افزایش صادرات غیر نفتی یکی از مهمترین اهدافی است که دولت ها در تمامی سال های گذشته مد نظر قرار داده اند. رشد تولید پتروشیمی ها یکی از مهمترین دلایل توسعه صادرات غیر نفتی در ایران تلقی می شود.
به گزارش جماران؛ افزایش صادرات غیرنفتی یکی از پایه‌های توسعه اقتصادی ایران است که در برنامه ششم توسعه مورد تاکید قرار گرفته است.بررسی‌ها نشان می‌دهد که از ابتدای استقرار دولت روحانی تاکنون حجم صادرات غیر نفتی ایران به بیش از ۲۲۴ میلیارد دلار رسیده است.
آخرین آمارهای ارائه شده در خصوص میزان صادرات کالاهای غیر نفتی نشان می دهد از ابتدای سال ۱۳۹۲ تا پایان سال ۱۳۹۶ به ۲۲۴ میلیارد و ششصد میلیون دلار کالا از ایران به بازارهای جهانی صادر شده است که نسبت به دوره مشابه قبل یعنی ۵ سال پیش از آن رشدی قابل توجه را نشان می دهد.
براساس این گزارش، ایران در ۵ ساله منتهی به سال ۱۳۹۱ ، یعنی از ابتدای سال ۱۳۸۷ تا پایان سال ۱۳۹۱ بیش از ۱۵۱.۸ میلیون دلار راهی بازارهای جهانی کرده است.
به این ترتیب میزان صادرات غیر نفتی ۵ سال اخیر نسبت به مدت مشابه سال قبل رشدی نزدیک به ۴۸ درصد را نشان می دهد.
افزایش صادرات غیر نفتی یکی از مهمترین اهدافی است که دولت ها در تمامی سال های گذشته مد نظر قرار داده اند. رشد تولید پتروشیمی ها یکی از مهمترین دلایل توسعه صادرات غیر نفتی در ایران تلقی می شود.
آمارها حکایت از آن دارد که حجم صادرات غیر نفتی ایران در سال ۱۳۹۳ افزایشی قابل توجه را یافت و به ۵۰ میلیارد دلار نزدیک شد، اما وضعیت ایران در بازارهای بین المللی و تحریم های تشدید یافته تاثیرات خود را آشکار کردند. با این حال پس از امضای برجام میزان صادرات مجددا رو به افزایش گذاشته است.
براساس برنامه ششم توسعه،ایران برنامه رسیدن به صادرات ۵۰ میلیارد دلاری غیر نفتی را در دستور کار قرار داده است و پیش بینی می شود در سال‌های آتی این هدف جامه تحقق بر تن کند.
رهایی از وابستگی به نفت از مهمترین دلایلی است که توسعه صادرات غیر نفتی را از برنامه های اولویت دار در دستور کار دولت کرده است.
آسیب شناسی صادرات غیرنفتی
هر چند صادرات غیر نفتی ایران در سال های اخیر توسعه ای قابل توجه را تجربه کرده است، اما بررسی ترکیب کالاهای صادراتی خود نشان می دهد که هنوز آسیب هایی جدی متوجه کالاهای صادراتی از ایران است.
بر اساس این گزارش بخش عمده‌ای از صادرات ایران هنوز به مواد اولیه و کالاهایی با ارزش افزوده پایین اختصاص دارد و همین امر از منظر بسیاری از کارشناسان خود نقطه آسیب پذیر اقتصاد تلقی می شود چرا که فاصله قیمت هر تن کالای وارداتی با هر تن کالای صادراتی از ایران هنوز بسیار بالاست و هر تن کالای وارداتی قیمتی نزدیک به ۲.۵ تا سه برابر هر تن کالای صادراتی دارد.
صادرات مواد اولیه از ایران از یک سو و عدم توجه به برندسازی در بازارهای جهانی از سوی دیگر از مهمترین نکاتی است که در این عرصه مورد توجه قرار گرفته است. به عبارت دیگر بازارهای جهانی همچنان ایران را با برندهایی می شناسند که سالیان متمادی است به واسطه آن شناخته شده است.
در میان کالاهای صادراتی غیر نفتی، فرش، زعفران و پسته ایرانی در بازارهای جهانی خریداران عمده ای دارند و ایران در طول سالیان گذشته نتوانسته است کالای جدیدی را به این فهرست اضافه کند.
این در حالی است که حرکت ایران به سمت صنعتی شدن بیش از ۵ دهه پیش آغاز شده است،با این حال همچنان کالاهای صنعتی ایران برندهای شناخته شده ای برای جهان نیستند.البته خودرو، یکی از اقلامی که سرمایه گذاری های سنگینی بر آن صورت گرفته، تقریبا حرف چندانی برای گفتن در بازارهای جهانی ندارد و بازار داخلی مهمترین نقطه مانور تولیدات این صنعت تلقی می شود.
صادرات غیرنفتی، وابسته به نفت
نکته مهم دیگر در بررسی ترکیب کالاهای صادراتی از ایران حکایت از وابستگی بالای صادرات غیر نفتی کشور به نفت دارد. بالا بودن سهم کالاهای پتروشیمی از یک سو و همچنین سهم قابل توجه گازهای همراه نفت صادراتی از ایران در فهرست صادرات غیر نفتی مهمترین دلیل این وضعیت تلقی می شود.
هر چند هنوز آمار قطعی گمرک در خصوص صادرات و واردات غیر نفتی منتشر نشده است، اما مجتبی خسروتاج به تازگی میزان صادرات غیر نفتی ایران را در حدود ۴۷ میلیارد دلار در سال ۱۳۹۶ و میزان واردات را حدود ۵۴ میلیارد دلار اعلام کرده است به این ترتیب تراز تجاری ایران منفی ۷ میلیارد دلار است.
افزایش ارزآوری ناشی از صادرات غیر نفتی خود عاملی است که می تواند سیطره نفت بر اقتصاد ایران را از میان برده و شرایط را برای باز شدن قفل ها در بازار ارز فراهم آورد.
نمودار زیر نشان دهنده میزان صادرات غیر نفتی در سال های ۱۳۹۲ تا پایان سال ۱۳۹۶ است.
