سید حسین موسویان دیپلمات پیشین ایران، حسین ایبیش از موسسه دولت‌های عربی خلیج فارس در واشنگتن و کدیر اوستون مدیر بنیاد ستا واشنگتن (اهل ترکیه)، سیاست کشورهای منطقه در مورد برجام را مورد بحث قرار دادند.
به گزارش جماران؛ نشست شورای آتلانتیک آمریکا در دو میزگرد برجام را مورد بحث قرار داد. سفرای آلمان، انگلیس، فرانسه و اتحادیه اروپا در میزگرد اول بر اجرای کامل برجام توسط ایران و شش قدرت جهانی و حمایت اتحادیه اروپا از استمرار این روند تاکید کردند و از دولت آمریکا خواستند که به اجرای برجام پایبند بماند.
در عین حال سفرای اروپایی در این نشست مدعی شدند که این اتحادیه با آمریکا در مورد سیاست‌های بی ثبات کننده منطقه‌ای ایران و ضرورت افزایش فشار به ایران موافق است.
در میزگرد دوم سید حسین موسویان دیپلمات پیشین ایران، حسین ایبیش از موسسه دولت‌های عربی خلیج فارس در واشنگتن و کدیر اوستون مدیر بنیاد ستا واشنگتن (اهل ترکیه)، سیاست کشورهای منطقه در مورد برجام را مورد بحث قرار دادند.
در این بحث نیز به ویژه حسین ایبیش از موسسه عربی که توسط امارات متحده عربی تاسیس و تامین مالی می‌شود، نیز با تکرار اتهامات عربستان و امارات، ایران را متهم به دخالت در کشورهای عربی و عامل بی ثباتی در منطقه دانست.
موسویان گفت: ایران پانزده همسایه دارد که هشت کشور غیر عرب و هفت کشور عرب هستند. کشورهای غیرعربی همگی از ابتدا با حل مسالمت آمیز بحران هسته‌ای موافق بودند و از برجام هم حمایت کرده‌اند.
وی افزود: از هفت کشور عربی همسایه ایران، عراق عضو شورای همکاری خلیج فارس نیست و حامی برجام است. در بین شش کشور عربی عضو شورای همکاری نیز عمان نقش سازنده و فعالی بین ایران و آمریکا برای موفقیت برجام ایفاء کرد. کویت و قطر سعی کرده‌اند میانه باشند. تنها عربستان و امارات دو کشوری هستند که تمام عیار خصمانه رفتار کرده‌اند. دلیل اینکه من از بحرین نام نبردم این است که کشور مستقلی به نام بحرین وجود ندارد و عملا مستعمره عربستان است. در عین حال امارات دو نبش بازی کرده، در بعد سیاسی - امنیتی خصمانه برخورد کرده اما در بعد اقتصادی بیشترین روابط تجاری را با ایران حفظ کرده است. با احتساب قاچاق کالا، اماراتی‌ها عمدتا بیشترین تجارت را با ایران داشته‌اند. بنابراین وقتی از منطقه صحبت می‌کنیم اکثریت منطقه موافق برجام هستند و عربستان و امارات در اقلیت هستند.
وی گفت: عربستان و امارات از ابتدای بحران هسته‌ای، قبل و بعد از برجام، در مورد ایران یک استراتژی پنج وجهی داشتند؛ اول حمله نظامی، آنها از ابتدای بحران هسته‌ای در سال ۱۳۸۲ به آمریکا فشار آوردند که به ایران حمله کند. اسناد آن هم توسط ویکی لیکس منتشر شده است. جان کری هم دو بار اخیرا افشاء کرد که حتی در دوره مذاکرات هسته‌ای در دولت اوباما به آمریکا هم خواهان حمله به ایران بودند.
