نخبگانی که به دلیل عدم استطاعت مالی از تحصیل باز می‌مانند. این را رسانه‌ها و خبرنگاران افغان، درباره دانشجویان افغانی که در ایران زندگی می‌کنند اما از تحصیل در مقاطع تکمیلی باز می‌مانند می‌گویند.
بر اساس اعلام وزیر سابق علوم، ایران سالانه به ۵۰۰ دانشجوی افغان بورسیه می‌دهد اما آن‌گونه که نخبگان افغان ساکن در ایران می‌گویند، این بورسیه به دانشجویان نخبه نمی‌رسد. نبود شفافیت و چگونگی اعطای این بورسیه‌ها به متقاضیان، همواره موردگلایه و انتقاد دانشجویان افغانستانی به‌ویژه مهاجران مقیم ایران بوده است.
ماجرا چیست؟
چند روز پیش یک سایت خبری(انصاف‌نیوز)، در مطلبی از وضعیت دانشجویان افغان در ایران گزارش داده بود. بنابراین گزارش دانشجویان افغانستانی به‌ویژه مهاجران ساکن ایران نسبت به نحوه اخذ بورس اعتراض دارند. به‌گونه‌ای که شماری از آن‌ها می‌گویند، نه تنها مقامات افغانستان، بلکه کشورهای بورس‌دهنده نیز از وجود فساد گسترده در اعطای این بورس‌ها خبر دارند. موضوع این است که این دانشجویان جزو نخبگان تحصیلی به حساب می‌آیند اما مشکلات مالی، آن‌ها را از تحصیل در مقاطع ارشد و دکتری دور می‌کند. از طرفی بورسیه‌ها نیز به شکل نامتعارف در اختیار افراد غیر نخبه قرار میگیرد.
چرا رتبه یک کنکور ارشد انصراف داد؟!
«مهدی جعفری»، دانشجوی افغانستانی کارشناسی زمین‌شناسی دانشگاه پیام‌نور مشهد است. او در کنکور ارشد امسال توانست رتبه یک را کسب کند اما به‌دلیل نداشتن استطاعت مالی برای پرداخت شهریه دانشگاه در مقطع ارشد نتوانست انتخاب رشته کند و از تحصیل بازماند. وی در مصاحبه با «شفقنا» گفته است: با اینکه سالانه صدها بورسیه به مردم ما تعلق میگیرد اما سهم نخبگان واقعی ما صفر است. بسیاری از جوانان با استعداد افغانستانی هستند که با فکر کردن به هزینه‌ها، منصرف می‌شوند و دیده نمی‌شوند و چه بسا نخبگانی که به‌دلیل نداشتن استطاعت مالی در گوشه گوشه این شهر خاموش شده‌اند! جعفری ادامه می‌دهد: عمق فاجعه این است که بسیاری از نخبگان که در کنکور شرکت می‌کنند، پس از قبول شدن نمی‌توانند ادامه دهند و این واقعیت تلخی به‌شمار می‌رودکه سرنوشت من و بسیاری مانند من است. مشکل ما این است که ضابطه مشخصی برای دادن بورسیه‌های تحصیلی وجود ندارد و بیشتر بورسیه‌ها بین برخی افراد تقسیم می‌شود. او می‌گوید: یکی از دوستانم در سال ۹۳، رتبه یک کنکور ارشد شد و به ارگان‌های زیادی مانند کنسولگری و سفارت افغانستان رجوع کرد و بعد از رفت و آمدهای بسیار، جواب بورسیه‌‌اش منفی اعلام شد. درد ما هم همین است که چرا باید این‌گونه باشد؟!
بورسیه‌هایی که حیف و میل می‌شود!
«ستاره قربانی»، رتبه ۱۸ کنکور ارشد سال ۹۶ رشته استخراج معدن نیز در این‌باره حرف‌ها دارد. او درباره این که بورسیه‌های تحصیلی که به افغانستان داده می‌شود، چرا به افرادی که مستحق آن هستند، نمی‌رسد؟به انصاف می‌گوید: به نظر من دو دلیل اصلی وجود دارد. نخست حاکمیت رابطه به ضابطه و دوم قومیت‌پرستی در افغاستان. او ادامه می‌دهد: سالانه بورسیه‌های زیادی از کشورهای مختلف به افغانستان تعلق میگیرد و فقط از ایران نیست. متاسفانه با بی‌کفایتی وزارت تحصیلات افغانستان و سازمان‌های بورس‌دهنده و دخالت وزرا و وکلا حیف و میل و به افرادی داده می‌شود که به واقع شایستگی ندارند. این دانشجوی رتبه برتر ارشد با بیان اینکه «بورسیه‌های درجه یک نصیب خویشاوندان، افراد صاحب قدرت و سیاستمداران می‌شود»، اظهار می‌کند: سایر بورسیه‌ها نیز به بچه‌های پشتون، بلوچ و تاجیک می‌رسد و حتی پشتون‌های پاکستانی نیز فقط به‌دلیل قومیت‌شان از این‌ها سهم می‌برند و بیشتر دانشجویان افغانستانی مقیم ایران از قوم هزاره‌اند (شیعیان) که در افغانستان محبوب نیستند و با وجود اینکه شایستگی لازم را دارنداما همواره مورد بی‌توجهی و بی‌مهری قرار می‌گیرند. او تصریح می‌کند: داشتن شایستگی در افغانستان به هیچ وجه ملاک مهمی نیست و قدرت، رابطه و نژاد تعیین می‌کنند که چه کسی رشد کند و به چه کسی اجازه پیشرفت داده نشود.
