الهه کولایی نخستین زن در ایران است که کاندیدای شهرداری تهران شده است. اگر او به عنوان شهردار تهران انتخاب شود، یکی از مهم‌ترین و سخت‌ترین پست‌های مدیریتی کشور را به دست خواهد گرفت که با چالش‌ها و فرصت‌های متعددی همراه خواهد بود.
به گزارش جماران، نماینده تهران در مجلس ششم معتقد است: «توانایی زنان در جامعه ایران به دلایل تاریخی مورد استفاده قرار نگرفته است. در انتخابات اخیر همه ما مشاهده کردیم که تأثیرگذاری زنان جامعه در سرنوشت انتخابات مانند همیشه بسیار تعیین کننده بود. به همین دلیل باید نقش پررنگی برای زنان در تحولات آینده جامعه ایران در نظر گرفت. رشد و توسعه ایران بدون در نظر گرفتن توانایی و ظرفیت‌های زنان جامعه امکان پذیر نیست. به همین دلیل نیز به صحنه آمده‌ام و امیدوارم بتوانم شهردار تهران شوم تا توانایی‌های زن ایرانی را در عرصه مدیریت شهری نشان دهم. به نظر من ناباوری جامعه به توانایی زنان را تنها از طریق الگوهای موفق می‌توان تغییر داد. در ادامه متن گفت‌وگوی دکتر الهه کولایی با «آرمان» را می‌خوانید.
حضور شما در بین کاندیدای شهرداری تهران به دلیل اعلام آمادگی خود شما صورت گرفت و یا اینکه اعضای شورای شهر از شما خواستند که کاندیدای شهرداری تهران شوید؟
مهم‌ترین دلیلی که تصمیم گرفتم کاندیدای شهرداری تهران شوم دغدغه‌های شهروندی و بهبود زندگی مردم تهران بوده که همواره در من مانند همه شهروندان تهرانی وجود داشته است. برخی از اعضای شورای شهر از من دعوت کردند که خود را کاندیدای شورای شهر کنم. دلیل این مسأله نیز این بود که یکی از زمینه‌های تحقیقی و پژوهشی بنده درباره عوامل توسعه نیافتگی و توسعه کشورهای جهان است که یکی از مهم‌ترین مسائل، مدیریت شهرهای بزرگی مانند تهران است که با وضعیت پیچیده‌ای مواجه هستند. نکته دیگر اینکه ضروری است نگاه به مدیریت شهری تغییر کند. بدون شک مدیریت شهری تنها مختص به ساخت و ساز نیست و مسائل انسانی از اهمیت بیشتری برخوردار است. شهر تهران نیازمند یک مدیریت عدالت‌محور است که منافع شهر تهران بین همه مردم به صورت عادلانه تقسیم شود. منافع مردم تهران تنها در ساختن پارک‌ها و بزرگراه‌ها خلاصه نمی‌شود. بلکه باید نگاه عمیق‌تر و علمی‌تر به مشکلات مردم تهران داشت. در شرایط کنونی یکی از مهم‌ترین مشکلات شهر تهران آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی در شهر است که نیازمند دقت نظر بیشترو بهره‌گیری از مطالعات و تحقیقات اساتید علوم انسانی و اجتماعی است. به دلیل آشنایی عمیق با مشکلات تهران در دورانی که نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی بودم، هنگامی که این پیشنهاد مطرح شد آن را قابل بررسی دیدم. از سوی دیگر در بین کاندیدای شهرداری تهران هیچ زنی وجود نداشت و به همین دلیل احساس کردم حضور یک زن در بین کاندیداهای شهرداری تهران می‌تواند توانایی زنان را در مدیریت جامعه بیشتر نشان دهد. جامعه ما نیازمند ارائه الگوهای جدیدی در