امروز اگر کسی بخواهد فقه بداند و مجتهد شود، باید تاریخ فقه را بداند؛ متاسفانه تاریخ فقه در حوزه‌ها مطرح نیست. اگر کسی بخواهد زبان قرآن و روایت را بفهمد باید با ادبیات زمان پیغمبر هم آشنا شود و اشعار زمان جاهلیت را بداند، اما این موارد در حوزه مطرح نیستند نمی‌توان قرآن را به درستی فهمید بدون اینکه با ادبیات زمان پیغمبر آشنا نباشیم، پس باید روشهای علمی در حوزه عوض شود.
به گزارش جماران؛ حجت‌الاسلام و المسلمین محمدتقی فاضل میبدی درباره مهمترین رسالت حوزه علمیه، توضیح داد: معتقدم حوزه‌های علمیه باید رسالت اصلی خودشان یعنی همان نوآوری در دین، پاسخ به شبهات، تحقیق و پژوهش‌ها را دنبال کنند و اگر حوزه‌های علمیه بخواهند در هر امر سیاسی وارد شوند به نظر من مشکلات جامعه را بیشتر می‌کنند.
وی ادامه داد: اگر ما حوزه‌های علمیه را در جایگاهی نگاه کنیم که وظیفه اصلی آن درمان شبهات، تحقیق و پژوهش است، در این شرایط حوزه می‌تواند به جایگاه خودش برگردد. اما اگر حوزه بخواهد بیانیه‌ای بدهد و در برابر دولت موضعی بگیرد مشکلات جامعه شیعه را بیشتر می‌کند.
استاد دانشگاه مفید درباره سیاسی شدن حوزه‌ها عنوان کرد: متاسفانه امروز حوزه‌های ایران به ویژه حوزه علمیه قم، به گونه‌ای رفتار می‌کنند که از جایگاه اصلی خود خارج می‌شوند؛ یعنی حوزه بیش از حد خودش را سیاسی می‌کند. البته این اختلاف نظر در میان حوزویان وجود دارد و این تقابل جدی درباره سیاسی بودن یا سیاسی نبودن حوزه علمیه وجود دارد و هنوز این اختلاف نظر میان حوزویان حل نشده است.
فاضل میبدی با اشاره به مشی و سلوک آیت‌الله سیستانی تصریح کرد: معتقدم بهتر است ما هم براساس همان مشی که آیت‌الله سیستانی در نجف عمل می‌کند، حرکت کنیم. ایشان در ریز جزییات دخالت نمیکند بلکه در سیاست‌های کلان وارد میشود اگر هم در سیاست‌های کلان وارد شود زمانی است که جان حوزه علمیه نجف در خطر باشد و نسبت به موضوعی ورود می‌کند.
ایشان جایگاه حوزه علمیه را با چنین عملکردی حفظ کرده است؛ اگر این الگوبرداری در حوزه علمیه ما صورت می‌گرفت الگوی بسیار خوبی برای ما بود.
او ادامه داد: ما به عنوان حوزه علمیه قم، به عنوان روحانیت و عالم دین قیام کردیم و برای حل مشکلات مردم، نظامی را عوض کردیم، اما مشکلات بسیاری از مردم حل نشده است مردم نیز این مشکلات را از چشم روحانیت می‌بینند.
فاضل باتوجه به شبهات دینی مردم، گفت: از جهت فکری و نظری همچنان بسیار عقب هستیم و در مسایل دینی و علمی شبهاتی مطرح میشود حوزه علمیه قم کمتر در این مورد وقت می‌گذارد. از سوی دیگر وابستگی مالی حوزه به دولت زیاده شده که این وابستگی و نوع عملکردشان برای مردم سوال است که این هزینه‌ها برای حوزه علمیه چطور صرف میشود؟
چون پولی که از دولت دریافت می‌کند خروجی لازم را ندارد. این موارد سبب میشود ارتباطی که توده‌های مردم با حوزه داشتند کمرنگ شود چون هزینه‌های مالی خود را دریافت می‌کنند و مشکلات مردم نیز پا برجاست بنابراین مردم به مرور از حوزه دور می‌شوند و این واقعیت ملموس است.
