در فاصله سال‌های ۸۰ تا ۹۳ ، تعداد دانشجویان دانشگاه‌های کشور سه برابر شده است. در همین بازه زمانی در حالی که دانشجویان دانشگاه‌های دولتی تقریبا دو برابر افزایش یافته‌اند تعداد دانشجویان دانشگاه‌های پیام نور چهار برابر، علمی کاربردی ۹ برابر، غیرانتفاعی‌ها ۱۵ برابر و دانشگاه آزاد نیز دو برابر شده است اما سهم دانشگاه‌های روزانه دولتی ۱۳ درصد کاهش یافته
سرپرست وزارت علوم تحقیقات و فناوری در اجلاس روسای دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی با اشاره به اینکه شاخص اعتماد مردم به استادان دانشگاه کاهش یافته است، گفت: امروز مردم دیگر به دانشگاه و اساتید اعتماد ندارند، در سال ۷۹ این شاخص بیش از ۷۲ درصد بود، اما در سال ۹۳ به زیر ۴۵ درصد رسید.
به گزارش جماران؛ سیدضیاءهاشمی سرپرست وزارت علوم، تحقیقات و فناوری صبح امروز در اجلاس روسای دانشگاه‌ها گفت: به واسطه نقش آفرینی گسترده دانشگاهیان در پیروزی و استقرار نظام جمهوری اسلامی انتظارات ویژه‌ای از دانشگاه شکل گرفته است و به محوریت دانشگاه در مسائل کلان و ملی کشور تاکید شده است. بنابراین ضرورت ایجاد تحولات جدی در آموزش عالی کشور احساس می‌شود و طبق تعبیر مقام معظم رهبری خودباوری، امید به موفقیت و حرکت جهادگونه باید با یکدیگر همراه شوند.
او ادامه داد: تنها در این صورت است که دانشگاه در جایگاه مغز متفکر کشور در حل مسائل و چالش‌های اصلی قرار خواهد گرفت. ما نیازمند آن هستیم که از یک سو ارتباطات و گفت‌گوهای وزارت علوم با سایر دستگاه‌های اجرایی کشور و از سوی دیگر با سلیقه‌ها و اقشار گوناگون فعال در حوزه‌های مختلف صنعتی و اجتماعی را برای حل نیازهای کشور توسعه دهیم.
هاشمی با اشاره به تاثیر انقلاب اسلامی در رشد آموزش عالی گفت: آموزش عالی کشور پس از پیروزی انقلاب شاهد رشد کمی گسترده دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی و به تبع آن تعداد دانشجویان و دانش آموختگان بوده است به نحوی که در طول سه دهه گذشته تعداد دانشجویان کشور به ازای هر صد هزار نفر جمعیت از حدود ۴۰۰ نفر به ۶۰۰۰ هزار نفر افزایش یافته است.
سرپرست وزارت علوم افزود: همزمان با این رشد کمی گسترده، سرعت رشد علمی کشور نیز افزایش یافته است. همچنین بیش از ۴۰ مرکز رشد و پارک علم و فناوری به عنوان مهمترین پایه شکل‌گیری حدود سه هزار شرکت دانش بنیان در کنار بیش از ۵۰ پژوهشکده و پژوهشگاه زیرساخت‌هایی هستند که رشد علمی را تثبیت و تقویت کردند و نظام جمهوری اسلامی ایران را به یکی از مدعیان در زمینه تولید علم با معیارهای متداول در جهان معرفی کرده است.
او توسعه آموزش عالی و افزایش تعداد دانشجویان را مسبب رشد آگاهی اجتماعی و سیاسی در جامعه خواند و گفت: امروز ما با جامعه‌ای روبرو هستیم که با بیش از ۱۰ میلیون نفر تحصیلکرده دانشگاهی به دنبال مطالبات مهمی مانند مردمسالاری دینی، حقوق شهروندی، آزادی بیان، حق تشکل، نقد و اعتراض و از همه مهمتر ارائه چهره‌ای جامع و جذاب از اسلام در برابر اسلام جعلی داعشیان و تکفیریان است.
مدرک گرایی و مدرک فروشی حاصل کمی‌گرایی
هاشمی با اشاره به دستاوردهای دولت یازدهم در آموزش عالی گفت: به رغم توفیقات قابل توجه در رشد کمی و علمی همچنان آموزش عالی با چالش‌های متعددی مواجه است. با رشد نامتوازن و بعضا بی‌ضابطه کمی مجموعه آموزش عالی کشور در دهه گذشته در فاصله سال‌های ۸۰ تا ۹۳ ، تعداد دانشجویان دانشگاه‌های کشور سه برابر شده است. در همین بازه زمانی در حالی که دانشجویان دانشگاه‌های دولتی تقریبا دو برابر افزایش یافته‌اند تعداد دانشجویان دانشگاه‌های پیام نور چهار برابر، علمی کاربردی ۹ برابر، غیرانتفاعی‌ها ۱۵ برابر و دانشگاه آزاد نیز دو برابر شده است اما سهم دانشگاه‌های روزانه دولتی ۱۳ درصد کاهش یافته و در همین مدت سهم مدرسان غیر هیئت علمی از ۲۲ درصد به ۵۵ درصد افزایش یافته است و نسبت دارندگان مدارج دانشگاهی در میان بیکاران از حدود ۱۰ درصد به ۴۰ درصد رسیده است.