زمینه مدیریت زنان است تا نگرش‌های نارسا از بین برود و نیازهای جامعه با توجه به شرایط روز دنیا تعریف شود. یکی از دلایل دیگر حضور من در بین کاندیداهای شهرداری تهران تکلیف‌گرایی و وظیفه‌گرایی است. احساس کردم در شرایط کنونی باید در این رقابت حضور پیدا کنم. به عنوان یک زن با توجه به سوابق سیاسی، اجتماعی و مدیریتی، این توانایی را در خود دیدم که با توجه به یک رویکرد جمعی و همه جانبه، مشکلات شهر تهران را حل کنم و از فرصتی که در این زمینه به وجود می‌آید به سود تغییر در بالا رفتن کیفیت سطح زندگی مردم تهران استفاده کنم. نکته دیگر اینکه در جامعه ما فاصله عمیقی بین علم و عمل ایجاد شده و بسیاری از مسائل علمی در حوزه اجرایی با مشکلات جدی مواجه شده است. در شرایط کنونی جامعه ما در زمینه علمی در شرایط خوبی بسر می‌برد اما این وضعیت در زمینه اجرایی وجود ندارد. بین عرصههای علم و عمل شکاف ایجاد شده است. این آمادگی را در خود دیدم که بتوانم در زمینه مدیریت شهری، عرصههای علم و عمل را به هم نزدیک کنم و تصمیم گرفتم خود را کاندیدای شهرداری تهران کنم.
به نظر شما حضور یک زن در بین کاندیدای شهرداری تهران به عنوان یکی از جایگاه‌های مدیریتی دشوار چه پیامدهایی برای مطالبات زنان در ایران خواهد داشت؟ این تجربه اول چه چالش‌ها و فرصت‌هایی به همراه خواهد داشت؟
به عنوان یک زن مسلمان که با آموزه‌های اسلام و امام خمینی(ره) زندگی کرده‌ام، به این نتیجه رسیده‌ام که یکی از مهم‌ترین آموزه‌های انقلاب اسلامی در ایران برابری انسانی زنان و مردان در موقعیت‌های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی بوده است. به همین دلیل برای تغییر نگاه جامعه و به نمایش گذاشتن توانایی‌ها و استعدادهای زنان جامعه تصمیم گرفته‌ام در این انتخابات مهم شرکت کنم. به نظر من همین مسأله که اعضای شورای شهر پنجم که از افراد اصلاح‌طلب تشکیل شده، یک زن را در بین کاندیداهای نهایی خود قرار داده‌اند، پیام مثبتی به جامعه و به خصوص به زنان جامعه که بخش مهمی از منابع توسعه در جامعه ما هستند، فرستاده شده است. متأسفانه توانایی زنان در جامعه ایران به دلایل تاریخی مورد استفاده قرار نگرفته است. در انتخابات اخیر همه ما مشاهده کردیم که تأثیرگذاری زنان جامعه در سرنوشت انتخابات بسیار تعیین کننده است. به همین دلیل باید نقش پررنگی برای زنان در تحولات گوناگون جامعه ایران در نظر گرفت. رشد و توسعه ایران بدون در نظر گرفتن توانایی و ظرفیت‌های زنان جامعه امکان‌پذیر نیست. به همین دلیل به صحنه آمده‌ام. امیدوارم بتوانم در آینده شهردار تهران شوم تا توانایی‌های یک زن ایرانی را در عرصه مدیریت جامعه نشان دهم. به نظر من ناباوری جامعه به توانایی زنان را از طریق الگوهای موفق می‌توان تغییر داد. در شرایط کنونی در حال مشورت با نخبگان و مدیران موفق کارشناسان مختلف شهرداری هستم تا بتوانم یک برنامه جامع و کاربردی برای مدیریت شهر تهران به مردم و شورای شهر ارائه کنم.
