یک ماه پس از اختلافات قطر با همسایههای عربش، زمزمهها مبنیبر احتمال کودتای کشورهای عربی به رهبری عربستان علیه حکومت قطر شنیده شد، حالا چند روز بعد از این گمانهزنیها رسانههای بینالمللی از حضور نیروهای ویژه ایران برای حفاظت از امیر قطر خبر دادهاند.
به گزارش جماران؛ قطر بیش از یک ماه است که با همپیمانان عربی خود به مشکل جدی برخوردهاست. کشورهای عربی به رهبری عربستان، ابتدا با قطر قطع ارتباط کردند، سپس این کشور را تحریم و مرزهای خود به روی آن بستند و در نهایت تهدید به براندازی کردند. در این مدت شورای همکاری خلیجفارس 13 شرط را برای از سرگیری دوباره روابط با قطر برای این کشور گذاشتند اما هفته گذشته این کشور شروط مطرح شده را ناعادلانه خواند و آنها را نپذیرفت. در این مدت ایران و ترکیه دو کشوری بودند که برخلاف دوستان نیمه راه هم زبانشان، کمکهای خود را روانه این کشور کردند و در این بین قوت گرفتن بیشازپیش روابط استراتژیک ایران و قطر در مقابله با کشورهای عربی به مهمترین موضوع در حاشیه بحران این کشور تبدیل شده است.
در سالهای اخیر قطر سعی کرد تا میان کشورهای عربی نقش پررنگتری را در عرصههای بینالمللی و منطقهای بازی کند. این کشور در رویاپردازی اهداف بلندمدت خود را در قامت «سوئیس خاورمیانه» میدید. همین امر موجب شد تا فعالیتهای میانجیگری و بیطرفانه در پیش گیرد و در نهایت به دنبال زمینهای برای شکل دادن به یک هویت استراتژیک و قوی برای خود در منطقه باشد. عربستان که خود را رهبر جهان عرب میداند این نوع بازیگری قطریها را ضربه به خود قلمداد میکرد. همین امر موجب شد تا رؤیای قطر را در آستانه شکوفایی برهم زند. عربستان بنا به ضرورتهای منطقهای دیگر نمیتوانست قدرتگرفتن قطر را ببیند بنابراین این کشور را متهم به حمایت مالی از تروریستها و داعش کرد.
با شروع بحران قطر، ایران و ترکیه دو کشوری بودند که حمایتهای خود را روانه این کشور کردند. ترکیه در همان روزهای اول علاوه بر مواد موردنیاز نیروهای نظامی خود را نیز به این کشور فرستاد. رجب طیب اردوغان رئیسجمهوری ترکیه هم پس از اجلاس گروه 20 اظهار کرد که قطر کشوری دارای حاکمیت است و ما به هیچکس اجازه نخواهیم داد که به حاکمیت کشور قطر ضربه بزند. او تأکید کرد که اتهامات علیه قطر ناعادلانه بوده و تحریمهای ضدقطری را درست نمیداند.
اما رابطه ایران و قطر رابطهای کلیدی است که به تحلیل بسیاری از کارشناسان، پس از قطع ارتباط کشورهای عربی با قطر، رابطه این کشور با ایران به سمت استراتژیک خواهد رفت. گرچه این دو کشور در برخی مسائل مانند بحران سوریه اختلاف نظر اساسی باهم دارند اما فشارهای وارده از سوی اعراب این کشور را به سمت ایران سوق میدهد. چندی پیش رادیوی بینالمللی فرانسه در گزارشی تحلیلی در سایت خود نوشت که افزایش فشارهای عربستان و همپیماناش به قطر چهبسا این کشور را به سمت همپیمانی با ایران سوق دهند. حتی بوریس جانسون وزیرخارجه انگلیس نیز از افزایش فشارها بر قطر و نزدیکتر شدن این کشور به ایران ابراز نگرانی کرد. این درحالی است که در روزهای اخیر زمزمههایی هم از احتمال کودتا یا براندازی حکومت آل ثانی در قطر به گوش میرسید؛ البته عربستان از سال 2015 که شیخ تمیم بن حمد آل ثانی امیر فعلی قطر با کودتا بر تخت پدرش تکیه زد، از حکومت این فرد ناراضی بود و همین پیشینه هم قوت این شایعات را بیشتر میکرد.
