مبارزه با فساد و نابرابری ها، نیازمند آزادی قلم خبرنگارانی است که بدون اغماض و ترس، به افشاگری دست ها و صندلی های آلوده بپردازند تا ارکان دموکراسی محفوظ بماند، موضوعی که در کشور ما همچنان در پشت خطوط قرمز فراقانونی، رنگ واقعی و عینی به خود ندیده است.
به گزارش جماران، ایرنا نوشت: با پیشرفت وسایل ارتباط جمعی در کشور، هر روزه شاهد انفجار اطلاعاتی هستیم که به پشتوانه خط قرمزهای سلیقه ای برای خبرنگاران داخلی، از روزنه فضاهای مجازی و رسانه های خارجی خارج می شود.
خبرنگارانی که بنابر تعریف قانون، رکن چهارم دموکراسی و قدرتی همانند قدرت نظامی در گردش اطلاعات و مبارزه با فساد دارند اما به واسطه نظرات سلیقه ای بر ساختار نوشتاری آنان، سلاح قلم خود را نتراشیده و ناکارآمد می بینند. بر همین اساس، دایره لکه فساد و تباهی که تنها با تابش گردش اطلاعاتِ برخاسته از قلمِ خبرنگاران از بین می رود، بر دامنه اجتماع و افکار عمومی باقی می ماند و هر روز شاهد گستردگی آن هستیم.
به منظور تبیین نقش خبرنگاران در مبارزه با فساد و یافتن سازو کار مناسب برای پررنگ شدن فعالیت آنان در گردش اطلاعات و افشاگری فساد در جامعه، گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا به گفت و گو با «کامبیز نوروزی» حقوقدان و «جلال خوش چهره» فعال رسانه ای پرداخت.
**زبان سرخ خبرنگار، بر باد دهنده سر سبز فساد
ثمره برگزاری همایش ها، سمینارها و اشاعه شعارهای مبارزه با فساد در کشور زمانی به بار خواهد نشست که قلم خبرنگار برای نوشتن ریشه های فساد و اطلاع رسانی عمومی باز باشد تا مسوولان با این باور که از سوی مطبوعات، به دقت رصد می شوند دست از پنهان کاری و فساد در خفا بردارند.
موضوعی که کامبیز نوروزی حقوقدان، در گفت و گو با پژوهشگر ایرنا به آن اشاره کرد و گفت: در تمامی جوامع دموکراسی، نقش خبرنگار در مبارزه با فساد امری بدیهی و روشن است و از ارکان اصلی و بنیادین مبارزه با فساد، آزادی گردش مطبوعات به شمار می رود اما در جامعه ما به دلیل وجود دست اندازهای فراوانی که راه افشاگری را برای خبرنگاران مسدود کرده است، این بدیهیات به شک و تردید درآمده تا آن جا که نیاز به اثبات دارند.
به بیان نوروزی، حلقه مفقوده مبارزه با فساد در ایران، نبود گردش اطلاعات و آزادی دسترسی به اطلاعات است چرا که در پَسِ گردش اطلاعات، خبرنگاران نقش اصلی را ایفا می کنند و از طریق رسانه های آزاد و مستقل آن را منتشر می کنند. بنابراین بدون حق دسترسی خبرنگاران به اطلاعات و گردش اطلاعات، بی هیچ شک و تردیدی، هر برنامه مبارزه با فساد از ابتدا محکوم به شکست خواهد بود. تجربه برنامه های مبارزه با فساد که تاکنون در ایران مطرح شده یا شعار آن داده شده هم این سخن را اثبات می کند. به شکلی که سال ها از مطرح شدن بحث مبارزه با فساد در ساختارهای حکومتی کشور می گذرد اما روز به روز به میزان، شدت و پیچیدگی ساختار فساد افزوده می شود.
برای مبارزه با فساد باید رسانه های رسمی و خبرنگاران و روزنامه نگاران حرفه ای به اطلاعات دسترسی داشته باشند تا بتوانند آن حلقه مفقوده و ناپیدای تصمیم گیری ها را باز کنند و به این ترتیب با ایجاد نظارت عمومی، عملا برای تولید فساد در ساختارهای حکومتی مانع ایجاد کنند؛ موضوعی که متاسفانه توجهی به آن نمی شود.
**آزادی رسانه و آزادی سیاسی، دوقلوهای به هم چسبیده هستند
این حقوقدان در ادامه، آزادی رسانه و آزادی سیاسی را اجزایی جدانشدنی عنوان کرد و افزود: وجود آزادی قلم خبرنگار و رسانه، مستلزم به رسمیت شناختن امنیت سیاسی رسانه ها و روزنامه نگاران است. به بیانی دیگر، وقتی اطلاعاتی منتشر می شود و بازتاب هایی در جامعه دارد به طور خود به خودی آثار سیاسی تولید می کند. بنابراین آزادی و امنیت سیاسی باید به کیفیتی باشد که نتایج اطلاعاتی که منتشر می شود بتواند با بخش فاسد ساخت قدرت مقابله کند نه با خبرنگار.
«خوشبختانه در حوزه رسانه با نقص قانون مواجه نیستیم بلکه نقص اصلی در ساختار بروکراتیک و اداری کشور است به این معنا که در قوای مختلف دولت، مجلس و شرکت های دولتی و شبه دولتی، منافع مدیران در سطوح مختلف در گرو محرمانه بودن رفتارها و تصمیم های آنان است که این ساختار بروکراتیک، مولد فساد است. در واقع مشکل دست های آلوده نیست بلکه مشکل اصلی ما صندلی های آلوده است و این ساختار اداری به شکلی درآمده که هر شخص یا جناحی وارد آن می شود به شدت در خطر فساد قرار می گیرد. از نظر جرم شناسی، محیط های بسته و پنهان تصمیم گیری به شدت مستعد ایجاد رفتارهای مجرمانه است.»