وی افزود: این کمی‌گرایی در آموزش عالی تبعات سوء فراوانی به دنبال داشته که تاسیس دانشگاه‌های بدون کیفیت، رواج مدرک‌گرایی و حتی مدرک فروشی، کاهش آموزش عالی رایگان، افزایش سهم دانشجویان در هزینه تحصیل و افزایش صندلی‌های دانشگاه‌ها و تقاضای مردم و همچنین افزایش تقلب‌های علمی و پایان‌نامه‌فروشی، کاهش انگیزه‌های تحصیلی و ناامیدی دانشجویان و کثرت دانشجویان بیکار و غالبا بی‌مهارت از جمله اثرات سوء کمی‌گرایی است.
او افزود: به تبع همه این مسائل منزلت اجتماعی و سرمایه اجتماعی دانشگاه و نقش مرجعیت نهاد دانشگاه در تصمیم‌گیری و مشارکت در حل مسائل کشور کاهش یافته است که تنها برای نمونه مطابق پیمایش‌های صورت گرفته در دهه اخیر شاخص اعتماد مردم به استادان دانشگاه از بیش از ۷۲ درصد در سال ۱۳۷۹ به کمتر از ۴۵ درصد در سال ۱۳۹۳ رسیده بود. بنابراین پیوند میان فرآیند توسعه کشور و نظام آموزش عالی در ایران دچار آسیب‌های جدی شده است به طوری که دیگر به دانشگاه به عنوان کلید حل مسائل نگاه نمی‌شود.
حاشیه‌نشینی علوم انسانی و علوم پایه
سرپرست وزارت علوم تاکید کرد: علوم انسانی و علوم پایه همچنان در آموزش عالی حاشیه نشین هستند و علوم کاربردی در بسیاری موارد به تولید و خلق ثروت نمی‌انجامند اما پرسش مهم اینجاست که چگونه می‌توانیم این اعتماد را به دانشگاه بازگردانیم امروز ما در یک نقطه عطف تعیین کننده برای بازآرایی نظام آموزش عالی کشور در جهت حل مسائل قرار داریم. امروز تقاضای گسترده جمعیت جوان برای ورود به دانشگاه از نقطه اوج خود فرود آمده و با کاهش نسبی تقاضا برای ورود به دانشگاه روبرو هستیم. بنابراین باید توسعه کمی آموزش عالی را متوقف و امکان حرکت به سمت تحقق اسناد بالادستی، توزیع عادلانه منابع و ایجاد فرصت‌های برابر، آموزش نیروی انسانی متخصص و استفاده از مزیت‌های منطقه‌ای را در دستور کار قرار دهیم.
ما امروز می‌توانیم از طریق بازآرایی نظام دانشگاهی کشور در سه محور اصلی افزایش کیفیت آموزش، هدایت تولید علم و فناوری به سمت حل نیازهای اساسی کشور و برقرار کردن هر چه بیشتر میان دانشگاه و جامعه، اعتماد به دانشگاه را مجددا افزایش داده و تهدیدات پیش روی آموزش عالی را به فرصت تبدیل کنیم. با کیفیت آموزشی و کنترل روند پول سازی دانشگاه‌ها و جلوگیری از تبدیل آنها به بنگاه‌های مدرک فروشی و نیز مهارت آموزی می‌توان برای افزایش کارآفرینی تلاش کرد.
او افزود: تقویت زیرساخت‌های پژوهشی و پیشبرد پروژه‌های تحقیقاتی برای نیازهای صنعتی کشور از جمله مهمترین اهداف وزارت علوم خواهد بود همچنین با نهادینه شدن ایده دانشگاه به مثابه کانون گفت‌وگوی ملی و ائتلاف اجتماعی برای تحکیم وحدت ملی وافزایش همبستگی اجتماعی در پرتو فعالیت امن و آزاد تشکل‌ها و فعالان سیاسی و صنفی و تسهیل آزاد اندیشی و نقادی و تقویت قانون گرایی نیز از برنامه‌های راهبری این وزارتخانه محسوب می‌شود.
هاشمی در پایان با تاکید بر تعامل مثبت با نیروهای مسئول در وزارت اطلاعات و قوه قضائیه گفت: رسالت حیاتی ما در شرایط کنونی، حرکت در مسیر دستیابی به آموزش کیفیت محور، پژوهش مساله محور و دانشگاه گفت‌وگو محور است گمشده نظام آموزش و به خصوص آموزش عالی، تولید و تقویت سرمایه اجتماعی مشترک در همه گروه‌های اجتماعی برای تحقق اهداف یاد شده است.
