کشورهای پیشرفته‌ای که دشمن اینترنت هستند!

به گزارش جماران؛ روزنامه ایران نوشت: این روزها صحبت فیلترینگ در ایران داغ است و شاید برای همه این سؤال پیش بیاید که آیا موضوع مسدود شدن برخی وب‌سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی فقط مختص ایران است یا در کشورهای دیگر نیز مسدود شدن دائمی یا موقت شبکه‌های اجتماعی و وب‌سایت‌ها وجود دارد؟ در این گزارش بر وضعیت اینترنت و آزادی آن در کشورهای مختلف مروری داشته‌ایم.

کشورهای پیشرفته اما دشمن اینترنت

هرسال مؤسسه‌های مختلفی به رصد وضعیت آزادی اینترنت و فضای مجازی در گوشه و کنار جهان پرداخته و این موضوع را از نظر شاخص‌های مختلف مورد بررسی قرار می‌دهند. در همین راستا چند مرکز دانشگاهی ازجمله آکسفورد در قالب تحقیقی به نام اوپن نت اینیشیتیو(OpenNet Initiative) درباره فیلتر فراگیر فضای مجازی ازجمله اینترنت و شبکه های اجتماعی، گزارشی ارائه کرده اند. در این گزارش آمده است: در شاخص فیلتر فراگیر نام چین، روسیه، کره‌شمالی، اتیوپی، کوبا، بحرین، بلاروس، عربستان سعودی، سوریه، ترکمنستان، امارات متحده عربی، ازبکستان، ویتنام، کره‌شمالی، عمان، قطر و یمن دیده می‌شود که بسیاری از آنها لقب دشمن اینترنت گرفته‌اند.

شاخص دیگری هم در این گزارش مورد توجه قرار گرفته و آن هم فیلتر گزینشی بر اساس کلیدواژه و موضوع‌هایی خاص است. البته وقتی به این شاخص می‌رسیم، در کمال تعجب می‌بینیم نام کشورهای توسعه یافته‌ای که به نظر، مهد آزادی بیان هستند در لیست کشورهای دشمن اینترنت قرار گرفته است. از این کشورها می‌توان به بریتانیا، ایالات متحده امریکا و نیز هندوستان اشاره کرد. گفته می‌شود کودک آزاری، افراط گرایی، مشکلات داخلی و... بخشی از موضوع‌هایی است که در این نوع فیلتر مورد توجه قرار دارد اما برخی معتقدند ارکان چنین شاخصی تنها با مصلحت حکومت‌ها تعیین می‌شود.

گفتنی است که وضعیت اینترنت هندوستان توسط یک وب‌سایت پژوهشی به‌نام wsws نیز مورد بررسی قرار گرفته و مشخص شده است هرچند فیلتر کامل شبکه‌های اجتماعی به‌طور پایدار دیده نمی‌شود ولی در سال‌جاری هزار و 392 وب‌سایت به طور گزینشی مسدود شده‌اند که این رقم نسبت به 2017 رشد 38درصدی را نشان می‌دهد. درواقع دولت هندوستان از شبکه‌های اجتماعی محبوب مانند فیس‌بوک، توئیتر، یوتیوب و... خواسته است که محتواهایی مشخص را حذف کنند و البته این شبکه‌های اجتماعی هم با دولت هندوستان همکاری کرده‌اند. گفته می‌شود برخی مشکلات بین هندوها و مسلمانان هند و نیز مناقشه کشمیر دلیل این سانسورهای گزینشی بوده است.حتی گاه در هندوستان شرایط به‌گونه‌ای پیش رفته است که دولت مجبور به خاموش کردن اینترنت چند بخش این کشور به طور کامل برای مدتی محدود شده است.

فیلترینگ در  روسیه

یکی از کشورهایی که از نگاه(OpenNet Initiative) جزو بدترین کشورها از نظر فیلترینگ و مسدودسازی وب‌سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی در جهان قرار گرفته، روسیه است. میزان آزادی اینترنت در کشورها را از عدد صفر (به‌عنوان آزادترین)تا 100(کمترین آزادی بیان) نشان می‌دهند و روسیه در سال 2009 با امتیاز 49 به‌عنوان کشوری محسوب می‌شد که تا حدی آزاد است. در سال 2011 و 2012، این رقم 52 بود و در 2013 به 54 رسید. گفتنی است که در سال‌های 2014، 2015 و 2016 نمره روسیه به ترتیب 60، 62 و 65 بود و روسیه در سال 2017 با نمره 66 به‌عنوان کشوری شناخته شد که آزادی بیان در آن معنا ندارد.این کشور از سال 2014 تاکنون به‌عنوان دشمن اینترنت شناخته می‌شود و از سال 2015 تاکنون نیز با چین در پروژه دیوار آتشین(Great Firewall)همکاری دارد تا از زیرساخت‌های فیلتر چین بهره بگیرد.

