طرح تحول سلامت در شرایطی اجرا شد که نظام سلامت کشور در بحران‌های متعددی به سر می‌برد. بر اساس آمارهای رسمی، هزینه‌های درمانی به شکلی بود که سالانه بیش از 700 هزار نفر به دلیل هزینه‌های درمانی به زیر خط فقر می‌رفتند.
به گزارش جماران؛ برای بیماران خاص و صعب‌العلاج که هنوز هم آسیب کمبود و گرانی بی‌سابقه داروها در سال 91 بر تنشان مانده است، اجرای طرح تحول سلامت در 15 اردیبهشت 93، اتفاق مبارکی بود که دغدغه‌های دارویی این بیماران را کاهش داد.
حالا بیش از سه سال از اجرای این طرح کلان می‌گذرد و آثار مثبت این طرح در نظام سلامت، ملموس است؛ اما در عین حال برخی کارشناسان نیز تاکید دارند که این طرح دارای نواقصی است که تداوم آن به اصلاحات جدی نیاز دارد.
طرح تحول سلامت در شرایطی اجرا شد که نظام سلامت کشور در بحران‌های متعددی به سر می‌برد. بر اساس آمارهای رسمی، هزینه‌های درمانی به شکلی بود که سالانه بیش از 700 هزار نفر به دلیل هزینه‌های درمانی به زیر خط فقر می‌رفتند، اما حالا در نگاهی منصفانه و با استناد به آمارهای رسمی، کل هزینه‌های درمانی در بیمارستان‌های دولتی به 6 درصد هزینه‌ها برای بیماران شهری و 3 درصد کل هزینه‌ها برای بیماران روستایی رسیده است.
جدای از هزینه‌های بستری، اگر سایر هزینه‌های نظام سلامت شامل خدمات سرپایی و پاراکلینیکی را هم حساب کنیم، هزینه‌های درمانی با اجرای طرح تحول سلامت، حدود 17 درصد کاهش پیدا کرد، در حالی که برای هر یک درصد کاهش هزینه‌های درمانی باید 790 میلیارد تومان هزینه شود. البته هنوز هم سر جمع هزینه‌های درمانی به شکلی است که به طور میانگین، مردم بیش از 40 درصد هزینه‌های درمانی را پرداخت می‌کنند که این موضوع خلاف اسناد بالادستی مثل سند چشم‌انداز توسعه است.
براساس قوانین بالادستی، مردم باید فقط 30 درصد هزینه‌های درمانی را پرداخت کنند، اما میانگین هزینه‌های درمانی مردم، بسیار بیشتر از 30 درصد است و حتی در برخی خدمات مثل دندانپزشکی، بیش از 90 درصد هزینه‌ها از جیب مردم پرداخت می‌شود.
یعنی اگرچه طرح تحول سلامت توانسته است کاهش چشمگیری در هزینه‌های درمانی ایجاد کند، اما همچنان با فرانشیز قانونی (پرداخت از جیب مردم) که 30 درصد کل هزینه‌های درمانی اعلام شده است، تفاوت معناداری داریم.
دستاوردهای طرح تحول سلامت
براساس گفته‌های وزیر بهداشت، کل بودجه‌ای که به وزارت بهداشت برای اجرای طرح تحول سلامت تخصیص پیدا کرده، حدود 12 هزار میلیارد تومان است.
ایرج حریرچی، قائم مقام وزیر بهداشت در مقام دفاع از طرح تحول سلامت، یادآوری می‌کند: براساس اعلام و تائید کارشناسان سازمان بهداشت جهانی، کاهش هزینه‌های درمانی در طرح تحول سلامت، تاثیر بسیاری در اقتصاد خانوارها داشته؛ طوری که کل هزینه کاهش یافته در طرح تحول سلامت از جیب مردم، ده هزار و 500 میلیارد تومان بوده است.
حریرچی، سه هدف اصلی طرح تحول سلامت را ارائه خدمات با کیفیت و مناسب برای مردم در حوزه بهداشت و درمان، کاهش پرداخت از جیب مردم و مراقبت از مخاطرات مالی حوزه سلامت و افزایش رضایتمندی مردم، عنوان کرد.
