یک رابطه پر اما و اگر که همواره در مسیری رو به صعود بوده اما در مقاطعی هم این سیر صعودی گرفتار سکون یا توقف‌های مقطعی شده است. تهران و مسکو هر روز درحوزه‌های جدیدی از رابطه، توسعه و ثبات را تجربه می‌کنند. همکاری‌های سیاسی، امنیتی، اقتصادی و نظامی نگاه‌ها را به سمت رابطه تهران و مسکو جلب کرده است. در این میان فاصله رفت و آمدهای دیپلماتیک میان تهران و مسکو هم کاهش یافته است و به طور متوسط می‌توان گفت که بعضا در طول یک ماه حداقل یک یا چند مقام روسی و ایرانی با هم دیدارهای مستقیمی را کلید می‌زنند.
به گزارش جماران در تازه‌ترین دور این رایزنی‌ها، سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه برای سفری یک روزه به تهران آمد. گفته شده است که چند و چون اجرای برجام در سایه بدعهدی‌های امریکا و البته تهدیدهای لفظی توافق توسط مقام‌های متفاوت این کشور در راس رایزنی‌ها قرار داشته است. در حاشیه دیدارهای معاون وزیر امور خارجه روسیه با مقام‌های ایرانی، گفت‌وگوی تفصیلی با وی داشتیم که بخشی از آن به شرح زیر است:
محورهای دیدار روز سه‌شنبه شما با مقام‌های ایرانی چه مسائلی را شامل می‌شد؟ آیا در این دور تنها مذاکراتی با آقای سیدعباس عراقچی، معاون حقوقی و امور بین‌الملل وزارت امورخارجه داشتید؟
من گفت‌وگوها و رایزنی‌های خود با آقایان (سیدعباس) عراقچی و (مجید) تخت‌روانچی، معاونان وزرای امور خارجه ایران را به پایان بردم. بیشترین تمرکز ما بر توافق هسته‌ای، اجرای برجام و آینده این توافق بود. همان‌طور که می‌بینیم مسیر پیش رو بدون دست‌انداز نیست و به نوعی می‌توان گفت که مزاحمت‌هایی در مسیر هم پیش‌بینی می‌شود و ما هم در این سفر در مورد مواردی از این دست که باید به آن توجه کنیم با هم رایزنی کردیم. علاوه بر این ما رایزنی‌هایی هم در مورد کارهای مشترک میان ایران و روسیه در سازمان ملل و در حوزه مسائل امنیتی داشتیم. البته ما در مورد مسائل دوجانبه بحثی نداشتیم چرا که من در سیستم دیپلماسی وزارت خارجه مسوولیت روابط دوجانبه را برعهده ندارم اما مسائل این حوزه را هم دنبال می‌کنم و بسیار خوشحال هستم که روابط بدون فراز و نشیب در حال پیشروی است و به گونه‌ای هم می‌توان گفت که روابط دو جانبه هم در حوزه اقتصادی و هم سیاسی به قله جدیدی رسیده است. اما اصلی‌ترین سوژه بحث‌ها و رایزنی‌های ما به توافق هسته‌ای و برنامه جامع اقدام مشترک مربوط بود.
آیا روسیه در شش ماه گذشته از حضور ترامپ در قدرت بر دولت وی برای پایبندماندن به برجام فشاری وارد کرده یا پیام مستقیمی در این باره به واشنگتن داده است؟ به عنوان مثال ما از خانم فدریکا موگرینی به کرات جملات بسیار مثبتی در مورد تضمین اجرای برجام می‌شنویم که به نوعی پیام واضح به دولت جدید امریکا است.
