ماجرای صادرات برق ایران به عراق چیست؟

به گزارش جماران؛ همزمان با تداوم تظاهرات اعتراضی مردم در شهرهای مرکز و جنوب عراق علیه ضعف خدمات عمومی بویژه خاموشی های طولانی مدت و بی آبی و نیز قطع خط انتقالی برق صادراتی ایران به عراق بدلیل نیاز مبرم داخلی، شایعات و خبرسازی های فراوانی در این خصوص صورت گرفت.

کمک کویت به تامین سوخت نیروگاه های برق عراق، تلاش برای واردات فوری برق از عربستان و جایگزین کردن آن با برق ایران و فراتر از همه اینها ادعای رایگان بودن برق صادراتی ایران به عراق، از جمله موضوعاتی بود که در این فضا مطرح و گستره انتشار فراوان یافت. 

همزمان با قطع خط انتقال برق صادراتی ایران به حجم 1200 مگاوات به عراق که بدلیل شدت نیازهای داخلی، خاموشی های گسترده و البته مطابق با قرارداد فیما بین صورت گرفت، و نیز همزمان با به اوج رسیدن مصرف برق بدلیل گرمای شدید هوا در مرکز و جنوب عراق که خاموشی های طولانی مدت را در این کشور نیز بدنبال داشته است، مسائل مختلفی در این ارتباط در فضای عراق مطرح شد. 

اعتراضات مردمی در عراق از دو هفته پیش نخست در استان بصره (جنوب) و در اعتراض به مشکل برق، آب و بیکاری جوانان این استان برغم فعالیت شرکت های خارجی در میادین نفتی این استان و همچنین اعتراضات مردم استان واسط (شرق) به وضعیت برق آغاز شد و بتدریج به دیگر استان های جنوب و مرکز عراق سرایت کرد.

دیروز جمعه نیز تظاهرات در بغداد و چند شهر دیگر در مرکز و جنوب عراق در شرایطی نسبتا آرام در اغلب نقاط و درگیری های پراکنده در برخی نقاط برگزار شد که در مجموع دو نفر کشته و 45 نفر زخمی بجا گذاشت که بیشتر مجروحان سرپایی درمان شدند.

در چنین شرایطی است که موضوع برق، مشکلات قطعی های طولانی و مکرر و نحوه رفع یا کاهش این مشکل، به مهمترین مساله روز عراق در میان مردم و مسوولان تبدیل شده است. 

یکی از موضوعاتی که در این خصوص مطرح شده است توافق با کویت برای تامین سوخت نیروگاه های برقی عراق است. 

درهمین راستا سخنگوی وزارت برق عراق روز جمعه در بیانیه ای اعلام کرد که کویت برای راه اندازی واحدی های تولیدی برق متوقف شده عراق، گازوئیل مورد نیاز این کشور را تامین خواهد کرد. 

'مصعب المدرس' گفت: به دستور شیخ صباح احمد الجابر الصباح امیر کویت، وزارت نفت این کشور برای راه اندازی واحدهای تولیدی برق متوقف شده عراق و حمایت از واحد های تولیدی، به وزارت برق عراق سوخت گازوئیل می دهد.

المدرس افزود: روز شنبه اولین نفتکش کویتی حامل 30 هزار متر مکعب سوخت گازوئیل به بندر بصره خواهد رسید و این مقادیر به صورت دوره ای در روزهای آینده ادامه خواهد یافت.

ساعتی پس از این اظهارات یک وزیر سابق عراق و کارشناس مسائل راهبردی در این کشور از گفته های سخنگوی وزارت برق انتقاد و آن را تناقض آمیز عنوان کرد. 

'عامر عبدالجبار' گفت طبق اعلام های قبلی این وزارتخانه، تولید داخلی گازوئیل برای تامین سوخت نیروگاه های عراق کافی و حتی بیشتر از آن است بنابر طرح تامین نیاز نیروگاه ها از کویت جای سوال دارد. 

وی افزود وزارت برق می بایست پیش از فرارسیدن فصل گرما مشکل هر ساله کمبود برق را چاره جویی و حل می کرد. 

به گفته وی اساسا کشورها برای تغذیه نیروگاه های برق خود به ندرت و تنها در صورت اضطرار از گازوئیل استفاده می کنند درحالی که عراق از 2003 و برغم گرانتر بودن این سوخت از آن در نیروگاههای خود استفاده می کند که هیچ صرفه اقتصادی ندارد. 

عبدالجبار گفت عراق درحالی از سوخت های قدیمی استفاده می کند که مقدار گاز خامی که بدلیل نبود پالایشگاه، سوخته و هدر می رود برای تولید پنج هزار مگاوات برق کافی است. 

موضوع دیگری که در این فضای بی برقی و اعتراضات گسترده به آن در عراق مطرح شد، اظهارات یک منبع دولتی عراق بود که چند روز پیش از دستور حیدرالعبادی نخست وزیر عراق به وزیران برق و برنامه ریزی این کشور برای سفر فوری به عربستان و بررسی موضوع خرید برق از این کشور خبر می داد.

