یک جامعه شناس با اشاره به اینکه در ایران همه چیز دست به دست هم داده تا روز به روز شکاف مردم و نظام بیشتر شود، تاکید کرد: مردم عمل می خواهند، سال هاست عمل از این کشور رخت بربسته است.
به گزارش جماران، ایرنا پلاس نوشت: «انسجام ملی و جلوگیری از توطئه دشمن برای ایجاد شکاف بین مردم و مسئولین»، فراخوان مهم رهبر انقلاب اسلامی در شرایط فعلی کشور است. ایشان در مراسم دانش‌آموختگی دانشجویان دانشگاه امام حسین(ع) اظهار کردند: «این فشارهای اقتصادی را وارد می‌کنند تا ملت را از نظام جدا کنند؛ اما ما پیوندمان را با ملت بیشتر و انسجام دشمن‌شکن خود را حفظ خواهیم کرد».
حالا با این خطابه رهبری نگرانی از فاصله مردم با مسئولین، تنها یک نقد سیاسی نیست؛ بلکه یک خواسته جدی است که برای حل مشکلات کشور مسئولان نظام در هر سطحی باید آن را بشنوند.
عماد افروغ جامعه شناس و رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس هفتم در این باره معتقد است که این شکاف به لحاظ اجتماعی برای ما بار منفی دارد و به یک محرومیت نسبی می انجامد و منجر به قیام می شود. او می گوید بخشی از اتفاقات کنونی کشور ناشی از بی اعتمادی و کم رنگ شدن سرمایه اجتماعی است. افروغ در مصاحبه ای که با ایرنا انجام داده تأکید می کند ظرفی که ما در آن حکومت می کنیم ما را به نتیجه نمی رساند، چرا که ظرف تمرکزگرایی است. در ادامه مشروح این گفت وگو را می خوانید:
** شکاف مسئولان و مردم روزبه روز بیشتر شده
به تازگی رهبری در سخنرانی خود تاکید کردند آمریکا با افزایش فشار اقتصادی به دنبال افزایش فاصله بین مردم و دولت است. تاکنون چه عواملی باعث این شکاف شده است؟
افروغ: بدون تعارف باید گفت اتفاقی که در کشور رخ داده است به لحاظ روحی، عینی و فیزیکی معلول اتفاقات و سیاست های گذشته و به طور خاص سیاست های بعد از جنگ است که امروز همچون دمل چرکینی سر باز کرده است. خیلی ها پیش از این پیش بینی می کردند و تذکر می دادند اما گوش مسئولان ما بدهکار نبود. کافی است شما به عنوان روزنامه نگار و بدون حب و بغض های جناحی، با نگاه انتقادی سیاست ها و رفتارهای سیاسی را دنبال کنید تا متوجه شوید شکاف مسئولان و مردم روزبه روز بیشتر شده است.
**روکش ایدئولوژیک بر منافع و مصالح جناحی
من پیشتر هم در برنامه پارک ملت اشاره کردم روز به روز شکاف بین قدرت رسمی و مدنی بیشتر می شود و این محدود به قدرت سیاسی نیست و نهاد دانشگاه و حوزه را هم شامل می شود. در واقع فراموش کردیم در حکومتی که بعد از انقلاب اسلامی تشکیل شده است همواره مردم باید مخدوم و حکمرانان، خادم باشند. بایستی به حقوق شهروندی جامع توجه شود؛ در حالی که ما عملا شاهد آن هستیم که اتفاقی نمی افتد و یا بازی های جناحی کاذب گریبان مردم را گرفته که جز منفعت برای این گروه ها عایدی برای مردم نداشته است. یا یک روکش ایدئولوژیک بر منافع و مصالح جناحی کشیده شده که نه تنها مردم را به نیازهای واقعی شان نزدیک نمی کند، بلکه پرده ای از خیال و توهم هم به روی آن ها کشیده می شود و آن ها تصور می کنند در اوج تحقق نیازهایشان قرار دارند؛ همچون برده ای که از وضع موجود راضی است؛ در حالی که برده، برده است اما روکش های ایدئولوژیک مانع از درک این موضوع می شود.
در واقع ابر و باد و مه و خورشید دست به دست هم دادند تا روز به روز شکاف طبقاتی بیشتر شد.
مثلا چه اتفاقاتی رخ داده و باعث این شکاف ها شده است؟
افروغ: به طور مثال سیاست های دولت آقای روحانی نوید سیاست های دولت پس از جنگ را می داد. با این تفاوت که این نیروها آن زمان جوان بودند؛ اما امروز دیگر پا به سن گذاشته اند و انرژی جوانی را ندارند. یعنی همان الگو با همان افراد پیگیری می شود.
توجه داشته باشید دولتی که در گفتمان انقلابی تعریف می شود، باید مسئولانش جوان باشند. زمانه تغییر کرده و جوانان امروز تحولات زمانی و مکانی را بهتر درک می کنند. ما معتقدیم باید آمدوشدی بین عرصه ارزش های انقلاب اسلامی با دلیل و انضمامی وجود داشته باشد؛ در واقع رابطه دیالکتیکی وجود داشته باشد.