وی ادامه داد: دوم، حداکثر تحریم و فشار به ایران که این سیاست هم قبل و بعد از برجام ادامه داشته است. سوم، نقش و جایگاه منطقه‌ای صفر برای ایران. این سیاست هم قبل و بعد از برجام ثابت بوده و آنها می‌خواهند ایران نقشی در منطقه نداشته باشد. چهارم، تعامل صفر آمریکا با ایران. به همین دلیل این دو کشور از اوباما متنفرند چون او به دنبال تعامل با ایران بود و متقابلا از ترامپ راضی هستند، زیرا که او مخالف تعامل با ایران و در خط تشدید خصومت با ایران است.
این دیپلمات پیشین کشورمان افزود: پنجم، قدرت دفاعی صفر برای ایران. آنها همیشه چه قبل و چه بعد از برجام دوست داشته‌اند که ایران فاقد قدرت دفاعی و نظامی قابل توجهی باشد تا هر وقت مناسب بود به راحتی به توان به ایران تجاوز نظامی کرد. همانطور که ابتدای انقلاب با رفتن شاه فکر کردند موقعیت برای نابودی ایران فراهم شده است، کشور عربی عراق به ایران تجاوز کرد و شورای همکاری هم حمایت کرد. عربستان به تنهایی ۹۷ میلیارد دلار به صدام کمک کرد تا ایران را نابود کنند. از این رو من در رفتار عربستان و امارات تفاوتی قبل و بعد از برجام نمی بینم.
وی درباره اتهامات به ایران در مورد نقش تخریبی و ثبات کننده در منطقه تصریح کرد: این مهمترین موضوعی است که این روزها دولت ترامپ و اروپایی‌ها و کشورهای عربی متحدشان علیه ایران مطرح می‌کنند، اما شش عامل اصلی بی ثباتی‌های اخیر در منطقه‌ای این است که
1- عرب‌ها به ایران تجاوز کردند و در تجاوز هشت ساله صدها هزار ایرانی را کشته و مجروح کردند.
2- آمریکا به عراق حمله نظامی کرد و این کشور را بی ثبات کرد.
3- آمریکا به افغانستان حمله نظامی کرد و بعد از ۱۶ سال اشغال نظامی، حالا ۵۰% خاک این کشور دراختیار طالبان و القاعده قرار گرفته است.
4- رشد و توسعه تروریسم تکفیری در منطقه که اساسا با حملات نظامی آمریکا به عراق و افغانستان آغاز شد.
5- آمریکا و اروپا و شورای همکاری به لیبی حمله نظامی کردند و این کشور را از هم پاشاندند در حالی که ایران در لیبی هیچ نفوذ و دخالتی نداشت.
6- عربستان و آمریکا به یمن حمله نظامی کردند و مردم را کشتار می‌کنند.
وی افزود: جنگ‌ها و تجاوزات نظامی مذکور عامل اصلی بی ثباتی و رشد تروریسم در منطقه است که آمریکا و متحدین عربش و در حدی هم کشورهای اروپایی عامل آن هستند. اینها دلایلی هستند که ایران در حقیقت آمریکا و متحدانش را عامل بحران‌های جاری دانسته و به شدت نگران سیاست‌های مخرب منطقه‌ای آنهاست. متقابلا ایران دو دولت عربی عراق و سوریه را از سقوط نجات داده است. اگر ایران نبود عراق و سوریه به اشغال داعش در آمده بودند و سقوط کرده بودند.
موسویان تاکید کرد: ما نیازمند یک گفت‌وگوی صادقانه در مورد ریشه‌ها و علل بحران‌های منطقه هستیم. شما هزاران مقاله در رسانه‌های آمریکا می‌خوانید که ریشه تروریسم تکفیری در عربستان است و آنها حامی تروریسم هستند. ترامپ گفت که آمریکا خالق داعش بوده است. هیلاری کلینتون گفت که آمریکا در پیدایش طالبان و القاعده نقش داشته است. قبل از انتخابات ترامپ تصریح کرد که عربستان بزرگترین منبع حامی تروریسم است اما بعد از انتخابات گفت که عربستان شریک استراتژیک ما در مقابله با تروریسم است و ایران را متهم به حمایت از تروریست کرد! ما که نمی فهمیم در این کشور چه می‌گذرد!
