مزایا و مشکلات طرح جایگزینی یورو به جای دلار

به گزارش جماران؛ هیات دولت با جایگزینی یورو به جای دلار در تکالیف ارزی اولین گام اجرایی برای خروج از سلطه اقتصاد دلاری برداشت و همزمان در حال اجرای سیاست تجارت با پول ملی را با کشورهای همسایه از جمله ترکیه، عراق و افغانستان را دنبال می کند.

دلار آمریکا، یورو، ین ژاپن و پوند انگلیس از جمله ارزهای جهان‌روا هستند که عمده مبادلات تجاری و داد و ستدها در حال حاضر با اولین ارز جهان روا یعنی دلار انجام می شود.

در حال حاضر سهم دلار آمریکا از کل ذخایر ارزی بانک‌های مرکزی جهان حدود 64 درصد است، سهم یورو 20 درصد و سهم یوآن که اخیرا به سبد ارزی صندوق بین المللی پیوسته تنها 2.5 درصد و مابقی سایر ارزها است .

سهم بالای دلار در سبد ارزی کشورها و وابستگی اقتصاد آنها به پول آمریکایی باعث شده تا این کشور بخشی از اقتصاد جهانی را در سلطه خود قرار دهد و فیلترهای متعددی برای انجام امور بازرگانی، اقتصادی و تجاری تعیین کند. 

حال اینکه در کشور ما از یک دهه گذشته سیاست جایگزینی ارز دیگر (یورو) به جای دلار در دست مطالعه و بررسی بوده تا اینکه چند روز گذشته دولت با تایید رهبری اولین گام را برای خروج از اقتصاد دلاری برداشت و یورو را جایگزین دلار در تکالیف ارزی تعیین کرد. 

«یحیی آل اسحاق» عضو هیات نمایندگان اتاق تهران، رییس اسبق اتاق تهران و وزیر اسبق بازرگانی این اقدام دولت را مثبت و شجاعانه دانست.

وی می گوید : دولت می تواند در 70 میلیارد دلار تجارت خارجی دلار را حذف کند که مهم ترین مزیت آن خارج شدن از سلطه اقتصاد آمریکایی است. 

در ادامه گفت وگو با آل اسحاق آمده است : 

چند روز گذشته با تصویب هیات دولت، یورو جایگزین دلار در تکالیف ارزی شد بنابراین اولین گام برای تحقق حذف دلار از مبادلات تجارت و اقتصاد کشور است. به نظر شما این تصمیم قابل اجرا است و اساسا ضرورت اجرای این تصمیم چیست؟ 

**آل اسحاق: این اقدام بسیار خوبی بود و چندین سال است که صاحب نظران و دلسوزان نظام در بخش اقتصادی منتظر این اقدام هستند. مقدمات فراوانی هم طی شده تا این تصمیم به اجرا برسد. 

همانطور که می دانید، عمده درآمدها و تعهداتمان از قبل از انقلاب بر اساس دلار بود و مهم ترین منبع ارزی کشورمان که فروش نفت محسوب می شود هم بر اساس دلار پرداخت می شود. 

از سوی دیگر در تجارت و واردات ، شرکای تجاری ما عمدتا تقاضای دلار می کردند از این رو هم درآمدها و هزینه هایمان براساس دلار است. سلطه دلار هم به عنوان یک عامل قدرت آمریکا بر ما و بر همه جهان وجود داشته و این تصمیم تنها شامل حال کشور ما نمی شود و تمام کشورها به دنبال حذف دلار از مبادلات و هزینه ها و درآمدهای خود هستند. 

همه دنیا از سوء استفاده های آمریکا در انتشار دلار نگران هستند ، کشورها به دنبال این هستند که از این سوء استفاده رهایی پیدا کنند. چرا که در حال حاضر عمده مبادلات بین المللی با دلار انجام می شود و بالاتر از آن ذخایری که بانک های مرکزی دنیا در اختیار دارند ، دارایی ها، نقل ، انتقالات و نگهداری دارایی های براساس دلار است. 

دولت آمریکا هم با انتشار دلار و تصاحب یک قسمت عمده ای از دارایی ها و در اختیار قرار گرفتن قدرت مانوری که بر روی دلار دارد، سیطره ای در جهان دارد و به دلیل اینکه منتشر کننده دلار است تمام نقل و انتقالات پولی دنیا را می خواهد در تصاحب خود قرار دهد. برای مثال براساس قانون یوتل، بالای 10 هزار دلار هر کسی در هر جای دنیا می خواهد نقل و انتقالی انجام دهد باید تحت کنترل آمریکا این اقدام را انجام دهد. 

چه کشورهای دیگری در حال حذف دلار از اقتصاد خود هستند؟ 

**آل اسحاق: تصمیم خروج از تجارت و اقتصاد دلاری تنها اقدام کشور ما نیست ، چین این اقدام را شروع کرده است و اقتصاد این کشور در حال حاضر یوان محور است. 