آیا در صحبت های اخیر رهبری این دیده شد؟
بله. خوشبختانه ما دیدیم در صحبت های رهبری این موضوع توجیه نشد، بلکه نوید تغییر داده شد. آنجا که رهبری می گویند «پیوند میان مردم و نظام بیشتر خواهد شد» به این معناست که تغییری رخ خواهد داد.
**صحبت های روحانی با مردم خیلی خوب بود، اما مردم عمل می خواهند
خب این تغییر چگونه ممکن می شود؟
زمانی که قرار است پیوندی رخ بدهد یا تقویت شود باید اتفاقی عینی رخ دهد. صحبت های اخیر آقای روحانی با مردم خیلی خوب بود اما مردم عمل می خواهند، سال هاست عمل از این کشور رخت بربسته است. عمل یک بحث بسیار جدی است. امروزه بحثی تحت عنوان رابطه نظر و عمل در عمل داریم که نسبتا پیچیده است. به این معنا که در نظر شما باید عمل باشد و آمیختگی این دو باید در عمل به نمایش درآید. ما دو نوع عمل داریم: یکی آن که در خمیرمایه نظر باشد و دوم اینکه آمیختگی این دو در عرصه عمل دیده شود. این طور نیست که عمل در کلام ایجاد شود، ضمن اینکه باید دیالکتیکی که به آن اشاره کردم رخ دهد. اگر دیالکتیک عرصه نظر و عمل رخ ندهد، انبساطی رخ نمی دهد و نظام قفل می کند.
**باید به چه زبانی گفت کشور به خوبی اداره نمی شود؟
در چنین شرایطی جامعه آماده جنبش های اجتماعی، تظاهرات و شورش می شود. باید به چه زبانی گفت کشور به خوبی اداره نمی شود؟ کشور آن رابطه دیالکتیک را ندارد. ما اگر می خواهیم کشور زنده و سرحال باشد باید این دیالکتیک را داشته باشد. به این معنا که مسئولان و مردم مستمر با یکدیگر درگفت و گو باشند و این گفت وگو در تغییر سیاست ها خودش را نشان دهد.
باز به سوالم باز می گردم، این چگونه ممکن و عملی می شود؟
افروغ: اگر می خواهیم اتفاق خوبی در کشور رخ دهد، بین نظام و ملت آشتی بیشتری رخ دهد، بالقوه ها به فعلیت برسد یا بالفعل ها بیشتر بروز پیدا کنند، نیاز به عمل داریم. باید آسیب شناسی کنیم نه اینکه مردم را با صحبت فریب دهیم، باید اقدام عملی کرد. این شکاف طبقاتی درست نیست. هرچند ما به برابری معتقد نیستیم و شعار مارکسیستی نمی دهیم؛ اما شکاف را باید تعدیل کرد. چرا شکاف بین طبقات پایین و بالا باید اینقدر زیاد باشد؟ این شکاف به لحاظ اجتماعی برای ما بار منفی دارد و به یک محرومیت نسبی می انجامد و منجر به قیام می شود.
**شکاف طبقاتی منجر به قیام می شود
ما نیازمند سیاست مدبرانه، تعامل میان مسئولین و مردم و تغییر ساختی هستیم. ظرفی که ما در آن حکومت می کنیم ما را به نتیجه نمی رساند، چرا که ظرف تمرکزگرایی است. باید این ظرف را شکست و ظرف جدیدی برای مشارکت عمومی تعبیه کرد. این تغییر در ظرف تمرکزگرایی که امروز شاهد آن هستیم، نیست. بلکه در ظرف آمایش سرزمین، تفویض اختیار به استان ها و شهرستان ها به شکل سلسله مراتبی است. به گونه ای که بتوانند با توجه به توان بالقوه، انسانی و زیستی شان برنامه ریزی کنند و از آن بهره ببرند تا کشور از اقتصاد تمرکزگرایانه نفتی نجات پیدا کند.
من یک نکته را یادآوری کنم، اگر آقای روحانی می خواهند به صحبت هایشان جامه عمل بپوشانند باید ظرف را تغییر دهند. اقدامی عاجل برای رفع شکاف طبقاتی انجام دهند؛ چرا مدیری باید پاداش زیادی را بگیرد اما کارگر نه! ما نمی گوییم نابرابری نباشد اما می گوییم حداقل عدالت اجتماعی برای همه فراهم باشد. این سیره حضرت علی (ع) است و ما نباید آن را فراموش کنیم.
ایرنا: منظور شما این است که کشور در یک ساختار لیبرالی آسیب زننده گرفتار شده ست؟
وضع موجود حتی لیبرالی هم نیست. در کشورهای لیبرال هم زمانی که بحرانی در بازار سرمایه رخ می دهد، حکومت ها در بازار مداخله می کنند تا از نتایج سوء آن پیشگیری کنند. اما در جامعه اسلامی ما که شعار اسلامی می دهد، شاهد یک لیبرالیسم اقتصادی کور هستیم. در واقع نوعی ولنگاری را می بینیم.
