سفیر ایران در میانمار عواملی مثل ضعف جایگاه دولت سوچی، قرار داشتن قدرت واقعی در دست نظامیان و احتمال سرنگونی سوچی با همکاری بودائیان تندرو را در وضعیت فعلی مسلمانان این کشور موثر دانست و نسبت به تبدیل بحران فعلی در میانمار به بحرانی میان بودائیان و کل جامعه مسلمان این کشور ابراز نگرانی کرد.
به گزارش جماران، محسن محمدی که هم‌زمان سفیر اکردیته ایران در تایلند، میانمار و لائوس استبا اشاره به این‌که «شروع موج جدید خشونت‌ها علیه مسلمانان در میانمار، نگرانی‌هایی را در بین بسیاری از کشورها و سازمان‌های بین‌المللی نسبت به تداوم خشونت‌ها در این کشور به دنبال داشته است» گفت: بدیهی است ریشه‌یابی این بحران و واکاوی علل خشونت‌ها علیه مسلمانان روهینگیا در گرو دستیابی به شناختی کامل از وضعیت کلی مسلمانان و سابقه حضور آنان، مسلمانان روهینگیا و شرایط داخلی و سیاسی میانمار است.
وی با بیان این‌که «جمعیت مسلمان میانمار بالغ بر چهار الی پنج میلیون نفر برآورد می‌شود»، افزود: از این میان شیعیان اقلیتی بالغ بر 10 تا 15 هزار نفر و اهل طریقت این کشور که دیدگاه بسیار نزدیکی به شیعیان از حیث احترام به اهل بیت (ع) دارند نیز جمعیتی بالغ بر 600 ـ 500 هزار نفر را در بر می‌گیرند. نکته قابل توجه این است که در این کشور یک جامعه کوچک ایرانی‌تبار هم وجود دارند.
وی ادامه داد: سابقه حضور ایرانیان در برمه به زمان مهاجرت تاجران ایرانی به سواحل برمه در حدود 500 سال قبل بر می‌گردد و امروز خانواده‌هایی با اسامی کاشانی، شیرازی، بهبهانی، اصفهانی و یزدی در برمه اقامت دارند. آنها هنوز برخی واژگان و اصطلاحات زبان فارسی را به کار می‌بردند و همگی بر هویت ایرانی خود افتخار می‌کنند. یک گورستان قدیمی متعلق به ایرانیان هم در یانگون پایتخت پیشین میانمار قرار دارد و در این گورستان با چهار هکتار وسعت، بیش از یکصد مزار با سنگ نبشته‌های فارسی وجود دارد که گفته می‌شود برای استفاده شیعیان مسلمان در سال ۱۸۵۶ توسط احمد اصفهانی، کنسول ایران تاسیس شده است. یکی از قبور ایرانیان هم متعلق به بهادر آقا علی‌اکبر شیرازی کنسول ایران در میانمار است که در اول می 1929 در این کشور فوت و در این قبرستان مدفون شده است.
روهینگیایی‌ها، بزرگ‌ترین گروه قومی بی‌تابعیت جهان
محمدی خاطرنشان کرد: جامعه مسلمانان میانمار سعی در عدم تاثیر مساله روهینگیا در مناسبات‌شان با نهادهای حکومتی و غیرحکومتی این کشور و اکثریت بودایی این کشور داشته و شدیدا نگران تبدیل این بحران به یک رو در رویی فراگیر میان مسلمانان و بودائیان هستند؛ زیرا تاکنون عمده این درگیری‌ها و تنش‌ها عمدتا منحصر به منطقه آراکان و مسلمانان روهینگیا بوده و خوشبختانه تبدیل به پدیده درگیری میان بودائیان با کل جامعه مسلمان میانماری نشده است. از این‌رو هرگونه اقدام و تفسیر کشورهای مختلف، از جمله ایران باید با درنظر داشتن این ملاحظه باشد.