چین به تناسب اقتداری که دارد با 60 کشور دنیا یوان را محور تجارت قرار داده است. همچنین کشورهای عضو اتحادیه اروپا خودشان به این نتیجه رسیده اند که پول های خرد خود را به یک واحد یورو تبدیل کنند که بتوانند در مقابل دلار مقابله کنند. این حرکت جمعی است و چندین کشور می خواهند از سلطه آمریکا در حوزه پولی خارج شوند و ایران هم سالیان درازی است که قصد اجرای این سیاست را دارد. 

عملیاتی شدن این تصمیم نیازمند چه اقداماتی است ؟ همچنین قرار براین بود که بتوانیم در تجارت و امور بازرگانی با چند کشور واحد پول کشورمان را مبنا قرار دهیم آیا این سیاست تا کنون در رابطه با کشوری به اجرا رسیده است؟ 

**آل اسحاق: اقدامی که به عنوان پایه کار انجام شده این است که وزارت نفت سعی کرده تعهدات فروش نفت را از اتصال به دلار خارج کنن به این معنا که به خریداران و مشتریان اعلام کرده پرداخت ها باید براساس یورو باشد .

معتقدم این یک گام مثبت برای اجرای این سیاست است. در معاملات تجاری هم آنچه که خط مشی مسئولان و وزارت صنعت، معدن و تجارت باید باشد این توصیه به واردات کنندگان و صادرکنندگان کالا است که مشتریان و شرکای خود را متقاعد کنند ملاک معاملات یورو باشد. 

درباره مبادلات براساس پول ملی هم باید بگویم که به تدریج در مبادلات با برخی از کشورها مانند ترکیه پول ملی جایگزین ارز خارجی به ویژه دلار می شود که البته در رابطه با ترکیه این اقدام عملیاتی شده است. با برخی از کشورها مانند عراق و افغانستان هم امکان اجرای این سیاست به شرط پیدا کردن راهکارهای صحیح وجود دارد. 

در ارتباط با کشوری مانند عراق صادرات ایران به این کشور حدود 6 الی 7 میلیارد دلار می رسد اما در مقابل رقم واردات از این کشور در حد میلیون دلار است. حال اگر بخواهیم به ازای آن دینار دریافت کنیم امکان اینکه نتوانیم آن را به واحد پولی کشورمان یا ارز دیگر تبدیل کنیم وجود دارد اما مذاکرات با این کشور هم در حال انجام است و به راهکارهایی هم رسیده ایم. همین الگوی معاملات با کشور ترکیه برای عراق هم شدنی است اما نیازمند ساز و کارهای جدیدی است.البته در حال حاضر بخش قابل توجهی از کالاهای ایرانی به عراق با ریال فروخته می شود اما باید به بحث تامین ریال سامان داده شود. 

مجموعه این اقدامات علامت های بسیار خوبی برای خروج از اقتصاد دلاری است که البته طبیعی است مشکلاتی هم بر سر راه اجرای این سیاست وجود داشته باشد اما امکان حل و فصل این مشکلات به طور قطع وجود دارد. 

برای مثال در ارتباط با ترکیه تراز تجاری تهران و آنکارا حدود 6 الی 7 میلیارد دلار است و توازن مناسبی میان صادرات و واردات وجود دارد . از این رو با یک توافقنامه بین بانک های مرکزی دو کشور یک روش کاری یافت شده که معاملات در حسابی در بانک مرکزی کشور ما به صورت ریال به کشور ترکیه پرداخت می شود و حسابی در بانک مرکزی ترکیه معاملات به لیر پرداخت می شود. هر سه ماه یک بار هم این دو کشور با یکدیگر تسویه می کنند. بنابر این تنها در تجارت با کشور ترکیه 6 الی 7 میلیارد دلار حذف شده است. 

گفته می شود یکی از مشکلاتی که می تواند برای تحقق سیاست جایگزینی دلار در اقتصادکشور ایجاد شود، هزینه های تبدیل یورو است، برای رفع این مشکل چه راهکاری وجود دارد؟ به غیر از این چه مشکلاتی می توانند بر سر راه اجرای این سیاست مانع ایجاد کنند؟

**آل اسحاق: یکی از مشکلاتی که در اجرای این سیاست پیش می آید این است که در واردات کالا، کشورها از ما تقاضای دلار داشته باشند که در نهایت اگر ما از خود مقاومت نشان دهیم ، هزینه تبدیل نرخ دلار به یورو را بر قیمت کالا و خدمات خود اضافه می کنند. البته باید دید که در قبال این هزینه، فایده اجرای این سیاست برای ما چقدر است و از سوی دیگر تا چه حد می توانیم طرف های معاملات و تجارت خود را متقاعد کنیم پرداخت ها و دریافت های یورویی با ما داشته باشند. البته عمده شرکا و طرف های قرارداد ما کشورهای اروپایی هستند که این کشورها طبیعتا باید معاملات را با واحد پولی خود انجام دهند و نه با دلار. در معامله ای که با آلمان یا فرانسه انجام می دهیم دور از عرف تجاری است که کشوری که واحد پولی خود یورو است از ما تقاضای دلار کند. 