مثلا در این شرایط سخت اقتصادی قرار دادن حجم زیادی ارز برای واردات موبایل و فروش آن با قیمت بیشتر چه توجیهی دارد؟! یعنی هیچ بازرسی وجود ندارد.
**اتفاقات کنونی، ناشی از بی اعتمادی و کم رنگ شدن سرمایه اجتماعی
در این شرایط نوعی بی اعتمادی هم ایجاد شده است. راهکاری که به آن اشاره کردید برای ترمیم اعتماد عمومی موثر خواهد بود؟
افروغ: بخشی از اتفاقات کنونی کشور ناشی از بی اعتمادی و کم رنگ شدن سرمایه اجتماعی است. حتی پژوهش های اجتماعی هم این را نشان می دهد و این گواهی است که مسئولان باید به شکل عملی به خواست مردم گوش کنند. اگر ما می خواهیم کشور به سلامت و امید بازگردد باید به عمل گرایی باز گردیم.
**عده ای برچسب قطبی به جامعه می زنند تا از آن نان بخورند
عواملی که در این بی اعتمادی عمومی موثر بوده، چیست؟
افروغ: یکی از این عوامل بازی های جناحی راست و چپ در کشور است. بنده هیچ گاه به تفاوت این دو پی نبردم اما اشتراکات شان را شناختم. ضمن اینکه مگر قرار است کشور پاره پاره شود؟ مگر کشور ما به لحاظ تاریخی و اجتماعی قطبی است که به دست قطب های چپ و راست داده شود؟ کشور ما به لحاظ تاریخی، سیاسی و اجتماعی طیفی است. لطفا برچسب قطبی به آن نزنید. اما عده ای این برچسب را به آن می زنند که از این طریق نان بخورند. رابطه قدرت- ثروت در کشور ما باید شکسته شود. این رابطه فرصت را از کسانی که قابلیت غیرسیاسی دارند، می گیرد.
نکته دیگری که باید به آن توجه داشت این است که کشور ما سیاست زده و امنیت زده است. یکی از دلایلی که گفته می شود فضای اقتصادی را نباید امنیت زده کرد، همین است. چرا که در چنین فضایی پای رشوه، دلهره و فرار سرمایه گذار به میان می آید. البته که سرمایه گذاری باید ضابطه مند باشد اما به شکل شفاف.
در واقع دولت ها باید بدانند خادم و نوکرند. اگر این را دریابند، ما شاهد تظاهرات ها و تجمعات نخواهیم بود.
**دولت بعد از سال ها به اصل 27 قانون اساسی توجه کرد
به تجمعات اعتراضی اشاره کردید. برای کاهش این ها باید چه اقدام منطقی انجام شود؟
افروغ: این سوال مطرح می شود که چرا دولت بعد از سال ها به اصل 27 قانون اساسی توجه کرد و مکان هایی را برای این امر اختصاص داد؟ حال در این شرایط ما باید به مردم مجوز بدهیم. اگر برای اعتراض به مردم مجوز دادیم می توانیم انتظار داشته باشیم که مردم به شکل هیجان زده به خیابان ها نیایند. در غیر این صورت مردم به این نحوه اعتراض ادامه خواهند داد.
من خوشحالم که مقام معظم رهبری تاکید کردند رابطه بین مردم و نظام تحکیم خواهد شد، خوشحالم که این وضع توجیه نشد اما از امروز چشم ما به این تغییر دوخته شده است.
ایرنا: با توجه به بی اعتمادی عمومی و جو حاکم بر جامعه تغییراتی که اشاره کردید در بازه زمانی کوتاه ممکن هست؟
افروغ: بله. اگر دولت شروع به کاهش شکاف حقوق ماهانه در خود کند، در واقع تمام چیزهایی که طی این سال ها در نامگذاری سال ها مورد تاکید قرار گرفته است را عملی کند؛ ممکن می شود. منظور من بخشنامه نیست. اینکه اگر اشتباهی صورت گرفت با آن فرد یا مدیر برخورد شود. متاسفانه تاکنون شلاق ما در قوا شلاق برنده ای نبوده است. در حکومت حضرت علی(ع) کسی که خطا می کرد نامش را در بازار جار می زدند.
در زمینه اقدامات بلند مدت هم تاکید می کنم باید به تفویض اختیار از طریق همه نهادها بپردازیم. متاسفانه تجربه اقتصاد مقاومتی دوران جنگ به بعد از آن منتقل نشد. متاسفانه الگوی نوسازی پیش از انقلاب که به انقلاب اسلامی منتج شده بود بعد از جنگ مجدد مطرح می شود! ما باید با تعصب، غیرت، حماسه و شور، عمل را ممکن کنیم تا این رفتار مردمی را از مردم انتظار داشته باشیم.