این دیپلمات کشورمان با اشاره به این‌که «روهینگیایی‌ها یک گروه اقلیت قومی یک میلیون تا یک میلیون و سیصد هزار نفری در ایالت راخین (آراکان سابق) در غرب میانمار هستند» افزود: با وجود شواهد قوی دال بر سابقه حضور مسلمانان در منطقه آرکان از گذشته‌ی دور، دولت میانمار این گروه قومی را با این ادعا که مهاجران بنگلادشیاند، به رسمیت نشناخته و از اعطای شهروندی به آنها خودداری می‌کند و دولت بنگلادش هم که یکی از فقیرترین کشورهای جهان است، سیاست‌های سختگیرانهای در قبال مهاجران داشته و از پذیرفتن بیشتر آوارگان مسلمانان میانماری خودداری می‌کند، از این رو روهینگیایی‌ها، تابعیت هیچ کشوری را نداشته و همین عامل در کنار عامل فقر و رقابت‌های اقتصادی در منطقه راخین، موجب تحمیل انواع ظلم و ستم توسط جامعه بودایی این منطقه علیه آنها شده است. بدین ترتیب روهینگیایی‌ها بی‌حمایت‌ترین و بزرگ‌ترین گروه قومی فاقد شهروندی در جهان هستند.
وی یکی از اصلی‌ترین عوامل فشار بر مسلمانان منطقه روهینگیا را فقر و رقابت‌های اقتصادی دانست و گفت: در سال 1824 برمه توسط بریتانیا اشغال و ضمیمه حکومت هند که در آن زمان مستعمره بریتانیا بود، شد. با تسلط بریتانیا بر آراکان، مسلمانان مجدداً به این منطقه که از لحاظ زراعی، یکی از حاصل‌خیزترین مناطق میانمار محسوب می‌شود، بازگشتند. به همین دلیل تصاحب زمین‌های کشاورزی حاصل‌خیز در این منطقه که فقر در آن بیداد می‌کند، به یکی از علل درگیری‌ها و منازعات قومی بین بوداییان و مسلمانان تبدیل شد که تا به امروز هم ادامه دارد.
محمدی در پاسخ به سوالی در خصوص وضعیت مسلمانان میانمار در دولت جدید این کشور، اظهار کرد: در انتخابات نسبتا دموکراتیک مجالس میانمار در سال گذشته، برای اولین بار حزب مخالف لیگ ملی برای دموکراسی به رهبری خانم آنگ سان سوچی اکثریت آراء را کسب و موفق به تشکیل دولت جدید شد. اما طبق قانون اساسی این کشور که در دوران قدرت کامل ارتش تدوین شده است، 25 درصد نمایندگان حاضر در هر دو مجلس میانمار همچنان از میان نظامیان کشور و خارج از روند انتخابات به این مجالس راه یافتند. یعنی 25 درصد کرسی‌های پارلمان در اختیار ارتش و 75 درصد در اختیار احزاب است و هرگونه تغییری در قانون اساسی نیز صرفا با سه، چهارم آراء + 1 انجام می‌شود. بدین مفهوم که خانم سوچی علاوه بر رای موافق تمامی اعضای غیرنظامی پارلمان باید رای یک نظامی را هم داشته باشد تا بتواند قانون اساسی را تغییر دهد که کاملا امری غیر عملی است.
احتمال سرنگونی دولت سوچی توسط نظامیان با حمایت بودایی‌ها
سفیر آکرودیته کشورمان در میانمار خاطرنشان کرد: به واقع، اگر بر اساس نتیجه انتخابات قدرت در این کشور تقسیم می‌شد باید حداقل 80 درصد قدرت به خانم سوچی داده می‌شد، ولی هم‌اکنون در خوش‌بینانه‌ترین حالت سهم خانم سوچی 60 درصد است. این‌که وزارت‌خانه‌های مهمی نظیر وزارت کشور، دفاع و امور مرزی در اختیار ارتش است، خود بیانگر موقعیت ضعیف و آسیب‌پذیر خانم سوچی است؛ بنابراین با وجود تصوری که می‌رفت که با انتخاب خانم سوچی وضع مسلمانان بهتر شود و مسلمانان این کشور نیز چشم‌انداز بهتری را تصور می‌کردند، اما در عمل این امر تحقق نیافت و وی که قاعدتا باید به خاطر حفظ موقعیت و پرستیژ خود در صحنه بین‌الملل هم، تمایل به حل و فصل مساله مسلمانان روهینگیا داشته باشد، اما مجبور به رعایت ملاحظات جناح‌های قدرتمند در کشور یعنی نظامیان و رهبران بودایی است.