نگرانیها از کودتا یا قتل امیر قطر موجب شده تا برخی از رسانهها مدعی شوند نیروهای ایرانی هم به کمک قطریها رفتهاند. در همین زمینه نشریه آمریکایی نیوزویک در یکی از مطالب خود مدعی شد که نیروهای نظامی ایران وظیفه حفاظت از امیر قطر را برعهده گرفتهاند. این نشریه با اشاره به اینکه ایران نیروی دریایی خود را در اطراف تنگه هرمز بسیج کردهاست، رزمایش مشترک ایران و چین را ارسال پیامی به عربستانسعودی دانست؛ البته پیشازاین هم چند باری ادعای حفاظت از امیر قطر از سوی رسانههای عربی منتشر شده بود. در همین راستا، سایت مصری «ایجپت تودی Egypt today» در گزارشی ادعا کرد که حفاظت از داخل کاخ شیخ تمیم بن حمد آل ثانی از ماه ژوئن سال 2017 بر عهده نیروهای نظامی ایران است. این سایت در ادامه مدعی شد که وزیر دفاع وقت ایران در 2010 موافقتنامه همکاری دفاعی با فرمانده ستاد نیروهای مسلح قطر امضا کرده و سپس در سال 2015 هم قرارداد امنیتی- نظامی برای آموزش ارتش قطر میان دو کشور امضا میشود که همین دو قرارداد برای حضور مستشاری نیروهای ایرانی در این کشور کافی است.
این درحالی است که سفیر قطر در اسپانیا طی سخنرانی در اندیشکده سلطنتی مطالعات راهبردی و بینالمللی در شهر مادرید اظهار میکند که روابط ایران و قطر متمایز و راهبردی نیست اما او هشدار هم میدهد که بحران کنونی در منطقه میتواند به نظامی شدن منطقه خلیجفارس منتهی شود. اگر این اتفاق روی دهد آنگاه این موضوع عواقب بدی برای منطقه و جهان به دنبال خواهد داشت. بااینحال، عبدالله بن حمدالعطیه معاون نخستوزیر قطر در گفتوگو با یک برنامه تلویزیونی اعلام کرد که این کشور آماده قطع روابط با ایران است اما به شرطی که تمام کشورهای عضو شورای همکاری خلیجفارس روابطشان را با ایران قطع کنند. او اظهار کرد که مسئله شگفتآور این است که کشورهای عضو شورای همکاری خلیجفارس، دوحه را بهدلیل روابط محکمش با ایران به حامی تروریسم متهم میکنند. وی در ادامه گفت: دوحه آماده است تا با تمام کشورهای عضو شورای همکاری خلیجفارس کنار یک میز بنشینند و روابط اقتصادی، تجاری و سیاسیشان را با ایران قطع کنند. او در نهایت به این موضوع اشاره کرد که عمر شورای همکاریهای خلیجفارس به پایان رسیده است زیرا در سال 1981 میلادی ما این شورا را تأسیس کردیم و اکنون دیگر این شورا اعتباری ندارد.
در شرایط فعلی که نگرانی از قدرتگرفتن ایران در منطقه و همچنین عمیقتر شدن رابطه ایران با قطر در میان کشورهای منطقه و حتی اروپایی و آمریکا وجود دارد، نباید شتابزده و هیجانی با این مسئله برخورد کرد بلکه باید منتظر بود که گردوغبار این تنشها بخوابد و با کاهش تدریجی حساسیتها و التهابات ،زمینه برای اقدامات درست و مؤثرتر فراهم شود.