وی اظهار کرد: شما با هر کس در ایران صحبت کنید خواهید دید که آمریکا و عربستان را حامی تروریسم می‌دانند. ایرانی‌ها معتقدند که آمریکا نمی‌خواهد داعش بمیرد. در ایران راجع به بحران‌های منطقه‌ای تفاوتی بین جناح‌های سیاسی نیست. همه متفقند که آمریکا و متحدینش عامل بحران‌های منطقه هستند.
وی ادامه داد: عده‌ای هم در ایران ترامپ را به کلینتون ترجیح می‌دادند چون معتقد بودند که آمریکا را تضعیف می‌کند و این به نفع ایران است. البته مواضع فعلی ترامپ موجب تخریب اعتبار بین المللی آمریکا شده است.
در بخش دیگری از این نشست میهمانان این نشست به سوالات مختلف پاسخ دادند.
اسلوین مدیر جلسه: عربستان و امارات معتقدند که ایران نباید در کشورهای عربی دخالت کند؟
موسویان: این بدان معنی است که عربستان چون یک کشور عربی است حق تجاوز نظامی به کشور عربی دیگر همچون یمن را دارد و می‌تواند به یمن یا هر کشور دیگر عربی حمله کند؟ این چه منطقی است؟ حق ایران در مورد کشورهای همسایه هم مرز مسلم است.
ایبیش: آقای موسویان دیدگاه ایران را به خوبی توضیح داد. اما عربستان و امارات با ظهور ایران به عنوان قدرت هژمون منطقه مخالف هستند و نگران عدم بالانس موجود هستند. در عین حال نقش ایران در سوریه مشکل آفرین بوده است. در یمن قبول دارم که ائتلاف به رهبری سعودی موفق نبوده است اما طبق مصوبه سازمان ملل عمل شده است.
اوستون: در ترکیه هم نگرانی در مورد توسعه طلبی منطقه‌ای ایران وجود دارد همچون نقش ایران در سوریه و عراق که مثبت نبوده است. ترکیه همیشه هم با ایران رقابت کرده و هم همکاری و با جنگ آمریکا و شورای همکاری با ایران هم موافق نیست. منتهی ترکیه ایران را قدرت مشروع و طبیعی درمنطقه می‌داند.
موسویان: در مورد اتهامات آمریکا و متحدینش به نقش ایران در منطقه باید بگویم که اقتدار منطقه‌ای ایران دو دلیل عمده دارد: دلیل اول: توان ایران در منطقه بخاطر واقعیت‌های انکارناپذیری است همچون موقعیت طبیعی و جغرافیایی و استراتژیک، رهبری بسیار قدرتمند، هشتاد میلیون نیروی انسانی توانمند و برخورداری از توان مقاومت در برابر تحریم‌ها و فشارهای آمریکا. ضمن اینکه ایران تنها کشور منطقه است که برای تامین امنیت خود به قدرت‌های جهانی وابسته نیست.
موسویان گفت: دلیل دوم، عدم کارایی رهبران عرب، چند دهه فساد و دیکتاتوری و عدم وجود ساختارهای دموکراسی در کشورهای عربی است که موجب فروپاشی اتحادیه عرب و شورای همکاری خلیج فارس شده است. رهبران عربی می‌خواهند با بزرگ کردن خطر ایران، مصیبت‌های واقعی که خود عامل آن در جهان عرب هستند را درحاشیه قرار دهند. به هر حال این اوضاع آشفته در جهان عرب، نیز موجب رشد اقتدار منطقه ایران شده بدون اینکه ایران تقصیری داشته باشد.
ایبیش: اینکه ایران در ایجاد مشکلات جهان عرب نقش داشته. باید نقش ایران از بازیگران غیردولتی و سوء استفاده از مشکلات جاری درجهان عرب را مورد سئوال قرار داد.
