خدمت وظیفه برای زنان در شرایط عادی در بسیاری از کشورها وجود ندارد ولی قوانین احتمال فراخوان در شرایط اضطراری را رد نمی کند.
در ایران چیزی به اسم خدمت وظیفه اختیاری یا اجباری برای زنان وجود ندارد اما برای چندمین بار طی سال های اخیر شاهد مطرح شدن نیاز برای خدمت سربازی زنان هستیم؛ گفته هایی از سوی «طیبه سیاوشی» نماینده مجلس که البته بازخوردهای متفاوتی را به همراه داشت. مهمترین آن اظهارات رئیس اداره سرمایه انسانی ستاد کل نیروهای مسلح بود که تصریح کرد: طرح این مسئله شبیه یک شوخی است و ستاد کل هیچ برنامه‌ای برای سربازی دختران ندارد.
سیاوشی البته درباره ایده مزبور به این شکل توضیح داد که این طرح در کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس مطرح شده تا براساس آن از دختران در مسائل آموزشی و بهداشتی و همچنین رویکرد نرم‌افزاری استفاده شود و قرار نیست آنها اسلحه به دست گیرند. سیاوشی در آخرین اظهار نظر خود در این باره ابراز داشته که من جزئیاتی از این طرح نمی دانم و تنها در پاسخ به سوالات خبرنگاری که به اصرار از من درباره جزئیاتش می پرسید پاسخ دادم. اگر هم چنین طرحی مطرح شده باشد که بعید می دانم، فکر نمی کنم بحث فعالیت نظامی زنان در کار باشد.
اگرچه در شرایط امروز خدمت نظام وظیفه برای زنان دور از ذهن و امکان اجرا به نظر می رسد اما سال ها پیش تجربه فعالیت نظامی برای زنان به ثبت رسید. پهلوی دوم که بشدت به سبک زندگی غربی علاقمند بود بهمن ماه سال 41 طرحی شش ماده ای را به آرای عمومی گذاشت و از طبقات مختلف دعوت کرد تا با شرکت در یک همه پرسی به مفاد آن رای دهند. از جمله این مفاد تشکیل سپاه دانش بود که در چارچوب آن دختران و جوانان دیپلمه به منظور آموزش به روستاها فرستاده می شدند.
آنان قبل از رفتن به روستاها، همانند پسران در یک دوره شرکت کرده و آموزش می دیدند. هدف این بود که با فرستان دختران به روستاها، فرهنگ مورد نظر حاکمیت و نحوه پوشش معلمان در روستاها به مردم معرفی و جایگزین شود. زنان داوطلب در قالب «سپاهیان بهداشت» و «سپاهیان دانش» دوران چهار ماهه ای را به عنوان دوران آموزشی گذرانده و سپس برای تدریس یا انجام فعالیت های امدادی و درمانی راهی روستاها و مناطق دورافتاده می شدند.
زنانی که برای عضویت در سپاه دانش و بهداشت داوطلب می شدند، اکثراً از کسانی بودند که با اخذ مدرک دیپلم از ورود به دانشگاه ها بازمانده بودند. اعضای سپاه دانش و بهداشت علاوه بر تعلیم تیراندازی در قالب هایی نظامی مانند رژه آموزش هایی مشابه مردان داشتند. اکثر افرادی که به صورت داوطلبانه عضو سپاه دانش می شدند، انگیزه شان تضمین شغلی بود که بعد از دوره دو ساله برای آنان ایجاد می شد. آنان بلافاصله بعد از پایان دوره آموزش دو ساله خود به استخدام وزارت فرهنگ آن دوران در می آمدند.
امروز مشکلات و کاستی های زیادی در حوزه های مختلف داریم که نیاز به بررسی فوریتری دارند و از همین رو شاید مطرح کردن ایده هایی در باب سربازی زنان از نظر بسیاری امری غیرضروری و شوخی به نظر برسد اما با توجه به مشارکت جویی زنان در حوزه های مختلف، ظرفیت بالای آنان در امور مختلف و اینکه مشخص نیست در آینده چه اتفاقاتی رخ خواهد داد این موضوع نیاز به بررسی های کارشناسانه را ضروری می سازد.
تجربه نشان داده است که بسیاری از لوایح و طرح ها در ابتدا با مخالفت هایی با شدت و ضعف مختلف روبرو شده اما در نهایت با توجه به شرایط اجتماعی و وضعیت خاص کشور و جامعه به تصویب رسیده یا کنار گذاشته شده است. با توجه به جمیع شرایط و دگرگونی هایی که در جامعه به وقوع می پیوندد ایده خدمت وظیفه برای زنان دست کم در بررسی های مراکز پژوهشی دستگاه هایی چون مجلس، آموزش و پرورش، معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری و ... دارای موضوعیت برای بررسی جنبه های روانشناختی، اجتماعی، امنیتی، اقتصادی و نیز فرهنگی است.