اما مشکل دیگر در بخش فروش نفت است چراکه نرخ گذاری نفت براساس دلار است البته نیازی به این نیست که سیستم و نظام جهانی قیمت گذاری نفت را تغییر دهیم بلکه مهم واحد پولی هزینه های پرداختی و دریافتی است که می تواند به یورو باشد. 

محاسبات قیمت نفت به یورو هزینه ای ایجاد نمی کند. عمده معاملات نفتی ما با چین است که ملاک محاسبات با این کشور دلار اما پرداخت ها و دریافت ها به یوان است. 

اگر در اجرای این سیاست کمی مقاومت نشان دهیم به طور قطع می توانیم این تصمیم را عملیاتی و اقتصاد خود را از سلطه دلار خارج کنیم. البته ممکن است در اجرای این سیاست هزینه هایی را متحمل شویم که به طور قطع در نهایت فایده های اجرای این تصمیم از هزینه های آن بیشتر خواهد بود و خواهیم توانست از یک سلطه تاریخی آمریکا در بازارهای جهانی خارج شویم. باید توجه داشته باشیم که یکی از انواع جنگ بین ایران و کشورهای بدخواه جنگ اقتصادی است و به همین دلیل است که دولت ترامپ به دنبال خروج از برجام و تشدید تحریم های اقتصادی است. 

در خروج دلار از تجارت هریک از نهادهای دولتی و بخش خصوصی چه سهمی می توانند داشته باشند؟ 

**آل اسحاق: ارزش سفارشات غیر نفتی ما چیزی حدود 50 میلیارد دلار است اگر وزارت صنعت، معدن و تجارت بتواند این سفارشات را به سمتی هدایت کند که با غیر از دلار گشایش اعتبار شوند اقدام بسیار بزرگ و موثر در راستای تحقق خروج از اقتصاد دلاری انجام داده است. 

یکی از مشکلات دیگر تقاضای ارز در بازار است که اگر بتوانیم از دلار به واحد پولی دیگری تبدیل کنیم این اقدام هم بسیار موثر خواهد بود. 

از سوی دیگر نزدیک به 9 میلیارد دلار کالای اساسی وارد می شود که عمدتا بازرگانی دولتی وارد کننده این کالاها از جمله گندم،روغن، برنج و ...است و اگر این معاملات را از دلار خارج کنیم می توانیم در اجرای این تصیمم پیشرفت موثری داشته باشیم که اجرای آن هم به راحتی قابل انجام است. 

حدود معاملات نفتی هم به 60 میلیارد دلار می رسد که اگر مسئولان عزم کنند می توانند این حجم از معاملات را هم از دلار خارج کنند. حدود 10 الی 20 میلیارد دلار هم در دست مردم و بخش خصوصی است که این بخش هم اگر توسط سازمان توسعه تجارت هدایت شود به راحتی قابل تبدیل به یک واحد پولی دیگری است.اما برای انجام تمام این امور دولت باید زمینه سازی کند. 

تمام گردش مالی تجارت خارجی ما حدود100 میلیارد دلار است که حدود 70 میلیارد دلار آن در دست نهادهای دولتی و وابسته به دولت و 30 میلیارد دلار در دست بخش خصوصی است که بخش اول با تصمیم دولت قابل تبدیل به ارز کشور دیگر است. نهاد دیگری که می تواند در تحقق این تصمیم نقش آفرینی داشته باشد، اتاق های بازرگانی هستند که می توانند در هدایت 30 میلیارد دلار به سمت تبدیل به ارزهای دیگر موثر عمل کنند.

آیا با این سیاست جایگزینی یورو به جای دلار می تواند از فشار تحریم های دلاری هم خارج شد؟ 

**آل اسحاق: آمریکا بر روی دلار سلطه دارد و به عناوین مختلف هم فیلتر های مختلف بر حجم معاملات در نظر می گیرد. هر کشور آسیایی یا اروپایی که بخواهد به دلار گشایش اعتبارات با ایران داشته باشد مشمول جرایم متعددی از سوی آمریکا می شود. بنابراین اگر بتوانیم اقتصاد خود را از سلطه دلار خارج کنیم دیگر این مشکلات تحریم های دلاری را هم نخواهیم داشت اما تحقق این سیاست نیاز به عزم ملی دارد و نهادهای دولتی و دولت بخش خصوصی و در کنار آنها رسانه ها باید وارد کار شوند البته این اقدام از 8 سال گذشته شروع شده و الان به روزهای اقدام رسیده ایم.