موسویان: آیا شروع اعتراض‌های مردمی در جهان عرب که با بهار عربی نمایان و موجب سقوط برخی دولت‌های عربی شد، ربطی به دخالت یا نقش ایران داشت؟
اسلوین: ضمنا فراموش هم نکنیم که آمریکا و متحدین عربش از گروه‌های به اصطلاح آزادی بخش در بحران‌های عربی حمایت کردند که این گروه‌ها افراطی و تروریست بودند.
در ادامه حاضران در این نشست سوالاتی را مطرح کردند.
سوال: سعودی‌ها در واشنگتن میلیون‌ها دلار هزینه می‌کنند که سیاست‌های تخریبی ترامپ علیه ایران افزایش یابد؟ ایران چه اقداماتی برای گفت‌وگو و حل مشکلات با عربستان انجام داده است؟
موسویان: اقدامات در دو سطح رسمی و غیر رسمی بوده است. وزیر خارجه کویت به نمایندگی از شورای همکاری به ایران آمد، نگرانی‌های اصلی شورا را مطرح کرد و با پاسخ مثبت رییس جمهور ایران مواجه شد.
این دیپلمات پیشین ایرانی افزود: دکتر روحانی به کویت و قطر سفر کرد و آمادگی ایران برای گفت‌وگو و همکاری جهت حل همه نگرانی‌های دو طرف را اعلام کرد. شرایط به گونه‌ای شد که عمان و کویت و قطر برای یک گفت وگوی همه جانبه با ایران اعلام آمادگی کردند اما عربستان مانع شد. عربستان قبلا با ابتکار سفر وزیر خارجه کویت موافقت کرده بود با این پیش فرض که ایران منفی برخورد خواهد کرد اما وقتی که ایران مثبت برخورد کرد، مانع پیشرفت کار شد.
او گفت: در سطح غیررسمی طی سال‌های گذشته، جلسات خط دو دیپلماسی زیادی به ابتکار اروپایی‌ها و ژاپنی‌ها تشکیل شد که ایران در تمام موارد مثبت و سعودی‌ها منفی برخورد کردند. این ادعای من نیست شما اگر از اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها و ژاپنی‌ها بپرسید همین واقعیت را خواهند گفت.
موسویان تصریح کرد: سعودی‌ها احساس می‌کنند که در منطقه دست را به ایران باخته‌اند و می‌خواهند با توسل به اقدامات خصمانه آمریکا، ایران را تضعیف نموده تا به بالانس با ایران برسند بعد پای میز مذاکره بیایند. این اتفاق نخواهد افتاد و روند تحولات روزبروز به ضرر سعودی‌ها بوده و آنها ضعیف تر شده و خواهند شد.
وی گفت: آقای ظریف آماده است که در جلسه ۱+۶ یعنی وزرای خارجه شش کشور خلیج فارس و ایران شرکت کند؛ مشابه جلسه ۱+۵ قدرت‌های جهانی با ایران.
ایبیش: سفر وزیر خارجه کویت مهمترین مشکل مذاکره با ایران را آشکار کرد زیرا واقعیت "دو ایران" را بروز داد.گفت‌وگو با روحانی و ظریف، گفت‌وگو با یک نوع ایران است در حالی که سپاه پاسداران و نیروی قدس از ایران دیگری صحبت می‌کنند. روحانی و ظریف حرف‌های خوبی زدند اما وقتی مکتوب ایران آمد متفاوت بود زیرا نیروهای تاثیر گذار دیگری در تدوین آن دخالت داشته اند. لذا شما با دو نوع ایران مواجه هستید. از این موضوع که بگذرید حرف آقای موسویان درست است که کشورهای خلیج فارس احساس می‌کنند که بالانس منطقه به نفع ایران و به ضرر آنها تغییر کرده و به همین دلیل ایران موافق گفت‌وگوست و عربستان مخالف.