گفتنی است مشکلات اینترنت در روسیه، بیشتر از سال 2012 با ارائه یک لیست بالابلند توسط سرویس فدرال نظارت بر تکنولوژی اطلاعات، ارتباطات و رسانه‌ها (Roskomnadzor) آغاز شد. مطابق سیاست Roskomnadzor، سایت‌های ترویج دهنده پورنوگرافی کودک، سایت‌های خرید و فروش یا ترویج استفاده ازمواد مخدر، ترویج خودکشی و همچنین سایت‌هایی که امنیت این کشور را نشانه رفته‌اند یا مورد استفاده افراط‌گرایان قرار می‌گیرند و همچنین سایت‌هایی که بدون توجه به کپی رایت اجازه دانلود فیلم، کتاب، موسیقی و... را می‌دهند مسدود شدند.

البته این ظاهر قضیه بود و عملاً سلیقه‌گرایی دولت سبب شد تا در آوریل این سال دسترسی کاربران به تعداد زیادی از مقاله‌های انگلیسی و روسی ویکی پدیا مسدود شود که مورد انتقاد بسیاری قرار گرفت. گفتنی است که روز به روز بر تعداد سایت‌های موجود در این لیست اضافه شد و در جریان بحران جزایر کریمه، سایت‌های مخالف سیاست‌های پوتین مسدود شدند. سال 2014را هم بسیاری سال بد برای کاربران روسیه می‌دانند چرا که سرویس GitHub به‌دلیل انتشار مطالبی درباره خودکشی و مراحل آن مسدود شد و سپس نوبت به فیلتر صفحات فیس‌بوک منتقدان «پوتین» رسید. در این کشور وب‌سایت‌های مرتبط با بیت کوین به‌دلیل احتمال ایجاد اخلال در اقتصاد روسیه مسدود شد و البته سایه فیلتر شبکه‌های اجتماعی را هم در این کشور تهدید کرد و«ردیت» برای مدتی کوتاه مسدود بود. لینکدین هم در سال 2016، به‌دلیل ذخیره اطلاعات کاربران در خارج از روسیه مسدود شد و البته همچنان فیلتر است. آخرین شبکه اجتماعی هم که در این کشور فیلتر شد، تلگرام است که البته این مسدودسازی دردسرهای زیادی ایجاد کرد چرا که همزمان با فیلتر تلگرام، 18میلیون‌ای پی آدرس مرتبط با آمازون، پلتفرم ابری گوگل و.. مسدود شدند که در نتیجه این عمل، بیش از 400 کمپانی روسی ازجمله Qiwi، با مشکلات و اختلال مواجه شدند. همچنین در این کشور با تصویب قانونی در سال 2017، همه نرم افزارها و وب سایت‌های مرتبط با وی پی ان ها مسدود شدند.

بومی‌سازی یا مسدودسازی؟

چین نیز یکی دیگر از کشورهایی است که در آن سانسور شدید اینترنت و نیز مسدودسازی شبکه‌های اجتماعی وجود دارد.آمار سال 2018 نشان می‌دهد که بیش از 8هزار دامنه در این کشور(بجز هنگ کنگ، ماکائو و تایوان) و 18هزار وب سایت به‌دلیل سیاست‌های فیلترینگ مسدود است. اکنون کاربران چین نمی‌توانند به جی میل، گوگل، گوگل مپ، فیس بوک، یوتیوب، یاهو، بخشی از قسمت‌های ویکی پدیا، توئیتر، بلاگ اسپات، اینستاگرام، پینترست، GitHub، فلیکر، تامبلر و واتس اپ دسترسی داشته باشند. البته گفته می‌شود سایت‌های مرتبط با خرافات، پورنوگرافی، ترویج خشونت و... مسدود می‌شوند ولی واقعیت این است که در این کشور کمونیستی نیز دولت هیچ انتقاد آنلاینی را برنمی‌تابد و هرگونه اعتراض به وضعیت موجود بشدت سرکوب می‌شود. درهر حال باید گفت علی بابا، بایدو و تنسنت از این وضعیت بیشترین سود را می‌برند.