وی ادامه داد: ریشه بحران و خشونت‌ها علیه مسلمانان میانمار از یک‌سو به فقر، منازعات قومی تاریخی و سیاست‌های تبعیض‌نژادی این کشور و از سوی دیگر به پیچیدگی شرایط سیاسی، اجتماعی و اقتصادی این کشور باز می‌گردد.
محمدی اذعان کرد که "احتمال استفاده نظامیان از این بحران و حتی نقش‌آفرینی آنان در گسترش آن و ایجاد مشکلات جدی برای خانم سوچی و نهایتا سرنگونی دولت او با مساعدت بودائیان افراطی را قابل تصور است. همچنین از ارتباطات قوی میان نظامیان میانمار با کشور چین که نفوذ سیاسی و اقتصادی بالایی در این کشور دارد و به دنبال حفظ آن است هم نباید غافل ماند؛ این در حالی است که چین شاید تنها کشوری است که به صراحت از اقدامات دولت میانمار در به اصطلاح حفظ آرامش و ثبات در منطقه راخین استقبال و حمایت کرده است."
دور جدید از درگیری ها میان بودائیان و مسلمانان روهینگیا
این دیپلمات کشورمان در پاسخ به سوالی در مورد افزایش افراط‌گرایی‌ها در میانمار درگیری‌های یکی دو ساله اخیر میان بودائیان و مسلمانان روهینگیا را دارای ویژگی‌هایی دانست و افزود: امروز شاهد فعال شدن و ورود نوعی جریانات افراط گرای مسلمان به موضوع هستیم. گزارش‌های اخذ شده از منابع موثق در جامعه مسلمان میانمار حاکی از فعالیت دو گروه افراط‌گرای مسلمان در منطقه راخین است. اول حزب عطاالله ابو عمار جونونی که تحت عنوان ارتش آزادی بخش آراکان (ARASA) فعالیت خود را آغاز کرده است. این حزب مورد حمایت عربستان سعودی است و رهبر آن در عربستان متولد و در پاکستان بزرگ شده است. این فرد بعد از طی دوره‌های آموزش نظامی در پاکستان، این گروه را در کوهستان‌های راخین تشکیل داد.
وی ادامه داد: گروه دیگر نیز گروه عبدالحکیم است که به واقع حزب و گروهکی نظامی و ایجاد شده توسط نظامیان و دستگاه امنیتی میانمار است. این گروه کاملا تحت هدایت و فرامین ارتش و نیروهای امنیتی میانمار قرار دارد و از هیچ قتل عام و راهزنی حتی علیه مسلمانان روهینگیایی‌ها نیز فروگذار نیست و دقیقا به عاملی در جهت سوءاستفاده و بهره‌برداری ارتش و نیروهای امنیتی میانمار تبدیل شده است.
محمدی با اشاره به دور اخیر خشونت‌ها در میانمار که روز جمعه 3 شهریور 1396، پس از آن آغاز شد که یک گروه مسلح شورشی وابسته به «حرکت الیقین» و به نام «ارتش آزادی‌بخش آراکان روهینگیا» مسوولیت حمله هماهنگ شده به 30 پاسگاه پلیس و مقر ارتش میانمار را بر عهده گرفت، افزود: در واکنش به این حمله، متاسفانه نیروهای امنیتی میانمار به همراه بودائیان افراطی بی‌رحمانه‌ترین و غیر انسانی‌ترین اقدامات و عملیات را علیه مسلمانان منطقه در پیش گرفتند که تا کنون بر اساس آمار سازمان ملل تعداد کشته شدگان به بیش از 1000 نفر و آوارگان نیز به بیش از 400 هزار نفر رسیده است.
