حجت الاسلام و المسلمین محمد سروش محلاتی مدرس حوزه و دانشگاه گفت: امیرالمومنین حضرت امام علی (ع) با وجود اینکه معصوم بود، به دیگران اجازه می داد حرف بزنند، انتقاد داشته باشند و اعتراض کنند.
به گزارش جماران، سروش محلاتی در نشستی در ادامه سلسله بحثهای خود در باره خلافت در نهج البلاغه تحت عنوان «معصومان نقدپذیر و نامعصومان نقدستیز» با اشاره در باره بحثهای اخیر در جامعه در باره نقد معصومین (ع) افزود: امام به عنوان جانشین پیامبر اکرم (ص) از نظر شیعه دارای دو رکن اساسی است که اعتقاد دارد اولا، امامت به نص است یعنی از ناحیه خداوند تعیین می شود و ثانیا، عصمت را در مورد ایشان معتبر می داند.
وی افزود: این دو ویژگی به معنای آن است که وقتی خداوند متعال، انسانی را به عنوان امام و پیشوای جامعه تعیین می کند، خطا و لغزشی که ممکن است همانند دیگر انسانها در رفتار او رخ دهد، اتفاق نخواهد افتاد و سلامت حکومت در راس آن تضمین می شود.
سروش محلاتی ادامه داد: این ویژگیهای مثبت، در عین حال این بحث را مطرح می کند که آیا در چنین شرایطی، معصوم اجازه مشارکت، اظهارنظر، نقد و اعتراض شهروندان را در باره حکومت خواهد داد؟
وی با تاکید بر اینکه اگر در جامعه ای اجازه نقد و اعتراض به افراد داده نشود، مشکل استبداد و دیکتاتوری رخ خواهد داد، تصریح کرد: در چنین حکومتی، هر چند حاکم انسان صالح و شایسته ای باشد، ولی نقش سایر مردم در مدیریت جامعه نادیده گرفته می شود و این یک خطر بزرگ است.
این مدرس حوزه و دانشگاه گفت: در چنین جامعه ای، حضور فکری مردم، نشاط علمی آنها و شکوفایی عقل و اندیشه که همواره با نقد و اعتراض همراه است، مسکوت خواهد شد.
وی افزود: بر همین اساس، چه در مساله نص و چه عصمت ممکن است این سوال مطرح شود که آیا بدون دادن اجازه نقد و اعتراض به افراد، نظام سیاسی حاکم سر از تحمیل و استبداد ، جمود فکری و توقف فکر و اندیشه در نخواهد آورد؟!
وی گفت: در پاسخ به این سوال، مفسران از قدیم تاکنون به دو دسته تقسیم شده اند؛ از یکسو، گروهی که معتقدند عصمت جایی برای انتقاد از پیشوای معصوم باقی نمی گذارد و دسته دوم، کسانی هستند که اعتقاد دارند جامعه باید دارای فضای فکری باز و سیال باشد و به همین دلیل، با اصل وجود عصمت مخالفت می کنند.
سروش محلاتی خاطرنشان کرد که بهترین سند برای ارزیابی و نقد چنین دیدگاههایی، مراجعه به بیانات امیر مومنان، حضرت علی (ع) در کتاب گهربار نهج البلاغه است.
وی افزود: این کتاب به روشنی به ما پاسخ می دهد که آیا امیرالمومنین (ع) در صحنه حکومت به عنوان معصوم ظاهر می شود یا خیر؟ آیا ایشان در دوران حکومت خود، فضای باز انتقاد و اعتراض را در جامعه باز می گذارد یا خیر؟ آیا به عنوان حاکم، به عصمت استناد می کند و راه را بر انتقاد و اعتراض دیگران می بندد؟
وی خاطرنشان کرد: این سوال همواره مطرح بوده است که چگونه یک حاکم می تواند خود را مصون از خطا و اشتباه بداند و در عین حال، اجازه انتقاد و اعتراض به دیگران بدهد؟
سروش محلاتی که در حوزه فقه سیاسی پژوهش می کند، با استناد به 10 فراز از خطبه های نهج البلاغه گفت: تعمق در سیره امام علی (ع) در طول حدود پنج سال حکومت و نیز، بیانات ایشان در نهج البلاغه به روشنی نشان می دهد که ایشان با وجود آنکه خود را معصوم می داند و می گوید که در مسیر هدایت و دین خدا دچار خطا و اشتباه نشده ام، اما در همان حال، به مردم می فرماید که شما برای صحبت کردن آزادید و هر چه را حق تشخیص می دهید، در گفتن آن مضایقه نکنید.
وی افزود: امام علی (ع) نمی گفتند چون من حقیقت را می دانم، نیازی به گفتن شما نیست و هر چه را من می گویم، باید عمل کنید.
این پژوهشگر دینی در این زمینه به آثار استاد شهید مرتضی مطهری نیز استناد کرد و گفت که اولین دلیل صدق و کذب کسی که مدعی است اهل حق است و در مسیر حق رفتار می کند، این است که گوشش آماده شنیدن انتقاد و اعتراض باشد.
وی تاکید کرد: بر همین اساس، فضای جامعه حتی وقتی یک معصوم حاکم باشد، برای بیان نظرات مختلف و نقد و اعتراض مسدود نمی شود.
سروش محلاتی افزود: علت این امر آن است که جامعه حتی جامعه زمان امام علی (ع) از افراد مختلف و متنوعی تشکیل می شود که سطح فکر و اندیشه آنها یکسان نیست و در نتیجه، حاکم نمی تواند به بهانه برخورداری از عصمت، این تنوع و تکثر اندیشه ها را نادیده بگیرد.
وی تصریح کرد: در اندیشه شیعه، حاکم حتی وقتی فرد معصوم در راس آن قرار دارد، باید اجازه دهد مسیر بیان نظرات در جامعه باز باشد تا حتی افرادی که چنین دیدگاه یا شناختی در باره عصمت ندارند نیز بتوانند حرف و استدلال خود را در باره موضوعات جامعه مطرح کنند و پاسخ نقدها و اعتراضاتشان را بشنوند.
این مدرس حوزه و دانشگاه با بیان اینکه «هنر آن است که همه کلام علی (ع) دیده شود»، کسانی را که تلاش کرده اند به بهانه حفظ عصمت، جلوی اعتراض و انتقاد را در جامعه بگیرند و یا افراد دیگری که خواسته اند برای دفاع از فضای باز ، اصل عصمت را انکار کنند، مورد انتقاد قرار داد و گفت: «امیرالمومنین ، جضرت علی (ع) هم معصوم بود و هم اجازه می داد دیگران حرف بزنند، انتقاد داشته باشند و اعتراض کنند.»
سلسله بحثهای سروش محلاتی در باره «خلافت در نهج البلاغه» ساعت 7 صبح روزهای پنجشنبه هر دو یکبار در میدان کاج خیابان 11 غربی تهران برگزار می شود و شرکت در آن برای همه افراد آزاد است.