او با اشاره به تغییر جایگاه روحانیت در قبل و بعد انقلاب توضیح داد: باید جایگاه روحانیت در قبل و بعد از انقلاب را بررسی کنیم و متوجه این تغییر جایگاه خواهیم شد. جایگاه روحانیت در میان جوانان تضعیف شده است. در برخی از موارد روحانیون در تریبون‌های نماز جمعه به دولت حمله می‌کنند یا برجام را زیر سوال می‌برند این موارد جوانان را بدبین می‌کند و بحران‌های ما را هم بیشتر می‌کند.
فاضل میبدی درخصوص قوت‌ها و ضعف‌های حوزه، بیان کرد: نقطه قوتی برای من روشن نیست اما یک حُسنی که در حوزه وجود دارد این است که تکثرگرایی و دیدگاه‌های مختلف وجود دارد، بینش طلبه‌ها بازتر از گذشته شده است و به نوعی حسن محسوب میشود و امیدوار کننده است. گسترش شبکه‌های ارتباطی با دنیا بی‌تاثیر نیست. تفکر سنتی که به شکل سابق وجود داشت، نقادی میشود.
او با بیان اینکه امروز تفاوت فکری بسیار زیادی در حوزه وجود دارد، افزود: گاهی این اختلافات بسیار مفید و خوب هستند اما اگر این اختلاف فکری به طبقات و تفاوت فکری برسد، بسیار خطرناک است. به همین علت می‌بینیم که بسیاری از افراد یکدیگر را از اسلام خارج یا مرتد می‌دانند.
جایگاه حوزه و روحانیت، جایگاه تعریف شده‌ای نیست
این استاد حوزه افزود: جایگاه حوزه و روحانیت، جایگاه تعریف شده‌ای نیست و تعریف درستی از خودش ندارد، مثلا دانشگاه جایگاه تعریف شده‌ای دارد اما حوزه این‌طور نیست. چون بخشی از آنها در حکومت هستند، بخشی از آنها در حوزه‌ها درس می‌خوانند و گروهی از آنها فعالیت سیاسی می‌کنند یعنی یک چهل تکه‌ای است که برای حوزویان زیان بخش است؛ ما آن یک‌دستی حوزه که پیش از انقلاب وجود داشت را از دست داده‌ایم و این چهل تکه بودن سبب اختلاف فکری، اختلاف در عملکرد میشود.
او تصریح کرد: از سوی دیگر حوزه این شبهات علمی که در دنیا مطرح میشود را نتوانسته درک کند بنابراین نه پاسخ داده و نه پذیرفته است. حوزه سنتی کاملا زیر سوال است و به طور کامل نقادی میشود. چون دستگاه کلامی و فلسفه صدرایی که در حوزه خوانده میشود نسبت به آن نقدهای فراوانی مطرح میشود. ما هنوز در حوزه کلام، فقه و فلسفه در دستگاه فکری موجود حرفی برای گفتن نداریم.
فاضل میبدی با توجه به ایجاد اصلاحات رفرم در حوزه علمیه عنوان کرد: اصلاحات اگر بخواهد شروع شود باید از تفکر شروع شود؛ الان متدولوژی و روشی که در حوزه‌های علمیه قم تدریس و بحث میشود، قدیمی شده است. باید اصلاحات در روشهای اجتهادی و متدلوژی قدیم صورت بگیرد که صورت نمی‌گیرد و همچنان می‌گویند فقه جواهری، فقه سنتی و … این مساله به نظر من اشتباه است. چون روشهای تحقیقی جدید شده است و بحث هرمونتیک از دستاوردهای علم جدید است که باید در حوزه جدی گرفته شود.
باید روشهای علمی در حوزه عوض شود
او اظهار کرد: امروز اگر کسی بخواهد فقه بداند و مجتهد شود، باید تاریخ فقه را بداند؛ متاسفانه تاریخ فقه در حوزه‌ها مطرح نیست. اگر کسی بخواهد زبان قرآن و روایت را بفهمد باید با ادبیات زمان پیغمبر هم آشنا شود و اشعار زمان جاهلیت را بداند، اما این موارد در حوزه مطرح نیستند نمی‌توان قرآن را به درستی فهمید بدون اینکه با ادبیات زمان پیغمبر آشنا نباشیم، پس باید روشهای علمی در حوزه عوض شود.