وی تاکید کرد: متاسفانه اقدامات جامعه جهانی به هیچ وجه متناسب با عمق این فاجعه نبوده و به نوعی شاهد نوعی تبعیض و چشم پوشی قدرت‌های بزرگ و سازمان‌های بین‌المللی و نهادهای حقوق بشری بین‌المللی در ارتباط با این بحران بوده‌ایم. عملکرد سازمان همکاری‌های اسلامی نیز بسیار منفعلانه بوده است. در این میان سکوت عربستان سعودی، شائبه وابستگی مسلمانان افراطی حمله‌کننده به پاسگاه‌های پلیس در میانمار را قوت بخشیده است.
وهابیت مانع برگزاری دور سوم گفت‌وگوی اندیشمندان مسلمان ایرانی و محققان بودایی
سفیر کشورمان در پاسخ به این سوال که دستگاه دیپلماسی کشورمان در قبال وضعیت مسلمانان کشورمان چه اقداماتی انجام داده است؟ خاطرنشان کرد: دستگاه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران طی سال های گذشته با دیدگاهی بلند مدت و فراتر از سیاست‌های مقطعی به تنش‌های ایجاد شده در میانمار برخورد کرده و سیاست اصولی جمهوری اسلامی ایران همواره در راستای کاهش زمینه‌های بحران میان بودائیان و مسلمانان در این کشور قرار داشته است.
وی ادامه داد: با وجود اقلیت چهار تا پنج درصدی جامعه مسلمان در مقابل اکثریت بیش از 90 درصدی بوداییان میانمار و وجود روحیات افراطی و خشن در میان بودائیان این کشور موجب دستگاه سیاست خارجی ضمن توجه خاص به مساله روهینگیا و واکنش مناسب و به موقع در قبال محرومیت‌ها و حملات غیر انسانی به این بخش مظلوم از جهان اسلام، هوشیاری و حساسیت لازم در قبال جلوگیری از تبدیل این بحران به یک مساله و درگیری مذهبی میان بودائیان و مسلمانان در کل میانمار را مدنظر داشته باشد، زیرا در صورت ایجاد چنین موجی، بازنده اصلی قطعا مسلمانان این کشور خواهند بود.
محمدی ادامه داد: با توجه به همین ملاحظات و سیاست‌ها، تاکنون به همت رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تایلند دو دور گفت‌وگوهای اسلام و بودیسم با مشارکت روحانیون و اندیشمندان مسلمان ایرانی و نیز مانک‌ها و محققین بودایی از میانمار، تایلند و سریلانکا با هدف شناخت و ایجاد درک متقابل بین پیروان اسلام و بودیسم برگزار شده است. دور سوم این گفت‌گوها قرار بود در سال جاری در تایلند برگزار گردد که به واسطه نوعی توطئه جریان وهابیت تندرو برگزاری آن به تعویق افتاد.
سفیر آکرودیته کشورمان در میانمار در پاسخ به سوالی در خصوص ملاقات اسفند ماه سال گذشته خود با سوچی، تصریح کرد: یکی از مهم‌ترین مباحثی که با وی طرح کردم، وضعیت و حقوق مسلمانان در این کشور و به ویژه موضوع مسلمانان روهینگیا بود. خانم سوچی ضمن تشریح تلاش‌های کشورش برای حل و فصل مشکلات موجود در راخین، بر عدم وجود هرگونه سیاست تبعیض‌آمیز در دولت میانمار در ارتباط با ادیان مختلف تاکید کرد و خواستار زمان و فرصت کافی به دولتش و نیز مساعدت سایر کشورها برای حل مشکلات و اجرای سیاست‌های خود شد. او گفت که در راخین ریشه مشکل ما هراس جوامع مختلف از یکدیگر است و باید ریشه آن‌را خشکاند.
