همه‌پرسی نافرجام؟

به گزارش جماران؛ همه‌پرسی استقلال اقلیم کردستان عراق در حالی قرار است سوم مهر امسال برگزار شود که تقریبا تمام کشورهای مرتبط با این موضوع از جمله عراق، ترکیه، ایران، سوریه، آمریکا، روسیه، اتحادیه اروپا و حتی برخی از احزاب داخلی کردستان با اجرای آن مخالف هستند و انجام آن را سرآغاز پدید آمدن مشکلات و چالش‌های جدید در منطقه می‌دانند، اما مسعود بارزانی رئیس منطقه کردستان عراق اصرار بر برگزاری همه‌پرسی دارد، گرچه تاکید کرده اگر گزینه آری هم رای بیاورد به معنی عملی شدن استقلال کردستان نیست.

از زمان تشکیل حکومت فدرال ضعیف در عراق طبق قانون اساسی سال 2005، دولت اقلیم کردستان تلاش کرد از طریق جذب کمپانی‌های بین‌المللی نفتی، مشارکت دولت‌های خارجی، دانشگاه‌های بین‌المللی، سازمان‌ها و اتاق‌های فکر، احداث زیرساخت‌های خط لوله و اتصال یکجانبه به خط لوله ترکیه ـ عراق و در اختیار گرفتن کنترل بخش‌هایی از منابع نفتی کرکوک، استقلال اقتصادی خود را رقم بزند تا بتواند به نوعی به بن‌بست جغرافیایی و سیاسی اقلیم غلبه کند. به‌عبارت دیگر هدف اصلی اقلیم کردستان، توسعه منابع مستقل درآمدی بود تا بتواند امکان استقلال از بغداد را پیدا کند. اما بغداد در واکنش به صدور مستقیم نفت به ترکیه توسط اقلیم کردستان بدون هماهنگی با دولت عراق و عدم شفافیت آن دولت در فروش و صادرات نفت، بودجه کردها به غیر از موارد تخصیصی اقلام غذایی را قطع کرد و لذا دولت اقلیم دچار بحران اقتصادی و مالی شدیدی شد به طوری‌که نتوانست حقوق کارمندان خود را پرداخت کند و هزاران کسب و کار بومی تعطیل و سرمایه‌گذاری‌های جدید در اقلیم متوقف شد. در واکنش به وضعیت جدید، موج مخالفت‌ها در داخل نیز در قالب جنبش‌های اپوزیسیون نسبت به عملکرد دولت اقلیم شروع شد.

برای فائق آمدن بر بحران‌های داخلی و خارجی و چانه‌زنی و فشار بیشتر به دولت مرکزی، دولت اقلیم کردستان در صدد برگزاری همه‌پرسی برآمده است، اما آنها در سرزمین محصوری واقع شده‌اند که همچنان به بغداد و به شکل فزاینده‌ای به ایران و ترکیه وابسته هستند و امکان آزادی عمل را حتی در صورت کسب استقلال ندارند.

گرچه در طول دوره حکومت صدام در حق کردها ظلم‌های زیادی شده است و حتی تبعیض‌هایی در طول یک دهه گذشته در قبال آنها از سوی دولت مرکزی اعمال شده، ولی در شرایط فعلی که عراق تحت هجوم داعش، انواع ترورها و خشونت‌ها قرار گرفته، کنش و فعالیت تمام اقوام از جمله کردها باید در چارچوب قانون اساسی عراق صورت گیرد. بنابراین تلاش فعلی حکومت اقلیم کردستان برای استقلال، حرکتی خلاف منافع کشور عراق و حتی کشورهای ایران و ترکیه است و اصرار اقلیم مبنی بر برگزاری همه‌پرسی به رغم مخالفت بیشتر کشورهای ذی‌نفوذ یک نوع هماوردطلبی غیرعقلایی تعبیر می‌شود.

البته باید به یک واقعیت هم توجه کرد که اقلیم کردستان می‌خواهد یک شریک واقعی در دولت مرکزی عراق باشد و تلاش امروزش برای همه‌پرسی هم برای فشار بر عراق برای پذیرش این جایگاه است. بنابراین دولت مرکزی عراق مذاکره با اقلیم کردستان را برای تنظیم دقیق مناسبات سیاسی و اقتصادی به فوریت آغاز کند تا فرآیند برگزاری همه‌پرسی لغو یا به تعویق بیفتد. در مقابل اقلیم کردستان هم باید بخوبی بداند که گرچه تهدید به برگزاری همه‌پرسی برای جلب توجه دولت مرکزی و گرفتن امتیاز، کنش مناسبی است ولی اگر همه‌پرسی عملی شده و رای هم بیاورد، اما وضعیت اقتصادی و اجتماعی مردم کرد بدتر از وضعیت موجود شود، این حربه در عین حال قوی برای کردها تا دهه‌های بعدی بی‌اعتبار شده و مناسبات دوستانه اقلیم کردستان با کشورهای همجوارش دیگر به وضعیت قبل برنخواهد گشت.