نقش برجسته سرباز هخامنشی چند دهه پیش از انقلاب اسلامی سال ۱۹۷۹ میلادی (در سال ۱۳۳۶ شمسی) از تهران ربوده شده بود.
به گزارش جماران؛ نقش برجسته سرباز هخامنشی که ۸۰ سال پیش از ایران ربوده شد، هر چند از راه‌های غیرقانونی سر از کانادا و آمریکا درآورد اما اکنون پس از گذشت نزدیک به یک سده با رای استرداد دادگاه عالی نیویورک قرار است به کشور بازگردانده شود.
۲۱ اکتبر ۲۰۱۷، دفتر دادستان منطقه منهتن شهر نیویورک همراه با پلیس محلی موفق به توقیف یک نقش برجسته هخامنشی در نمایشگاه هنرهای زیبای اروپایی در نیویورک شد که از سوی یک دلال هنری ساکن لندن به نام «روبرت وِیس» با قیمت ۱.۲ میلیون دلار به فروش گذاشته شده بود.
این نقش برجسته که یک سرباز هخامنشی را با یک سپر و شمشیر نشان می‌دهد، بین سال‌های ۵۱۰ تا ۳۳۰ قبل از میلادی حکاکی شده و زمانی بخشی از دیوارهای شهر باستانی پرسپولیس (تخت جمشید)، پایتخت پیشین امپراطوری ایران باستان بوده است که هم‌اکنون یکی از محوطه‌های جهانی یونسکو است.
این اثر در دهه ۱۹۵۰ میلادی به موزه هنرهای زیبای مونترال اهدا شده و از آن زمان تا سال ۲۰۱۱ در این موزه به نمایش گذاشته می‌شد؛ تا این که همراه با یک مجسمه مرمرین رومی (که هنوز پیدا نشده) از این موزه به سرقت رفت. مقامات کانادایی موفق شدند این نقش برجسته را در میان آثار یک مجموعه‌دار در ادمونتون کشف کنند اما از آنجا که مسئولان موزه هنرهای زیبای مونترال هزینه این اثر را از شرکت بیمه «AxA» دریافت کرده بودند، به این بیمه‌گذار اجازه دادند این اثر تاریخی را به جای بازگرداندن هزینه پرداختی بیمه، نزد خود نگه دارد.
«روبرت وِیس» دلال آثار تاریخی به همراه شریکش «سم فاگ» این نقش برجسته را از شرکت بیمه «AxA» خریداری کردند و معتقدند؛ دلیلی نداشته که بخواهند درباره منشاء و خواستگاه اصلی این اثر تاریخی پرس و جو کنند. این اثر برای بیش از ۷۰ سال اثری شناخته شده در میان متخصصان بود و ما از آنچه اتفاق افتاده بهت زده‌ایم".
نقش برجسته سرباز هخامنشی چند دهه پیش از انقلاب اسلامی سال ۱۹۷۹ میلادی (در سال ۱۳۳۶ شمسی) از تهران ربوده شده بود. متخصصان و باستان‌شناسان معتقدند این اثر تاریخی اولین بار بین سال‌های ۱۹۳۰ تا ۱۹۳۳ توسط تیمی از باستان‌شناسان موسسه شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو کاوش شده بود و آن را در میان عکس‌های گرفته شده از محوطه پرسپولیس در اواخر سال ۱۹۳۶ نیز می‌توان مشاهده کرد. پس از آن که دولت ایران در سال ۱۹۳۰ قانون محافظت از میراث فرهنگی را تصویب کرد، انتقال این چنین آثار تاریخی به خارج از کشور غیرقانونی اعلام شد.
نقش برجسته سرباز هخامنشی (از عکس‌های کاوش تخت جمشید در سال ۱۹۳۶)
از عکس‌های کاوش تخت جمشید در سال ۱۹۳۶
از عکس‌های کاوش تخت جمشید در سال ۱۹۳۶
با این وجود این پرسش مطرح است که چرا مقامات ایرانی در طول این چند دهه تا همین اواخر درخواستی برای عودت این اثر تاریخی نداشته‌اند یا این که آیا ایران با توجه به این که امتیاز کاوش در بقای پرسپولیس را در سال ۱۹۳۱ به موسسه شرق‌شناسی شیکاگو واگذار کرده بود می‌توانسته حق مالکیت داشته باشد یا خیر.
آمریکا بخشی‌هایی از کنوانسیون ۱۹۷۰ یونسکو را در قوانین داخلی خود اجرایی کرده و بر اساس آن واردات دارایی‌های فرهنگی و آثار باستانی به سرقت رفته از موزه‌ها و بناهای تاریخی را از برخی کشورهایی که با آنها توافق‌نامه دوجانبه دارد ممنوع اعلام کرده است اما ایران چنین توافق دوجانبه‌ای با آمریکا نداشته و مهم‌تر آن که در اجرای یک قانون نمی‌توان عطف به گذشته کرد. این قانون شامل آثار تاریخی دزدیده شده یا صادر شده از کشورهای مبداء به آمریکا قبل از تصویب این قانون در سال ۱۹۸۳ را شامل نمی‌شود. به همین دلیل است که مقامات آمریکایی مطمئنا به مسیرهای دیگر چون قانون ملی دارایی‌های مسروقه متوسل شده‌اند، اما به هر حال چالش اصلی این پرونده این خواهد بود که چرا مقامات ایرانی با این که این اثر تاریخی برای بیش از ۵۰ سال در کانادا و در معرض نمایش عمومی قرار داشته، سال‌ها نسبت به برگرداندن آن ابزار علاقه نکرده بودند.
با همه این تفاسیر، یک قاضی دادگاه عالی نیویورک روز دوشنبه (دوم مرداد) دستور داد، این اثر باستانی و ارزشمند ایران باستان که تکه‌ای از تخت جمشید بوده و قدمت آن به سال ۵۰۰ پیش از میلاد می‌رسد (حدود ۲۵۰۰ سال)، به ایران بازگردانده شود و حال باید منتظر ماند و دید فرآیند قانونی این پرونده برای استرداد اثر به ایران به کجا می‌رسد؟
