رشد نرخ بیکاری و رکود سنگین حاکم بر اقتصاد کشور موجب شده که دستفروشی به‌عنوان یک شغل (هرچند با درآمد اندک) در تمام نقاط کشور مورد توجه بیکاران قرار گیرد.
به گزارش جماران؛ جام جم نوشت:
بساط ساده و کوچک دستفروشی‌شان، تنها راه تامین معاش و زنده ماندن است، شاید به همین خاطر هم پیدا کردن جای مناسب و حفظ آن برای بساط کردن مقداری خنزر پنزر به اندازه تلاش برای زنده ماندن مهم و حیاتی باشد؛ یعنی همان اتفاقی که روز گذشته در بندر ماهشهر افتاد و اختلاف برای تصاحب محل مناسب بساطی، به بهای جان دو شهروند و زخمی شدن یک نفر دیگر انجامید؛ اتفاق تلخی که نظیرش را کمتر از یک ماه پیش در شهر قم شاهد بودیم و پیشتر در یکی از شهرهای شمالی؛ روندی که به نظر می‌رسد روبه گسترش است و تا زمانی که چاره‌ای اساسی برای ساماندهی دستفروشی‌ها اندیشیده نشود، متوقف نخواهد شد.
رشد نرخ بیکاری و رکود سنگین حاکم بر اقتصاد کشور موجب شده که دستفروشی به‌عنوان یک شغل (هرچند با درآمد اندک) در تمام نقاط کشور مورد توجه بیکاران قرار گیرد، طوری که در کمتر کلان شهری می‌توان خیابان یا پیاده‌رویی را نشان کرد که در آن خبری از دستفروش‌ها نباشد. با این‌که این قشر گاه با برخورد قهری مغازه‌داران و شهرداری‌ها نیز مواجه‌اند، که بعضا به درگیری‌های تلخی نیز منجر و رسانه‌ای و جریان ساز هم می‌شود، اما همچنان به رشد ناهمگون این نوع مشاغل بویژه در شهرهای کوچک توجهی نمی‌شود. این درحالی است که افزایش نرخ بیکاری، عامل اصلی افزایش پدیده دستفروشی در شهرهای کوچک به‌شمار می‌رود، و با این وجود نه تنها تدبیری برای رفع ریشه‌ای بیکاری و یا رفع کوتاه‌مدت آن یعنی ساماندهی دستفروشی‌ها نشده، بلکه به نظر می‌رسد در برنامه‌ریزی آینده مسئولان نیز جایی ندارد، در حالی که رشد پدیده دستفروشی در شهرهای کوچک می‌رود که بسترساز حوادث خونین و خشن و جبران ناپذیر شود؛ یعنی همان اتفاقی که صبح روز گذشته در بندر ماهشهر استان خوزستان افتاد.
اتفاق تلخ بندر ماهشهر
در این اتفاق که به گفته سرهنگ جلیل زبیدی، فرمانده انتظامی ماهشهر به کشته شدن دو نفر و زخمی شدن یک نفر در یک درگیری مسلحانه منجر شد، نزاعی بر سر محل بساط دستفروش‌ها رخ داده و ظاهرا به‌دلیل اختلاف پیش آمده بر سر مکان بساط اجناس، یکی از طرفین این درگیری، یعنی یکی از دستفروش‌ها بر اثر اصابت گلوله به سرش در دم جان باخته و یکی دیگر از ناحیه گردن دچار جراحت شده و یک خانم میانسال نیز که در حال گذر از آن منطقه بوده، براثر اصابت گلوله جان باخته است. نظیر این تراژدی تلخ یکی دو هفته پیش در شهر قم رخ داد که البته در آنجا درگیری بین ماموران سد معبر شهرداری و فرد دستفروش به جان باختن شهروند دستفروش منجر شد. سال گذشته نیز شاهد سیلی خوردن یک زن دستفروش و سرپرست خانوار از یک مامور شهرداری شهر فومن گیلان بودیم. این اخبار و اتفاقات ناگوار ظاهرا و بتدریج در حال تبدیل شدن به یک نگرانی بزرگ و بحران اساسی است، بدون آن‌که عوامل ایجاد آن بررسی و مهار شود.
لزوم مدیریت پدیده دستفروشی در شهرستان‌ها
هاشم بالدی، رئیس هیات مدیره سازمان خدمات طراحی شهرداری‌های استان خوزستان در گفت‌وگو با جام‌جم، می‌گوید: بهترین راهکار برای رفع این مشکل، برخورد ریشه‌ای و تدوین برنامه‌ای مدون و جامع برای ساماندهی مشاغل دستفروشی است، طوری که هم از ایجاد بی‌نظمی در شهرها جلوگیری شود و هم شهروندان بتوانند همین شغل دستفروشی خود را حفظ کنند، چراکه با وضعیت فعلی کشور و ادامه پدیده مهاجرت، هر روز شاهد افزایش خیل بیکاران و افزایش پدیده دستفروشی هستیم و اگر نتوانیم آنها را بخوبی مدیریت و ساماندهی کنیم، با تنش‌های بیشتری مواجه خواهیم شد.