اسلوین: بعد از اعدام شیخ نمر، سفارت عربستان در ایران به آتش کشیده شد اما الان ایران با اعزام هیات سعودی برای تهران برای بازسازی سفارت موافقت کرده و مراسم حج هم به خوبی انجام شده است.
ایبیش: درست است. تحولات مثبتی رخ داده است. اما سعودی‌ها می‌گویند فقط در مورد حج بوده است.
سوال: اینکه ایران به ایجاد هژمونی متهم می‌شود، به چه معنی چیست؟
ایبیش: هژمونی یعنی تلاش برای نفوذی فراتر از روابط معمول سیاسی و اقتصادی بر کشورها برای دیکته کردن سیاست‌های امنیتی و دفاعی. سوریه نمونه است. دولت سوریه الان استقلالی ندارد و تحت نفوذ ایران است. دولت سوریه بدون حمایت ایران و روسیه در سال ۲۰۱۶ سقوط کرده بود.
موسویان: سوریه نمونه خوبی برای درک معنی هژمونی نیست. چون ده‌ها هزار تروریست از کشورهای خارجی سازماندهی شده به سوریه صادر شدند برای ساقط کردن حکومت سوریه و ایران هم از دولت سوریه برای مقابله با این تروریست‌ها که سوری هم نبودند، حمایت کرده است. برخی آمار می‌گوید که بالغ بر ۱۱۰ هزار تروریست را وارد سوریه کردند. همه دنیا هم می‌دانند که چه کشورهایی این تروریست‌ها را به سوریه صادر کردند و پول و اسلحه دادند و از مرزهای چه کشوری وارد شدند. لذا سوریه میدان مقابله کشورهای حامی تروریست و کشورهای ضد تروریست است.
وی ادامه داد: برای اینکه معنی واقعی هژمونی را بفهمید به تجاوز سعودی به بحرین بنگرید که امروزه سعودی‌ها چگونه نفوذ و سلطه بر بحرین دارند. به رفتار سعودی‌ها با قطر نگاه کنید که یک سیاست صدرصد هژمونیک برای سلطه برقطر بود. این خود مقامات قطر هستند که می‌گویند سعودی به حاکمیت قطر احترام نمی گذارد، مداخله می‌کند و از ما توقع یک کشور دست نشانده باشیم. اگر می‌خواهید منظور آنها از اتهامات به ایران درمورد هژمونی را درک کنید، اینها مثال‌های واقعی و عملی هستند.
سوال: روحانی منتخب مردم است و سیاست‌های اعتدالی و مدرن او را ازسخنرانی وی در سازمان ملل می‌توان متوجه شد. اما در مقابل ایشان نیروهای دیگری هستند که خود را ضامن حفظ خلوص انقلاب می‌دانند و سیاست‌های متفاوتی را دنبال می‌کنند. این تنش در بالاترین سطوح ایران مشاهده می‌شود. شما آینده این تضاد را چه می‌بینید؟
موسویان: من کاملا موافقم که ایران یک جامعه متنوع دارد و سیستم حکومتی متفاوت با کشورهایی مثل عربستان دارد. ما پارلمان داریم که طبق قانون اساسی هیچ قدرتی نمی تواند آن را منحل کند. نمایندگان پارلمان ما هم از دولت احمدی نژاد انتقاد کردند و هم از دولت روحانی انتقاد می‌کنند. دولت و دستگاه قضای دو قوه مستقل هستند. قوه قضاییه در اختیار دولت نیست. ما اصولگرا داریم، اصلاح طلب داریم و اعتدال گرا. در بسیاری از موارد سیستم حکومتی ایران و آمریکا شباهت دارد. شما هم کنگره‌ای دارید که مستقل است و در اختیار دولت نیست.
این دیپلمات پیشین کشورمان اظهار کرد: اما ساختار تصمیم گیری در ایران بهتر از آمریکاست. برای مثال در موضوع برجام دنیا نمی‌فهمد چه کسی در آمریکا تصمیم می‌گیرد دولت یا کنگره. دولت اوباما تایید کرد و کنگره کارشکنی کرد. امروز نیز حتی اروپایی‌ها هم در مورد سرنوشت برجام در آمریگا گیج هستند و نمی فهمند چه می‌گذرد.