می‌توانید مطمئن باشید که ما تا همین حالا به دفعات و در سطوح مختلف ازجمله در سطوح بسیار عالی سیاسی این پیام را به مقام‌های امریکایی داده‌ایم. ما گفته‌ایم که هیچ جایگزینی برای برجام وجود ندارد. گفته‌ایم که این تنها راهکار بلندمدت و با ثبات برای مشکلاتی است که پیرامون برنامه هسته‌ای ایران برای دوره‌ای وجود داشته است و به صراحت بگویم که این مشکلات فضا را مسموم کرده و در آن فضا رسیدن به بسیاری از مسائل و اهداف هم با چالش‌هایی روبه‌رو شده بود. اکنون، برنامه جامع اقدام مشترک وجود دارد و این برنامه تفاوت‌هایی در فضا ایجاد کرده است که یکی از آنها کاستن از برخی فشارها، برداشته شدن برخی از تحریم‌ها و البته نه همه آنها است که این هم یکی از مشکلات است. ما شاهد تلاش‌های مداوم از سوی برخی چهره‌ها و لابی‌ها در امریکا برای زیرسوال بردن برجام یا آسیب زدن به آن هستیم. ما به امریکا در خصوص این اقدامات در قوی‌ترین و شدیدترین حالات ممکن هشدار داده‌ایم. ما فکر می‌کنیم که هرگونه کنار زدن برجام یا تلاش برای اعمال تغییرات یا اصلاحات در آن می‌تواند به ضرر منافع امریکا هم باشد. من هیچ چگونگی و چرایی برای تعدیل یا اصلاح برجام نمی‌بینم. موضع ما در این خصوص بسیار محکم و قوی و غیرقابل تغییر است. همه ما به امریکا در خصوص این رویکرد سطحی‌نگر (سبکسرانه) نسبت به مسائل مهم بین‌المللی هشدار داده‌ایم. با مسائل مهم و جدی در سطح بین‌المللی باید جدی برخورد کرد. هیچ جایگاهی برای اینکه تلاش کنید صورت مساله را خدشه‌دار کنید و بعد نتیجه بگیرید که کل مساله اشتباه یا غلط بوده است وجود ندارد. همه‌چیز به تحقیق و بررسی عمیق نیاز دارد و ما براساس تحقیق و بررسی‌های عمیق، به این نتیجه رسیده‌ایم که هیچ جایگزینی برای برجام وجود ندارد. به امریکا در مورد بازی کردن با این توافق هشدار می‌دهیم.
در پاسخ به این هشدارها و رایزنی‌های مستقیم در سطوح عالی که می‌فرمایید آیا سیگنال مثبتی دریافت کرده‌اید که امریکا به اجرای برجام ادامه خواهد داد؟
آنچه ما می‌دانیم این است که دولت امریکا در میانه پروسه بررسی سیاست‌هایش در قبال ایران از جمله بررسی داخلی برجام به اضافه دیگر ابعاد سیاست خارجی و دیپلماسی‌شان در قبال تهران است. نمی‌دانیم که این پروسه بررسی چه زمانی به پایان خواهد رسید. ابتدا فکر می‌کردیم که باید در اواسط تابستان به پایان برسد که این بازه زمانی از چند روز پیش آغاز شده است. اما نه در چندروز گذشته نتیجه این بازبینی اعلام شد و نه قرار است در چند روز آینده این اتفاق رخ بدهد. لذا من فکر می‌کنم که تا پیش از پایان تابستان آنها نتیجه این بازبینی را اعلام کنند. شاید هم در پایان تابستان نیز اعلام نشود و اعلام نتیجه به بعدتر موکول شود اما این تداوم حس ابهام و نامشخص بودن وضعیت امریکا در قبال برجام به هیچ‌وجه کمک‌کننده نیست. ما فکر می‌کنیم بسیار بهتر خواهد بود اگر امریکا تصمیم به حفظ برجام بگیرد و این تصمیم خود را هم هرچه زودتر اعلام کند. البته که ما یک بار دیگر در مورد سناریوی بسیار مخرب بررسی مجدد وضعیت توافق هسته‌ای با ایران به امریکا هشدار می‌دهیم. ما از مدت زمان فعلی که امریکا برای بازبینی سیاست‌های خود در قبال ایران تعیین کرده برای مشخص کردن تمام نظرها و مواضع خودمان در قبال ایران با توسل به سطوح دیپلماتیک عالی و سطوح پایین‌تر مانند سطوح کارشناسی استفاده می‌کنیم. هفته آینده نیز نشست دیگری از کمیسیون مشترک برجام در وین براساس برنامه‌ریزی‌های انجام گرفته برگزار خواهد شد. ما از آن فرصت و سکو یک بار دیگر برای رساندن پیام خود به امریکایی‌ها استفاده خواهیم کرد. در نشست کمیسیون طرف امریکایی نیز وجود دارد و در حاشیه نشست اصلی نیز، دیدارهای دوجانبه با طرف امریکایی صورت خواهد گرفت که در تمام آنها موضع خود را اعلام خواهیم کرد.