رئیس سابق دفتر مدیریت بحران استانداری خوزستان با اشاره به این‌که، استانداری خوزستان از چندی پیش بجد به این ماجرا، یعنی ساماندهی دستفروش‌ها و رفع ریشه‌ای مشکل بیکاری ورود کرده است، می‌گوید: به طور مثال در طول دو سال گذشته، در چهار الی پنج نقطه از شهر اهواز فضاهایی به‌عنوان بازارچه برای دستفروش‌ها دیده شد که با شهرداری و شورای شهر در میان گذاشته شد، اما این طرح عملا اجرایی نشد، زیرا ورود به آن نیاز به هماهنگی و همکاری همه نهادها شامل شهرداری، فرمانداری و نیروی انتظامی است که امیدواریم با روی کارآمدن شورای شهر این طرح اجرایی شود.
بالدی با تاکید بر این‌که همیشه نمی‌توان سیاست منع و بگیر و ببند را اتخاذ و اجرایی کرد و باید به سمت مدیریت و ساماندهی مشاغل دستفروشی رفت، یادآور می‌شود که در استان خوزستان ظرفیت‌های خوبی برای رفع بحران بیکاری و حتی از بین رفتن مشاغل دستفروشی وجود دارد، که از جمله آنها می‌توان به ظرفیت بنادر، منطقه آزاد اروند و طرح 550 هزار هکتاری کشاورزی استان اشاره کرد که اگر در هر یک از این ظرفیت‌ها برنامه‌ریزی و هدفگذاری خوبی صورت گیرد، می‌تواند فرصت‌های شغلی زیادی ایجاد کرده و نه‌تنها به رفع مشکل دستفروشی، بلکه به رفع ریشه‌ای بیکاری کمک کند.
دستفروشی را به رسمیت بشناسیم
دکتر حسین ایمانی، مدیر گروه شهری انجمن جامعه شناسی ایران نیز در گفت‌وگو با جام‌جم معتقد است که برخورد قهری با دستفروشان راه به جایی نمی‌برد.
ایمانی راه چاره را نیز تنها در به رسمیت شناختن شغل دستفروشی همچون سایر کشورهای توسعه یافته به جای برخورد قهری با دستفروش‌ها می‌داند و تاکید می‌کند نمی‌توان جلوی کسب درآمد و معاش مردم را گرفت، آن هم زمانی که دولت نمی‌تواند شغلی ایجاد کند.
به گفته وی، تنها مشکل موجود در کار دستفروشی ممکن است برهم خوردن آسایش و نظم و ضوابط شهری باشد که می‌توان این ضوابط را اصلاح کرد و به راهکارهایی چون اختصاص بخش زیادی از فضاهای شهری به صورت اشتراکی مثلا ساعتی (چون کشورهای توسعه یافته) به دستفروش‌ها روی آورد.
این جامعه شناس شهری، کهنه بودن قوانین شهرداری‌های کشور در کنار نگاه سخت و پروژه محور عمده شهرداران و مسئولان شهری و نبود نگاه اجتماعی و انسانی را از مشکلات دیگر این بخش دانسته و می‌گوید: چنین دیدگاهی باعث می‌شود که آنها در وهله اول و طبق قوانین کهنه شهرداری‌ها فقط به برخورد فیزیکی و به طور مثال جمع‌آوری دستفروشان فکر کنند، درحالی که اکنون و با شرایط امروز دنیا و کشور باید به راه‌حل‌های جدید و بازکردن گره‌های موجود اندیشید و به جای مخالفت با دستفروشان با آنها همراه شد، زیرا دستفروشی‌ها نه‌تنها می‌تواند مخل آسایش شهر نباشد، که گاه می‌تواند به یک جاذبه برای شهر تبدیل شود مثل خیابان لشکرآباد اهواز که ابتدا محل تجمع دستفروشان بود و بتدریج به عنوان یک واقعیت پذیرفته شد. علاوه بر این همه مردم که توانایی خرید اجناس گران را ندارند و دستفروشان نیز کالاهای غیرممنوعه ارزان را به مردم ارائه می‌دهند، یعنی هم اقتصاد خود را مدیریت می‌کنند و هم به مردم خدمات می‌دهند.