وی گفت: در اسفند ماه سال گذشته، همچنین به همت رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران، مراسمی با شرکت گروه‌های مسلمانان اعم از شیعه و سنی و همچنین بودائیان میانمار تحت عنوان «روز فرهنگ ایران» در شهر ماندلی برگزار شد. هدف اصلی از برگزاری این مراسم معرفی فرهنگ ایرانی و تلاش در جهت ایجاد درک متقابل، هم فکری و تعاملات هرچه بیشتر میان مسلمان با اقشار بودایی بود. در سخنرانی‌هایی که داشتم، آقای زینلی رایزن فرهنگی سفارت، آقای Ashin Nyanisara از مانک‌های بزرگ و با نفوذ بودائی، سر وزیر شهر ماندلی و میرزا غلام صدیق، رهبر طریقت چشتیا (پیروان اهل سنت محب اهل البیت) حضور داشتند و ضمن اشاره به سوابق تاریخی مناسبات میان مردمان دو کشور، بر ضرورت همزیستی مسالمت‌آمیز میان ادیان و اقوام مختلف از جمله مسلمانان و بودائیان تاکید شد. در دور جدید خشونت‌ها نیز سفارت جمهوری اسلامی ایران در تایلند که در میانمار نیز اکرودیته است از ابتدای شروع بحران، ضمن رصد تمامی تحولات و گزارش آن به مرکز، تماس‌هایی را با مقامات میانمار و سفارت این کشور در بانکوک برقرار کرد.
محمدی در پاسخ به این سوال که سفر هفته قبل به میانمار و دیدار با معاون وزیر خارجه این کشور را چطور بود؟ خاطرنشان کرد: در ملاقات با دبیر دائم وزارت امور خارجه این کشور، ضمن تشریح نگرانی‌های جهانی، جهان اسلام و به ویژه کشورمان، خواستار تلاش‌های جدی دولت میانمار در جهت خاتمه هر چه سریع‌تر بحران و رسیدگی به آسیب‌دیدگان شدم. همچنین با اشاره به فرهنگ تعامل و صلح دوستی تشیع و مخالفت آن با هرگونه اقدامات افراطی، بر آمادگی جمهوری اسلامی ایران در جهت مساعدت به حل مشکل تاکید شد. از دیگر مواردی که با طرف میانماری مطرح شد، آمادگی جمهوری اسلامی ایران برای ارسال محموله‌های کمک‌های بشر دوستانه توسط هلال احمر و نیز ارتش جمهوری اسلامی ایران، اعزام هیات‌های عالی‌رتبه سیاسی و پارلمانی به همراه این کمک‌ها و نیز آمادگی سمن‌های ایرانی برای انجام فعالیت‌های داوطلبانه و از جمله ایجاد مراکز درمانی و اعزام تیم‌های پزشکی مطرح شده بود.
وی ادامه داد: همچنین در این دیدار تاکید شد که کمک های جمهوری اسلامی ایران آماده ارسال است و ترجیح ما توزیع این کمک ها در میانمار است و در صورت عدم هماهنگی های سریع از سوی طرف میانماری، این کمک ها به بنگلادش ارسال خواهد شد.
سفیر کشورمان تصریح کرد: طرف میانماری در این ملاقات تلاش زیادی داشت که فجایع انسانی اخیر و جنایات انجام شده علیه مسلمانان روهینگیایی را غیر واقعی و صرفا فضاسازی رسانه‌های گروهی خاص قلمداد کند که به نحو مقتضی پاسخ لازم داده شد و تاکید شد که آمار ارائه شده توسط سازمان ملل قاعدتا فارغ از این جوسازی‌ها است و آن‌را نمی‌توان انکار کرد.
وی در پاسخ به این سوال که در سفر اخیر خود به میانمار آیا با سایر مقام‌های این کشور هم ملاقاتی داشتید؟ گفت: بله ملاقات دیگری هم با قائم مقام وزارت رفاه و امور اجتماعی میانمار که مسوول انجام هماهنگی‌های لازم با صلیب سرخ جهانی برای دریافت کمک‌های بشر دوستانه است انجام گرفت. در نتیجه ملاقات‌های انجام شده، مقرر شد هلال احمر جمهوری اسلامی ایران جهت ارسال این کمک‌ها سه تاریخ پیشنهادی به همراه جزئیات کامل نوع کمک‌ها و مشخصات پروازی را با در نظر گرفتن فاصله مناسب به طرف میانماری اعلام تا هماهنگی‌های لازم در این رابطه معمول و ارسال محموله انجام شود.