اعضای کمیسیون آموزش چه می‌گویند؟
برای بررسی زوایای این موضوع به سراغ اعضای کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس رفتیم. اعضای آن کمیسیون در گفتوگو با «قانون» اعلام کردند که این موضوع در کمسیون آموزش و تحقیقات مطرح نشده است.
سید حمایت میرزاده، سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس در گفتوگو با «قانون» در رابطه با گزارش‌هایی درباره وضعیت دانشجویان افغان در ایران گفت:« این موضوع تابه‌حال در کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس مطرح نشده است».
موضوع، مهم نیست!
میرزاده در ادامه افزود: «من فکر نمی‌کنم موضوع به این شدتی که در رسانه‌ها مطرح می‌شود باشد. عدم استطاعت مالی ارتباطی با افغان بودن ندارد و بسیاری از دانشجویان نخبه ایرانی نیز به دلیل عدم توان مالی از تحصیل باز می‌مانند. حتی من افرادی را می‌شناسم که در دوره‌های روزانه با رتبه‌های خوب در بهترین دانشگاه‌های ایران قبول می‌شوند اما هزینه‌های سفر، اجازه تحصیل به آن‌ها را نمی‌دهد». وی افزود:« این موضوع جدیدی نیست و آن‌گونه که در رسانه‌ها عنوان می‌شود اهمیت ندارد. در حال حاضر ایران بهترین مکان برای تحصیل دانشجویان افغان است و همه امکانات در اختیار آن‌ها قرار گرفته است».
موضوع مهمی است!
فاطمه سعیدی این موضوع را مهم ارزیابی می‌کند و در رابطه با این موضوع به «قانون» می‌گوید:«این موضوع را در رسانه‌ها و فضای مجازی دیده‌ام و در مجلس در رابطه با آن، تا این لحظه بحثی درباره آن نشده است؛ به همین دلیل اطلاعات‌مان در رابطه با این موضوع کافی نیست».
عضو فراکسیون امید مجلس شورای اسلامی، در پاسخ به این سوال که آیا بررسی این موضوع در دستور کار این کمیسیون است یا خیر گفت:« در حال حاضر من در حال تدوین یک طرح در رابطه با این موضوع به کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس هستم تا بتوانیم با بررسی بیشتر نتیجه خوب را رقم بزنیم».
پیگیری بورسیه‌ها در افغانستان
درباره موضوع خرید و فروش بورسیه دانشگاه‌های ایران در کشور همسایه با مسئولان مربوط وزارت تحصیلات عالی افغانستان تماس گرفتیم ولی پاسخی دریافت نشد.اما در همین راستا رییس کمیته خبرنگاران پارلمانى افغانستان در گفت و گو با «قانون» از خرید و فروش این بورسیه‌ها در افغانستان اظهار بی‌اطلاعی کرد و گفت: «این موضوع در افغانستان نیز مطرح می‌شود اما تابه‌حال در رابطه با آن تحقیقی انجام نشده است».
اباسین زهیر، در پاسخ به این سوال که آیا رسانه‌های افغان به این موضوع پرداخته‌اند یا خیر؟ گفت:« هیچ‌گونه سندی از این موضوع در دسترس نداریم به همین مناسبت رسانه‌ها نتوانستند در رابطه با آن خبری را منتشر کنند».
ژِن خوب افغان
زهیر در رابطه با اینکه چه کسانی بیشتر از این بورسیه‌های تحصیلی بهره‌مند می‌شوند به «قانون» گفت:« بورسیه‌ها در افغانستان بیشتر به مقامات، شخصیت‌ها و چهره‌های سرشناس تعلق میگیرد. حتی برای اعطای این بورسیه‌ها امتحان گرفته می‌شود که در آن امتحانات نیز دست می‌برند».
لزوم حل معضل
آنچه که از صحبت‌های نمایندگان مجلس و فعالان رسانه‌ای افغانستان بر می‌آید، اهمیت رسیدگی به این موضوع را بیشتر می‌کند. در حال حاضر، نخبگان افغان فراوانی در کشور ما حضور دارند که به‌دلیل عدم استطاعت مالی نمی‌توانند تحصیل کنند. به‌نظر می‌رسد که می‌توان از طریق پارلمان‌های ایران و افغانستان یا وزرات علوم ایران و تحصیلات عالی افغانستان مشکل این دانشجویان را برطرف کرد و اجازه نداد سودجویان به اهداف خود دست‌پیدا کنند.