هدف اصلی شما از حضور در بین کاندیداهای شهرداری تهران حضور یک زن در این جمع بود و یا حل مشکلات شهر تهران؟
تلاش برای حل مشکلات تهران به عنوان شهری که ما در آن زندگی می‌کنیم زن و مرد نمی‌شناسد. در شرایط کنونی مردم تهران با انواع و اقسام آلودگی‌های زمینی، هوایی و محیطی زندگی می‌کنند. مردم تهران نسبت به وضعیت آلودگی هوا و آلودگی صوتی، فساد، رانت و نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی گلایه دارند و به دنبال تغییر وضعیت موجود هستند. به همین دلیل به عنوان یک اصلاح‌طلب هنگامی که متوجه شدم می‌توانم به حل مشکلات شهری که در آن زندگی می‌کنم کمک کنم، احساس کردم نمی‌توانم به درخواست برخی از اعضای شهر تهران برای حضور در جمع کاندیداهای شهرداری تهران جواب منفی بدهم. با این وجود نگاه من یک نگاه کلان به انسان است که جنسیت در آن محور نیست. باید به شرایط برسیم که جامعه توانایی انسان‌ها در مدیریت در نظر بگیرد و نه اینکه جنسیت در آن تأثیرگذار باشد. زنان در تاریخ ایران همواره موجودات خانگی بودند. با این وجود حضرت امام(ره) در جریان انقلاب اسلامی زنان را ملزم کردند که در مقدرات اساسی جامعه شرکت داشته باشند و توانایی خود را در زمینه‌های مختلف بروز بدهند. هنوز به خاطر داریم که در ابتدای انقلاب نیز برخی به دنبال محدودیت زنان بودند و عنوان می‌کردند صدای زن را نباید نامحرم بشنود. با این وجود امام خمینی(ره) حضور زنان را در جامعه الزام کردند و زمینه را برای بروز توانایی زنان در جامعه فراهم کردند. هنگامی که ما از حقوق و تکالیف شهروندی سخن می‌گوییم تفاوتی بین زن و مرد وجود ندارد. با این حال در برنامه من رسیدگی به مطالبات زنان و جوانان در متن کارآمدی در مدیریت شهری قرار خواهد داشت. در شهرداری تهران به دنبال این خواهم بود که تفاوتی بین زن و مردان وجود ندارد و هر دو از توانایی گوناگون در بروز استعدادهای خود برخوردار هستند. باورهای نادرست نباید مانع رشد و شکوفایی استعداد افراد در زمینه‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی باشد. زنان و مردان باید در کنار هم و نه در برابر هم، در زمینه رشد و پیشرفت جامعه خود تلاش کنند. به همین دلیل باید نگاه کلان به مسأله انسان در جامعه و شهر داشته باشیم. هنگامی که توجه جامعه به این مسأله جلب می‌شود که یک زن در کنار شش کاندیدای مرد خود را کاندیدای شهرداری تهران کرده است، جای تأمل و تفکر دارد. حساسیت جامعه در این زمینه نشان می‌دهد که جامعه ما در این عرصه با خلأ مواجه است. باورهای سنتی جامعه ما به شکلی بوده که همواره مردان را در جایگاه عالی مدیریت قرار می‌داده و زنان هیچ سهمی در این زمینه نداشتند. این وضعیت در مجلس شورای اسلامی نیز وجود دارد. در تمامی ادوار مجلس زنان سهمی کمتر از5 درصد کرسی‌های مجلس را در اختیار داشته‌اند. این در حالی است که زنان ایرانی نقش مهمی در تحولات اخیر سیاسی و اجتماعی ایران ایفا کرده‌اند. متأسفانه در جامعه ما از بسیاری از ظرفیت‌های برای توسعه و پیشرفت استفاده نشده است. بسیاری از مسائل شهری مانند زیباسازی و امور فرهنگی و آموزشی با روحیات زنان همخوانی دارد.