مخالفت‌ها در ایران با برجام بیش از آمریکا بود. حتی وزیر خارجه را متهم به خیانت و نوکری آمریکا کردند. اما ساختار تصمیم گیری ما به گونه‌ای است که اجازه چنین بلاتکلیفی در تصمیمات مهم را نمی دهد. شورای عالی امنیت ملی ایران با حضور همه مقامات کلیدی همچون رییس جمهور، رییس مجلس، رییس قوه قضاییه، وزیرخارجه، وزیر دفاع، فرماندهان ارشد نیروهای مسلح تشکیل می‌شود و تصمیمات این شورا بعد از تایید مقام معظم رهبری به عنوان تصمیمات ملی اجراء می‌شود. به همین دلیل ایران در اجرای تعهدات برجامی خود کامل و موفق عمل کرده و آمریکا قصورات متعدد داشته است.
وی گفت: مطالبی که در این نشست در مورد دو حاکمیتی در ایران مطرح شد درست نیست. دو حاکمیتی در مورد سیستم آمریکا صدق می‌کند. کشورهای عربی منطقه که سیستمی دارند که همه چیز به تصمیمات یک فرد برمی گردد.
سئوال خبرنگار رویترز: من به موسویان برای مقاله اخیرش درلس آنجلس تایمز تبریک میگویم که بسیار خوب بود. اما سئوال من این است که مشکل ترامپ با برجام چیست؟ آیا بخاطر مسائل ژئو پولتیکی است یا چیز دیگر؟
اسلوین: هیچکس نمی فهمد. ترامپ می‌گوید دولت اوباما بد مذاکره کرده است. هر کس در جریان مذاکرات بود می‌فهمید که هر دو طرف باید انعطاف به خرج می‌دادند تا تفاهم حاصل می‌شد. مثلا آمریکا محدودیت‌ها در غنی سازی را برای ۲۰ سال می‌خواست و ایران صفر سال. لذا در حد وسط این دو موضع توافق کردند. ترامپ سیاست جدیدی در مورد ایران می‌خواهد. شنیدم که شورای امنیت ملی آمریکا به نتیجه رسیده‌اند که برجام را تایید کنند اما سخت گیری‌های زیادی در مورد سایر مسایل داشته باشند. اما ترامپ گوش به حرف شورای امنیت ملی خود هم نمی دهد بر عکس ایران. لذا همه منتظر تصمیم جدید ترامپ هستیم.
وی تاکید کرد: من به ترامپ توصیه می‌کنم که برجام را حفظ کند و اگر می‌خواهد راجع به سایر مسایل با ایران صحبت کند.
سوال: چرا حقوق اقلیت بهایی در ایران نقض می‌شود؟
موسویان: سخنگوی قوه قضائیه ایران گفته که بهایی‌ها از حقوق شهروندی برخوردارند و اگر دستگیری از اقلیت بهایی هست به خاطر موارد امنیتی است.
سوال: روابط ترکیه و ایران چگونه است؟
موسویان: ترکیه و ایران دو قدرت منطقه با تاریخ و تمدن بزرگ هستند و ۴۰۰ سال اخیر هم با هم در صلح بسر برده اند. دو کشور در مورد سوریه دچار اختلاف شدند منتهی اکنون ائتلاف ایران- روسیه - ترکیه تنها ائتلاف منطقه‌ای - بین المللی است که موثر عمل می‌کند و بقیه ائتلاف‌ها هیچ هستند. ایران و ترکیه در مورد بحران قطر و عراق مواضع مشترک و همکاری فعال دارند. لذا روابط ایران و ترکیه بسیار بهتر از آن است که عنوان می‌شود و ماهیت آن با روابط عربستان و امارات با ایران کاملا متفاوت است.