مرزهایی بسته روی فناوری‌های خارجی

کره‌شمالی هم یکی دیگر از کشورهایی است که دشمن اینترنت شناخته می‌شود. در این کشور هرچند زیرساخت فیبر نوری بین مؤسسات مختلف وجود دارد ولی سرویس‌های آنلاین برای بیشتر مؤسسات و کاربران معمولی تنها از طریق یک شبکه داخلی رایگان ارائه می‌شود. در این کشور تنها مقامات بلندپایه به اینترنت جهانی دسترسی دارند و تنها توریست‌ها می‌توانند از اینترنت 3G بهره بگیرند. در این کشور کاربران تنها می‌توانند از تبلتی با سیستم عامل اندروید به‌نام Ullim استفاده کنند که از سال 2014 تاکنون تحت نظارت شدید قرار دارد. درواقع اینترنت با مرورگر Naenara که شبیه فایرفاکس است در اختیار کاربران قرار دارد و می‌توان با کمک آن به هزار تا 5هزار و 500 وب‌سایت در اینترانت متصل شد. همچنین در این کشور از سیستم عامل Red Star که یک نسخه اصلاح شده از سیستم عامل لینوکس است استفاده می‌شود چرا که کمپانی‌هایی مانند اپل، سونی و مایکروسافت اجازه حضور در این کشور و ارائه محصولات خود را ندارند. ازسوی دیگر مؤسسه OpenNet Initiative دریافته مدتی است که کره شمالی به چین روی خوش نشان داده و به بخشی از کاربران خود اجازه داده است از علی بابا، تنسنت(Tencent) و موتور جست و جوی بومی بایدو(Baidu) استفاده کنند. البته برخی هم معتقدند کره شمالی در ادامه تغییر سیاست‌های خود درباره انرژی هسته‌ای شاید قصد داشته باشد موضع خود را در زمینه اینترنت هم تغییر دهد و دروازه کشورش را به روی اینترنت جهانی بگشاید که اگر این اتفاق بیفتد شاهد تحولی بزرگ در کره شمالی خواهیم بود.

آزادی اینترنت در آفریقا

برخی کشورهای آفریقایی نیز در زمینه آزادی اینترنت وضعیت خوبی ندارند که از آن می‌توان به اتیوپی اشاره کرد. در این کشور نه تنها به دفعات و برای روزهای متوالی اینترنت کشور قطع بوده بلکه تاکنون محتواهای وب با موضوع تبعیض جنسیتی و... نیز در این کشور دردسرهای زیادی ایجاد کرده است. تانزانیا هم یکی دیگر از کشورهای آفریقایی است که از سال 2017 به‌دنبال برگزاری یک نشست با دولت چین، تصمیم به بومی‌سازی گرفت که البته همچنان مورد انتقاد بسیاری از کاربران قرار دارد چون به این ترتیب میزان نظارت بر کاربران بشدت افزایش می‌یابد. هرچند هنوز تانزانیا به طور کامل موفق به پیاده کردن سیاست‌های بومی‌سازی خود نشده ولی تانزانیا هم این کار را کلید زده است. کاربران اوگاندا با مشکل دیگری هم دست و پنجه نرم می‌کنند و آن هم قرار گرفتن مالیات 5درصدی برای استفاده روزانه از شبکه‌های اجتماعی در این کشور است. کاربران در کامرون در یک برهه آشوب، به مدت 93روز اینترنت در اختیار نداشتند که این، بلندترین زمان قطع اینترنت در جهان محسوب می‌شود. دسترسی کاربران به واتس‌اپ و فیس‌بوک در زامبیا نیز به بهانه احتمال انتشار اخبار جعلی و دروغ، با مشکلات متعددی همراه است و کاربران برای دسترسی به آن مشکل دارند.

در کشور مصر نیز تاکنون بیش از ۵۰۰وب‌سایت و پلتفرم مسدود شده‌اند و البته با راه‌اندازی یک هات‌لاین واتس‌اپ به منظور گزارش اخبار جعلی، این کشور عملاً پا در مسیر نظارت شدید بر کاربران و نقض حریم خصوصی گذاشته است. این هات‌لاین به شهروندان مصری اجازه می‌دهد اخباری که امنیت یا منافع عمومی را به خطر می‌اندازند را گزارش کنند و اکنون، شهروندان مصری می‌توانند هرگونه خبر تحریک‌آمیز، جعلی و مشکوک را از طریق یک پیغام متنی واتس‌اپ به دفتر عمومی دادستانی گزارش دهند. براساس این قانون، امکان نظارت بر افرادی که در حساب شخصی یا صفحه‌های خود در شبکه‌های اجتماعی و همچنین وبلاگ‌ها و وب‌سایت‌ها بیش از پنج هزار فالوئر (follower) دارند، فراهم  می‌شود.