نوروزی در بخشی دیگر از این گفت و گو، به انتقاد از افرادی پرداخت که انتشار اخبار فساد را ناامید کننده افکار عمومی عنوان می کنند. وی اظهار داشت: رسانه بنگاه شادمانی نیست و خبرنگار هم خواننده روحوضی نیست. وظیفه خبرنگار شاد کردن مردم نیست بلکه وظیفه خبرنگار، گردش اطلاعات درست مطابق با رعایت اخلاق حرفه ای و قوانین کشور است. اگر خبری جانکاه و نگران کننده است به خبرنگار ربطی ندارد.
وی افزود: وقتی خبر اختلاس های سنگین منتشر می شود همه مردم نگران و ناراحت می شوند اما این جا خبرنگار نباید در انتشار محدود شود بلکه کسانی باید شرم کنند که مرتکب این فساد شده اند و کسانی هم باید خجالت بکشند که در برابر این فساد سکوت می کنند. خبرنگار باید وظیفه خود را انجام دهد.
**عرض اندام فساد در سکوت مطبوعات
جلال خوش چهره فعال رسانه هم در گفت و گو با پژوهشگر ایرنا، رسانه را دستاورد دنیای مدرن عنوان کرد و گفت: مهمترین ویژگی دنیای مدرن، پرسشگری و به رسمیت شناختن پرسش است و مطبوعات وقتی شکل گرفت که مردم توانستند پرسشگر باشند و حاکمیت ها آن را به رسمیت شناختند. این پرسشگری یعنی این که رسانه ها به عنوان نمایندگان افکار عمومی درباره چرایی و چگونگی اتفاق ها و نور تاباندن به تاریکی و آن چه که باعث پرسش مردم می شود از مسوولان و کارکرد اجتماعی آنان پرسشگری کنند.
وی ادامه داد : بر همین اساس، شاهد هستیم که در جوامع غربی یا آزاد، به دلیل آزادی عمل رسانه ها، یک مسوول نمی تواند دروغ بگوید یا به راحتی دچار فساد شود یعنی در واقع اخلاق اجتماعی به طور مستقیم با عملکرد رسانه ها تنظیم شده است و اگر می بینیم جامعه اخلاق مدارانه اداره می شود صرفا این نیست که مسوولان اخلاقی حکومت می کنند بلکه رسانه ها به عنوان نمایندگان افکار عمومی، هوشیارانه بر عملکردها در نوع تصویب قوانین، تصمیم سازی ها و چشم انداز اجرای تصمیم ها ناظر هستند.
خوش چهره افزود: اگر در جامعه، شاهد کمرنگ شدن اخلاق هستیم و هر روز با یک اتفاق بزرگ در حوزه های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی دچار شوک می شویم، به این دلیل است که رسانه ها در نبود اجازه و قدرت عمل، به هنگام نتوانسته اند به مسایل ورود کنند و فقط در نقش گزارشگر عمل می کنند. پس اقبال عمومی را از دست داده و با تیراژ پایین خبررسانی می کنند و در مواردی دنباله روی شبکه های مجازی و اجتماعی می شوند.
«این قدرت عمل ضعیف خبرنگاران، نخست به دلیل نبود آزادی عمل لازم و دوم به دلیل بی اعتمادی مردم است. مردمی که به این باور رسیده اند که رسانه ها نمی توانند آنچه که در حال اتفاق افتادن است یا آنچه موجب پرسش مردم از مسوولان شده است را رسیدگی و اطلاع رسانی کنند. در حالی که تجربه نشان داده است هر وقت رسانه ها آزادی عمل پیدا کرده اند و توانسته اند به برخی موضوعات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی بپردازند به قانونمندی نزدیکتر شده ایم و برعکس هر بار که گردش اطلاعات با مانع روبه رو شده یا از استمرار نقش آنان جلوگیری شده است، دایره فساد و بی قانونی گسترده تر شده است. »
این فعال رسانه نتیجه نبود فضای مناسب و آزادانه برای فعالیت خبرنگاران را، آسیب به بدنه رسانه و مسوولان و نهادی حکومتی دانست.
وی درپایان اظهار داشت: امروزه شاهد گستردگی دامنه فساد اجتماعی هستیم که یاس و ناامیدی و بی اعتمادی به وعده های مسوولان را به ارمغان آورده است و دلیل این امر ناتوانی رسانه ها و اجازه فعالیت نداشتن آنان در چارچوب و اندازه واقعی و حقوقی و قانونی است.
مطبوعات با آزادنگاری می توانند عرصه را بر بسیاری از سوء استفاده های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی تنگ کنند به شرط آن که مولفه های گوناگون و دست و پاگیر مانع از فعالیت آنان نشود و این امر میسر نیست مگر در عمل به قانون و کوتاه کردن اعمال سلیقه های فراقانونی. باید این امر نهادینه شود که با اعطای آزادی های بیشتر به رسانه ها، می توان فضای سواستفاده کنندگان از بیت المال را چنان ناامن کرد که از بیم رسوایی رسانه ها و افتادن در دست قانون، به فکر اختلاس و فساد نباشد.