همچنین اسماعیل ایدنی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز هم به یک چشمه از دستاوردهای طرح تحول سلامت اشاره می‌کند و می‌گوید: بسیاری از مناطق محروم کشور دسترسی به پزشک نداشتند، اما با اجرای طرح تحول سلامت، پزشکان بیشتری در مناطق محروم ماندگار شدند.
این مقام مسئول یادآوری می‌کند: ارتقای هتلینگ بیمارستان‌ها، تامین تجهیزات پزشکی، جلوگیری از ارجاع بیمار به خارج بیمارستان برای تهیه ملزومات پزشکی، رایگان شدن زایمان طبیعی، توجه به بهداشت و درمان روستاییان و مناطق حاشیه‌نشین، مقابله با زیرمیزی، واقعی شدن تعرفه‌های پزشکی و افزایش 27 هزار تخت بیمارستانی از جمله دستاوردهایی است که با اجرای طرح تحول سلامت، حاصل شده است.
شرط تداوم طرح تحول سلامت
هر طرح کلانی در مرحله اجرا با مشکلات متعددی روبه‌رو می‌شود که طرح تحول سلامت نیز خارج از این قاعده نیست.
محسن مصلحی، عضو شورای عالی نظام پزشکی ایران با اشاره به برخی مشکلات پیش‌روی طرح تحول سلامت، انتقاد می‌کند: شکی نیست که با اجرای طرح تحول سلامت، اتفاقات خوبی افتاده و علاوه بر کاهش هزینه‌های درمانی مردم، اوضاع بیمارستان‌ها هم بهبود پیدا کرده است، اما تداوم این طرح به اصلاحات جدی نیاز دارد. به گفته مصلحی، باید برای تداوم طرح تحول سلامت، فکری به حال مدیریت منابع و مصارف این طرح شود. هم‌اکنون شاهدیم که برخی هزینه‌های غیرضروری به نظام سلامت تحمیل می‌شود که باید با اجرای نظام ارجاع، برنامه پزشک خانواده و اجرای راهنماهای بالینی، ترمز این هزینه‌های غیرضروری کشیده شود. به اعتقاد این مقام مسئول، اگر قرار باشد در ادامه راه طرح تحول سلامت نیز هزینه‌ها اضافه شود، آنگاه بیمه‌های درمانی، بیش از گذشته دچار بدهی‌های سنگین خواهند شد.
در شرایطی که بدهی بیمه‌ها به مراکز درمانی، حدود 11 هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود، مصلحی تاکید دارد که باید فکری هم به حال پرداخت این بدهی‌ها شود تا بیمارستان‌های دولتی که خیلی از آنها در مرز ورشکستگی قرار گرفته‌اند، بتوانند به خدمت‌رسانی خود ادامه دهند.
همچنین مصلحی انتقاد می‌کند: نباید استفاده از خدمات طرح تحول سلامت برای همه بیماران رایگان باشد، زیرا برخی بیماران تمکن مالی خوبی دارند و از پس هزینه‌های درمانی برمی آیند، اما برای بیمارانی که تمکن مالی ندارند، باید همچنان هزینه‌های خدمات درمانی در وسع مالی این خانواده‌ها باشد.
با توجه به این‌که رئیس‌جمهور نیز بصراحت از تداوم طرح تحول سلامت سخن گفته است، انتظار می‌رود در چهار سال آینده هم این طرح کلان در مراکز درمانی کشور اجرا شود، اما با توجه به اختلاف‌نظر مسئولان وزارت بهداشت و وزارت رفاه درخصوص بحث تولیت نظام سلامت، ضروری است که یک‌بار برای همیشه، اختلاف نظر این دو وزارتخانه در هیات دولت حل شود.
افزون بر این، نیاز است منابع پایدار نظام سلامت مثل مالیات سیگار، درآمد 10 درصد هدفمندی یارانه‌ها و یک درصد مالیات بر ارزش افزوده کالاها نیز مطابق قانون به نظام سلامت تخصیص پیدا کند تا ترکش بی‌پولی مراکز درمانی به بیماران اصابت نکند.