برخی از کارشناسان معتقدند که لابی‌ها برای انتخاب شهردار تهران در پشت پرده زیاد شده است و این مسأله ممکن است در انتخاب فرد اصلح برای شهرداری تهران تأثیر منفی بگذارد. به نظر شما لابی‌های پشت پرده چقدر موثر خواهد بود؟
برای برای پیروزی و شهردار شدن وارد صحنه شده‌ام؛ برای باختن نیامده‌ام. با این وجود ما باید واقعیت‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را نیز در نظر بگیریم. در روند همین لابی‌ها، گمانه‌زنی‌ها و رایزنی‌هاست که قدرت شکل می‌گیرد. این مسأله را نیز باید بپذیریم که قدرت شهردار در تهران، با تمام ابعاد اجتماعی آن، یک قدرت سیاسی است. از این مسأله غفلت نکرده‌ام و به خوبی به مسائل پشت پرده توجه دارم. به همین دلیل نیز در این مدت دیدارهای مختلفی با کارشناسان و صاحب‌نظران مختلف در زمینه مدیریت شهری برگزار کرده‌ام. هدف اصلی همه ما این است که مطالبات مردم را با استفاده از گفتمان اصلاحات تحقق ببخشیم. به همین دلیل نیز هیچ اختلاف فردی وجود ندارد و بلکه به دنبال تقویت رویکرد جمعی هستم. رقابت کاندیداهای شهرداری تهران در درون گفتمان اصلاحات و کاملا مشفقانه و مودت‌آمیز است. من با کاندیدای دیگر شهرداری تهران نیز دیدار و گفت‌وگو داشته‌ام و در زمینه‌های مختلف با آنها صحبت کرده‌ام. بنده برای تضعیف و رقابت ناسالم وارد این عرصه نشده‌ام بلکه برای کمک به حل مشکلات مردم خود را کاندیدای شهرداری تهران کرده‌ام. ممکن است ماهیت برنامه‌های من و شش کاندیدای دیگر شهرداری تهران با هم متفاوت باشد اما هدف و مسیر همه ما ارتقای سطح کیفی زندگی مردم تهران و حل مشکلات آنهاست. بدون شک مشکلات مردم تهران با تقابل و رقابت سیاسی حل نخواهد شد و حل کردن این مشکلات نیازمند همکاری و رقابت سالم است.
چرخش مدیریت شهر تهران از گفتمان اصولگرایی به اصلاح‌طلبی قطعی شده و همه کاندیدای شهرداری تهران به دنبال این رویکرد خواهند بود. به نظر شما این تغییر چه الزامات و ضرورت‌هایی به همراه خواهد داشت؟ شما به عنوان کاندیدای شهرداری تهران در مدیریت آینده چگونه از گفتمان اصلاحات بهره خواهید برد؟
تغییر گفتمان مدیریت شهری در تهران از اصولگرایی به اصلاح‌طلبی باید با استفاده از همه ظرفیت‌ها صورت بگیرد. به همین دلیل نیز تقابل‌های سیاسی نباید در این زمینه وجود داشته باشد. بلکه منافع عمومی و منافع مردم در اولویت نخست مدیریت شهری تهران قرار بگیرد. مردم تهران نباید وجه‌المصالحه اختلافات سیاسی باشند. همه ما در درون یک نظام سیاسی تعریف می‌شویم و باید منافع مردم را به منافع جریانی و گروهی ترجیح بدهیم. به همین دلیل نیز دولت، مجلس شورای اسلامی، شورای عالی استان‌ها و همچنین شورای شهر باید با هم همکاری کنند تا مشکلات مردم تهران هرچه زودتر مرتفع شود. نباید به تهران به عنوان گوشت قربانی نگاه کرد. اگر کسی چنین نگاهی به تهران داشته باشد ضرر و زیان آن به مردم خواهد رسید. نکته دیگراینکه ما باید از ظرفیت‌های دانشگاهی در مدیریت شهری استفاده کنیم و فاصله بین عرصه علم و عمل از بین برود. از ظرفیت مردم نیز باید در مدیریت شهری استفاده کرد. این ظرفیت می‌تواند در زمینه‌های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و یا اجتماعی باشد. نهادهای مدنی باید در تهران تقویت شود. نهادهای مردمنهاد نسبت به یکدیگر رویکرد تعاملی دارند. گفتمان اصلاح‌طلبی یک گفتمان قانونمدار و مبارزه با فساد است که مردم در محوریت آن قرار دارند. از سوی دیگر گفتمان اصلاحات روی علم، خرد جمعی، استفاده از تجربیات بشریت و فرصت‌های جامعه برای پیشرفت تأکید می‌کند. نباید اجازه دهیم ملاحظات سیاسی، فرصت استفاده از ظرفیت‌ها و منابع را از بین ببرد. با این وجود من معتقدم تهران یک شهر سیاسی است و به همین دلیل به دنبال معجزه نیستم.