آیا در دیدار میان ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه و دونالد ترامپ رییس‌جمهور امریکا در مورد نقش منطقه‌ای ایران یا توافق هسته‌ای صحبتی شد؟
(شما در جمع خبرنگاران در مورد اینکه در جریان جزییات این دیدار نیستید صحبت کردید اما در داخل ایران در مورد جزییات نخستین دیدار میان روسای جمهور ایران و امریکا سوالات بسیاری وجود دارد)
اجازه بدهید ابتدا این را بگویم که این دیدار یکی از حساس‌ترین و پرسوژه‌ترین دیدارها بود. من در این نشست حضور نداشتم و تنها مقام‌های حاضر در این نشست از هر دو سو (جز روسای جمهور) سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه و رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه ایالات متحده بودند. اما نشست فوق بسیار مهم و حساس بود که چندساعت هم طول کشید. بحث‌ها در این نشست پیرامون سه سرشاخه اصلی بود. یکی از آنها رابطه دوجانبه میان ایالات متحده و روسیه بود که در شرایط بسیار بدی قرار دارد. دولت باراک اوباما، رییس‌جمهور پیشین ایالات متحده عمدا شرایطی را ایجاد کرد که دولت بعدی با توجه به آن شرایط به سختی بتواند در مسیر درست با روسیه قرار بگیرد. علاوه بر این شاهد گمانه‌زنی‌ها و بیان داستان‌های بسیار زشت در رسانه‌های امریکا علیه سفیر روسیه و کشور روسیه هستیم که ما را به دخالت در امور داخلی امریکا متهم می‌کنند. مساله‌ای که هیچگاه اتفاق نیفتاده است. من روی این مساله تاکید دارم و هرچندبار هم که بخواهید این مساله را تکرار می‌کنم که روسیه هیچگاه در امور داخلی امریکا دخالت نکرده است. این مساله و این ادعاها در دیدار میان روسای جمهور در هامبورگ مورد بحث و بررسی قرار گرفت. از سوی دیگر دو طرف توافق کردند که بیشتر در مورد مساله امنیت اطلاعات و همچنین امنیت سایبری با هم گفت‌وگو و رایزنی کنند. همچنین مقرر شد که دو کشور در مورد احتمال توسعه یک چارچوب برای همکاری‌های روسی – امریکایی در فضای سیاسی بیشتر با هم رایزنی کنند. چارچوب همکاری که در آن احترام مشترک و تعهد مشترک به عدم دخالت در امور داخلی یکدیگر می‌تواند به عنوان مبنایی برای تنظیم سند در نظر گرفته شود. مساله دوم مورد بحث در دیدار روسای جمهور روسیه و امریکا، سوریه و مباحث پیرامون این پرونده بود. تا این لحظه، پروسه سیاسی و همچنین تعیین مناطق کاهش تنش و اعلام یکی از این مناطق در عمل و در تطبیق با توافق صورت گرفته در جلسه روسای جمهور انجام شده است. همچنین مساله ایران به عنوان یک نیروی منطقه‌ای مثبت، یک بازیگر مهم که تلاش می‌کند بر ثبات و عقلانیت در این منطقه به منظور کمک به مردم سوریه بیفزاید نیز در این نشست مطرح شد و رییس‌جمهور پوتین نیز بر این نکته تاکید پررنگ داشتند. البته رد نمی‌کنم که رییس‌جمهور ترامپ این اظهارات رییس‌جمهور پوتین در مورد نقش ایران را به نرمی مورد شک و شبهه قرار دادند. اما این دقیقا همان چیزی است که انتظار آن را داشتیم و فکر می‌کنم در همین یک مورد بوده است که ایران به این شکل خاص توسط رییس‌جمهور در این نشست مطرح شده است. مساله سوم هم اوکراین است. در این پرونده ما با شرایط سختی روبه‌رو هستیم که رییس‌جمهور اوکراین پروشنکو، از توافق موسوم به مینسک - که ما فکر می‌کنیم تنها مبنای واقعی و ضروری برای رسیدن به یک راهکار در دسترس است- فاصله گرفته است. بنابراین رییس‌جمهور پوتین منطق و رویکرد ما در این پرونده را توضیح دادند و مشخص کردند که از نظر روسیه چگونه مسائل قابل پیشروی به جلو هستند. رییس‌جمهور ترامپ نیز در این دیدار اعلام کردند که امریکا سفیر خود در اوکراین را مشخص کرده است و سفیر کرت ولکر (Kurt Volker)، نماینده سابق امریکا در ناتو این مسوولیت را برعهده گرفته است. وی جانشین ویکتوریا نولاند، معاون سابق وزیر امور خارجه در امور اوراسیا و اروپا می‌شود. وی در گفت‌وگوها با روسیه و اوکراین به عنوان فرد منصوب از جانب امریکا حضور داشت. ما به دنبال ادامه گفت‌وگوها با امریکا هستیم. بنابراین آنچه در بالا گفتم کم و بیش خلاصه اتفاق‌هایی بود که در نشست (روسای جمهور روسیه و امریکا) رخ داد و به توافق‌هایی در مورد کار با یکدیگر و تعیین مناطق کاهش تنش (در جنوب و جنوب غربی سوریه) منتهی شد. البته بخش‌هایی هم وجود داشت که دو طرف در آن به توافق نرسیدند که می‌تواند سوژه گفت‌وگوهای بیشتر باشد. اما مساله برجام در این دیدار مورد اشاره قرار نگرفت.
مساله موشکی ایران در حالی که نه به برجام گره خورده است و نه نقض قطعنامه ٢٢٣١ است، به بهانه جدید امریکا در شورای امنیت برای تشدیدفشارها بر ایران تبدیل شده است. ما شاهد مخالفت صریح مسکو با این تلاش‌های امریکا در شورای امنیت بوده‌ایم. موضع رسمی و ثابت مسکو در این خصوص چیست؟
ما در این بحث شاهد یک سوءبرداشت (سوءتعبیر) بسیار واضح سیاسی از جانب امریکا از توافق به دست آمده (با ایران) هستیم. هیچ چیز در ٢٢٣١ به امریکا اجازه نمی‌دهد که این بازی کثیف را با برنامه آزمایش موشکی ایران و در کلیت با برنامه موشکی ایران انجام دهد. در قطعنامه ٢٢٣١ از ایران دعوت می‌شود یا خواسته می‌شود که از آزمایش کردن موشک‌هایی که برای حمل کلاهک هسته‌ای به شکل مشخص طراحی شده‌اند، خودداری کند. دعوت کردن یا درخواست کردن با ممنوع کردن یکی نیست. این مساله یک امر بدیهی برای هر انسان منطقی است. مساله دوم این است که ایران هیچ کاری برای توسعه تسلیحات و تجهیزات هسته‌ای انجام نمی‌دهد. ما در این خصوص بسیار مطمئن هستیم و فکر می‌کنم که برجام یک موفقیت بزرگ در تامین اعتماد کامل به ماهیت صلح آمیز برنامه هسته‌ای ایران است و این مساله یکی از پایه‌های برجام است. این بسیار مضحک است که امریکا عمدا متن ٢٢٣١ را به نفع خود تحریف کند. ما هرگونه تلاش برای تحریم‌های بیشتر ایران با استفاده از این بهانه را رد می‌کنیم و هیچ‌گونه جایی برای اعمال تحریم‌های سازمان ملل بر ایران در این خصوص وجود ندارد. در مورد تحریم‌های یکجانبه امریکا علیه ایران به این بهانه نیز من فکر می‌کنم که این مساله در تضاد با روح و جسم برجام خواهد بود و ما خواهان تعهد و پایبندی امریکا به برجام هستیم و این رفتار امریکا هم نه تنها دلیل بلکه یکی از دلایل ما برای اشاره به این موضوع است که امریکا باید به تعهدات خود در برجام عمل کند. نحوه پرداختن به مسائل موشکی ایران و بحث‌ها در این خصوص در تضاد با اصل اجرای همراه با حسن‌نیت برجام و عمل کردن صحیح امریکا به توافق هسته‌ای است.