این خبر بطور گسترده در رسانه های عراقی و منطقه بازتاب یافت و برخی آن را تلاش عراقی ها برای جایگزین کردن برق عربستان به جای برق صادراتی ایران و یا تلافی قطع خط انتقال برق صادراتی به این کشور از سوی تهران عنوان کردند. 

این خبر نیز یک روز بعد بشکل تلویحی تکذیب و اعلام شد سفر این هیات تا اطلاع بعدی به تعویق افتاده است. 

این موضع نیز از دید و تحلیل رسانه های عراقی دور نماند. 

'نعیم الهاشمی الخفاجی' روزنامه نگار عراقی در مقاله ای این سوال را مطرح کرده است که عربستان سعودی با توجه به این که فاقد شبکه سراسری برق است چگونه خواهد توانست به عراق برق صادر کند. 

این تحلیلگر عراقی نوشت برق عربستان بشکل منطقه ای است و هر شهر سعودی یک نیروگاه مستقل دارد و برق بشکل محلی تامین می شود و چیزی به نام شبکه سراسری و انتقال برق در این کشور وجود ندارد. 

این روزنامه نگار گفته است شاید بتوان گفت که با این روش مفید، می توان مشکل برق را با نیروگاه های محلی در عراق نیز حل کرد و یا این که سعودی ها در ایجاد این نیروگاهها سرمایه گذاری و همکاری کنند اما بحث انتقال و صادرات برق سعودی به عراق آنهم به شکل فوری و سریع منتفی است.

بر این اساس برخی ناظران بر این باورند که عراق تا اطلاع ثانوی برای تامین برق خود گزینه دیگری جز ایجاد و تقویت نیروگاه های داخلی و تداوم واردات برق از ایران ندارد و بحث های مطرح شده در این روزها بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد و در عمل به جایی نمی رسد. 

عرصه تبلیغات در این بخش به این امر محدود نماند و برخی رسانه های منطقه ای و نیز ضد ایرانی، به خبرسازی و انتشار شایعات با هدف تخریب روابط ایران و عراق پرداختند. 

یکی از کانال های ضد انقلاب در خبری کذب از قول حیدرالعبادی نخست وزیر عراق نوشت که برق انتقالی ایران به عراق مجانی بوده و قرار نبود ما پولی پرداخت کنیم و حالا که این برق را قطع کرده اند دولت موظف است بجای ایران از عربستان برق و آن وارد و جایگزین کند. 

این اظهارات البته در رسانه های عراقی بازتابی نداشت و بغداد نیز به آن واکنشی نشان نداد اما آگاهان به پرونده های همکاری اقتصادی میان دو کشور دست کم بر کلیات امر واقف بودند. 

درهمین ارتباط یک مقام آگاه روز شنبه در پاسخ به سوال جزییات فروش برق به عراق را تشریح کرد و گفت که قراردادی رسمی میان دو کشور در سال 2005 و با حجم 150 مگاوات در این زمینه به امضا رسید و هر سال نیز تمدید شده است. 

وی رایگان بودن برق انتقالی ایران به عراق را بشدت رد کرد و گفت چنین چیزی در هیچ دوره ای نبوده و نیست. 

این مقام آگاه گفت البته عراقی ها در دوره جنگ با داعش بدلیل مشکلات مختلف نتوانستند به موقع و در سررسید اقدام به پرداخت برق بهای خود کنند اما پس از پایان جنگ با داعش بدهی های معوقه در مسیر پرداخت قرار گرفته و بخش قابل توجهی از آن طی یک سال گذشته تاکنون پرداخت شده است. 

وی افزود آخرین قرارداد امضا شده میان دو کشور برای خرید برق در تاریخ 11 فوریه 2017 امضا شده است که بر اساس آن ایران 1200 مگاوات برق از طریق سه خط انتقالی در بصره، دیاله و عماره به عراق صادر می کند. 

این مقام آگاه علت قطع این خط انتقال در هفته های اخیر را حاد شدن مشکل قطعی برق در کشور و نیاز مبرم داخلی عنوان کرد و گفت در همین راستا و در چارچوب همان قرارداد این خط موقتا و از روی ناچاری قطع شده است. 

وی درعین حال تایید کرد که برنامه ریزی در داخل کشور باید بگونه ای باشد که لطمه ای به صادرات این انرژی حیاتی وارد نکند.

پیش تر نیز یک مقام آگاه گفته بود که ارزش برق صادراتی ایران به عراق طی سه سال گذشته بیش از دو میلیارد دلار بوده است که تاکنون بالغ بر 1.4 میلیارد دلار آن پرداخت شده و مابقی در جریان پرداخت قرار دارد. 

بر این اساس مشخص می شود که طرح رایگان بودن برق صادراتی ایران به عراق، داستانی ساختگی است که از جمله روابط اقتصادی 10 میلیارد دلاری میان ایران و عراق را هدف گرفته است.