محمدی در پاسخ به این سوال که اعزام هیأتی از مجلس برای بررسی اوضاع مسلمانان میانمار به کجا رسید؟ گفت: در تلاش هستیم تا هیاتی سیاسی ـ پارلمانی از سوی جمهوری اسلامی ایران به صورت مستقل یا در زمان تحویل محموله کمک‌رسانی، در محل حضور یابد. البته طرف میانماری تا کنون با حساسیت زیادی نسبت به حضور هیات‌های سیاسی، رسانه‌ای، ناظران بین‌المللی و حتی امدادرسان در منطقه بحران برخورد کرده و با حضور هیج هیاتی در هیچ سطحی از سوی هیچ کشور و یا سازمان بین‌المللی در مناطق بحرانی موافقت نکرده است. به عنوان آخرین نمونه، همین سه روز قبل بود که این کشور صریحا با درخواست معاون وزیر خارجه آمریکا برای بازدید از مناطق بحران مخالفت کرد.
تاکید سوچی بر بازگشت آوارگان به میانمار
سفیر آکرودیته کشورمان در میانمار با اشاره به موضع و سخنرانی آنگ سان سوچی بر سر این بحران در 28 شهریور ماه گفت: وی در این سخنرانی بدون هیچ‌گونه اشاره مستقیم به نقش ارتش میانمار در وقوع این فجایع انسانی، با کلی‌گوی صرفا با اشاره به نقض حقوق بشر در راخین، با تمام انسان‌هایی که قربانی تنش‌های اخیر شده‌اند، ابراز همدردی کرد. او در عین حال در اظهاراتی دو پهلو بدون اشاره به ارتش یا گروه‌های افراطی مسلمان حمله‌کننده به ایستگاه‌های پلیس، بر برخورد قانونی با هر کسی که مسوول سوء استفاده از قدرت در ایالت راخین است تاکید کرد. یکی از نکات مثبت در اظهارات وی تاکید بر امکان بازگشت آوارگان بود. امری که بسیاری از بودائیان تندرو و ارتش‌ها مخالفت خود را با آن اعلام کرده‌اند. وی همچنین بر اجرای توصیه‌های کمیسیون مشورتی ایالت راخین به ریاست کوفی عنان تاکید کرد.
محمدی در ادامه تاکید کرد که این اظهارات به خوبی بیانگر درک و رعایت حساسیت جامعه بودایی و نیروهای امنیتی میانمار توسط خانم سوچی است .در همین ارتباط درست دو روز قبل از سخنرانی خانم سوچی، فرمانده ارتش میانمار در فیس بوک خودش صراحتاً مسلمانان منطقه روهینگیا را مسوول ایجاد این وضعیت دانست و مردم میانمار را به اتحاد در برابر «مسئله بنگالی» فراخواند و و تاکید کرد که "بنگالی‌ها" هرگز یک گروه قومی در میانمار نبوده‌اند.
سفیر کشورمان افزود: مقایسه‌ای میان اظهارات خانم سوچی و فرمانده ارتش میانمار نیز بیانگر عمق اختلاف نظر و دیدگاه میان ارتش و دولت در این کشور است. بوداییان میانماری و همچنین نظامیان، روهینگیایی‌ها را به عنوان یک گروه قومی به رسمیت نمی‌شناسند و آنها را بنگالی و خارجی خطاب می‌کنند. همچنین مقامات میانماری از به کار بردن واژه روهینگیا نیز برای این اقلیت قومی خودداری می‌کنند.
وی در پایان در پاسخ به این سوال که آینده وضعیت مسلمانان میانمار را چطور ارزیابی می‌کنید؟ اظهار امیدواری کرد که با همت و مساعدت جامعه جهانی و به ویژه کشورهای اسلامی، شاهد توقف سریع جنایات ددمنشانه علیه مسلمانان روهینگیا و ارائه خدمات و کمک‌های بشردوستانه لازم و فوری به آسیب دیدگان این بحران و همکاری دولت میانمار در این رابطه باشیم.
