فیرحی معتقد است که آخرین دغدغه و اقدامِ ناتمام آیت الله هاشمی رفسنجانی، «مساله آزاد اندیشیِ دینی» و تلاش در نهادینگی و توسعه این اندیشه و نهاد نوپا بود.
به گزارش جماران؛ دکتر داوود فیرحی، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران در شبکه اجتماعی خود یادداشتی برای سالروز درگذشت آیت الله هاشمی منتشر کرده است و ایشان را جامع اضداد و فضایل معرفی می کنند.
***
در آستانۀ نخستین سالگرد ارتحال آیت الله هاشمی رفسنجانی(19/دی/1395)، اشاره به آخرین برگ از کارنامۀ فکری- سیاسیِ این اندیشمند و سیاستمدار روحانی شاید اهمیت زیادی داشته باشد.
آیت الله هاشمی رفسنجانی، در تاریخ معاصر ایران جایگاه ویژه ای دارد. کمتر شخصیتی پیدا می شود که این چنین جامع اضداد و فضایل باشد و چنان جاذبه و دافعۀ گسترده ای بر انگیزد. شخصیتی پیچیده، منشوری و چند بُعدی که شناخت و داوری درباره اش، نیاز به گذر زمان و عبور از «حجاب معاصرت» دارد. نکته ای که خود او توجه زیادی بدان داشت و همیشه از «داوری تاریخ» در آیندۀ دور و نزدیک سخن می گفت.
هاشمی شخصیتی چند جانبه داشت؛ روحانی انقلابی که ارزش مبارزه و طعم زندان و شکنجه را چشیده بود. شاگرد، دستیار و معتمَد رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی، از مدیران و رهبران برجسته جنگ هشت ساله ایران و عراق، رئیس مجلس قانونگذاری، مؤسس دانشگاه آزاد اسلامی، رئیس جمهور، و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام بود.
لیکن، آخرین دغدغه و اقدامِ، البته ناتمام او، «مسئلۀ آزاد اندیشیِ دینی» و تلاش در نهادینگی و توسعۀ این اندیشه و نهاد نوپا بود. وی بعد از عمری تجربۀ مبارزه، زندان، ادارۀ جنگ، قانون گذاری و مسئولیت های اجرایی در سطح ریاست جمهوری، به این نتیجه رسیده بود؛ «تنها منطق آزاد اندیشی است که مسلمانان را به یک تمدن عظیم در دنیا مبدل می سازد». وی می گفت؛ من از حاکمیت تحجّر نگران هستم. باید آزاد اندیشی حاکم باشد؛
« باید آزادی بیان و آزاداندیشی واقعی در چارچوب قانون در جوامع حاکم باشد و بگذارند صاحب‌نظران به ارائه نظرات و دیدگاه‌های خویش بپردازند، چرا که از بطن اندیشه آزاد و اظهارات آزادانه، توسعه و پیشرفت حاصل می‌شود. جمود فکری مشکل جدی در جامعه است و باید زمینه‌ای فراهم شود تا فضای بسته در دانشگاه‌ها باز شود. اگر بخواهیم نسل آینده معارف اسلام را بفهمد و دُگم و تنگ‌نظری‌هایی را که بر جامعه تحمیل شده است، بشکنیم باید از آزاداندیشی و آزادگفتن حمایت کنیم.»
این اشارات، حاکی از آخرین تجربۀ زیستۀ هاشمی، اندیشه پایانی و لاجرم «حاصل عمر» آیت الله بود و سر انجام به تأسیس «شورای عالی آزاد اندیشی دینی» انجامید. چیزی که در زبان اصحاب دانش و تجربه، به «آواز قوی» یک انسان اهل اندیشه و عمل تعبیر می شود.