فاضل میبدی با اشاره به بحث مدیریت حوزه اظهار کرد: مدیریت یک بحث جدیدی است که علمی و تجربی است از طرف دیگر حوزه نیز سابقه مدیریت چندانی ندارد، در گذشته مراجع به عنوان مدیر حوزه امر و نهی می‌کردند و چیزی به نام مدیریت در حوزه‌ها وجود نداشته است اما امروز آمدن ساختمان‌هایی به آن اختصاص دادند یا یک چارتی هم در نظر گرفتند.
اما یک مدیریتی که برای پایه مدیریت علمی و تجربی باشد که بخواهد یک نهاد علمی را مدیریت کند در حوزه ما وجود ندارد، مدیریت مساله‌ای نیست که بگوییم در اسلام وجود دارد و پدیده بشری و عقلانی است.
اصلاحات ابتدا باید در روشهای علمی و اجتهادی حوزه صورت بگیرد
او ادامه داد: اگر بخواهد در حوزه هم مدیریت اتفاق بیفتد باید براساس آنچه در دنیا رواج دارد شکل بگیرد و به شیوه علمی و تجربی صورت بگیرد. این نوع مدیریتی که در حوزه وجود دارد چندان به سود حوزه‌ها نیست و این شیوه نمی‌تواند حوزه‌ها را به سمت و سویی ببرد که اصلاحات صورت بگیرد. اگر بخواهیم اصلاحات در حوزه‌ها شکل بگیرد ابتدا باید در روشهای علمی و اجتهادی صورت بگیرد بعدا هم یک شکل مدیریتی و اصلاحی در حوزه پیاده شود.
فاضل میبدی گفت: نباید تحقیقات دیگر نهادهای علمی را پس بزنیم. چون امروز تحقیقات در همه زمینه‌ها صورت می‌گیرد. اگر با این پیش فرض با دنیای دین برخورد کنیم نقطه قوت برای ما محسوب میشود اما اگر جزمیت داشته باشیم این نقطه ضعف حوزه میشود.
باید مرجعیت حوزه شورایی شود
او بیان کرد: بر این باورم که باید آینده مرجعیت از شکل فردی خارج شود، یعنی مرجعیت باید شورایی شود. اگر معتقد باشیم مرجعیت در آینده مثل سابق یک نفر باشد، پاسخگوی مشکلات نخواهد بود و از سوی دیگر نه به قلب و افکار مردم نفوذ خواهد کرد؛ بنابراین باید هر کسی در رشته خاص خودش مسایل را پیش ببرد و براساس شورای فکری، علمی و اجتهادی فتاوایی هم صادر شود.
او درباره گسترش علوم و مسایل جدید و عملکرد حوزه، بیان کرد: یک نفر نمی‌تواند در زمینه‌های مختلف مثل پول و بانک، محیط زیست، علوم مهندسی، ژنتیک و… مجتهد شود. آنچه که مرجعیت را به‌روز می‌کند واکنش‌های آنها در مورد مسایل روز است. ما هم هر روز با حوادث مختلفی در دنیای امروز مواجه هستیم. کدام یک از مراجع امروز ما در مورد محیط زیست به شکل تخصصی پرداخته‌اند و فتوا دادند؟ یکی مسایل مهم و حیاتی امروز محیط زیست و آب‌هاست.
دینی بودن جامعه فقط به روسری زنان نیست
فاضل میبدی در پایان گفت: اگر جامعه بخواهد دینی اداره شود، دینی بودن جامعه فقط روسری دختر و زن نیست؛ بنابراین حوزه و مرجعیت باید در مورد آب‌ها و تخریب محیط زیست نحوه حلال و حرام بودن آن واکنش داشته باشد. اگر بخواهیم این مسایل را به شکل فقهی در بیاوریم حوزه باید بتواند در این مورد نظر بدهد، ما چطور در مورد مجوز دادن یا ندادن به کنسرت‌ها و موسیقی یا در مورد برجام دخالت می‌کنیم اما چرا در مورد مدیریت آب‌ها و تخریب محیط زیست وارد نمی‌شویم؟