در دهه گذشته شهرداری تهران به یک سکوی پرتاب برای رسیدن به ریاست جمهوری تبدیل شده است. آیا اصلاح‌طلبان نیز به شهرداری تهران به عنوان یک ظرفیت برای ریاست جمهوری سال1400 نگاه می‌کنند؟
این استراتژی اصلاح‌طلبان نخواهد بود. در شرایط کنونی استراتژی اصلی اصلاح‌طلبان و بهبود اوضاع عمومی شهر تهران است. مردم باید مشخص کنند که چه کسی در چه جایگاهی قرار بگیرد. تهران نباید وجه‌المصالحه سیاسی شهردار آن قرار بگیرد. هنگامی که حل مشکلات عمومی مردم در اولویت نخست شهردار آینده تهران باشد، به صورت طبیعی مسائل سیاسی در اولویت بعدی و در حاشیه قرار می‌گیرد. اگر شهردار تهران از این جایگاه برای خود پلی بسازد که به ریاست جمهوری برسد، نتیجه آن همین مسائلی می‌شود که در چند سال گذشته در تهران رخ داده است. با این وجود در عالم سیاست همه سناریوها را باید مورد بررسی قرار داد و هر احتمالی در این زمینه را بررسی کرد.
در شرایط کنونی مهم‌ترین مطالبات زنان جامعه از دولت آقای روحانی چیست؟ آیا این انتظار وجود دارد که ایشان در کابینه خود از وزیر زن استفاده کند؟
ما در منطقه‌ای از جهان زندگی می‌کنیم که به صورت تاریخی حقوق زنان مورد انکار و غفلت قرار گرفته است. بسیاری از این غفلت‌ها به صورت ساختاری صورت گرفته و برخی از آنها نیز براساس تربیت و نگرش به وجود آمده است. به همین دلیل ما باید با تغییر ذهنیت جامعه درباره زنان زمینه رشد استعدادها و توانایی‌های آنها را مهیا کنیم. تأکید دارم که در تعیین صلاحیت‌ها نباید به زن یا مرد بودن نگاه کرد. زنان و مردان در جامعه نقشهای مکمل دارند. خداوند همه انسان‌ها را برابر آفریده و به آنها حقوق برابر داده است. در بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان زنان از فرصت‌ها و جایگاه‌های برابر با مردان برخوردار هستند. در کشورهای پیشرفته جهان زنان نیز به عنوان یکی از مهم‌ترین منابع توسعه در نظر می‌گیرند. اگر ما قصد داریم به رشد و توسعه بیشتر برسیم باید از ظرفیت نصف جامعه که زنان هستند استفاده کنیم. در مورد کابینه آینده آقای روحانی نیز از گوشه و کنار خبر می‌رسد که امکان استفاده از زنان در کابینه مهیا نشده و احتمال اینکه زنان در کابینه به عنوان وزیر حضور داشته باشند وجود ندارد. این در حالی است که یکی از وعده‌های اصلی آقای روحانی در دوران مبارزات انتخاباتی استفاده از وزیر زن در کابینه بوده است. با این وجود زنان ما از این مسأله ناامید نمیشوند و همچنان در صحنه حضور دارند و به فعالیت‌های مفید و سازنده خود ادامه میدهند.
