پرونده پرشکی «عباس کیارستمی» یک سال پس از درگذشتش در حالی با حضور وزیر بهداشت و معاونان وی، کالبدشکافی شد که نمایندگان پزشکی قانونی و نظام پزشکی به عنوان مطلعان اصلی این پرونده غایب بودند.
به گزارش جماران، مراسم سالگرد درگذشت عباس کیارستمی شامگاه چهارشنبه ۱۴ تیر در دانشگاه شهید بهشتی تهران در حالی با ریتمی متفاوت از سایر مراسم‌های یادبود برگزار شد که شمار اندکی از هنرمندان آن را همراهی کردند. بهمن فرمان‌آرا، مسعود کیمیایی، رضا کیانیان و همایون ارشادی از جمله شخصیت‌های هنری بودند که در این مراسم حضور داشتند. همچنین وزیر بهداشت، قائم‌مقام این وزارتخانه و معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی ایران ضمن حضور در این مراسم، گزارش‌هایی را از مراحل درمان و پرونده پزشکی عباس کیارستمی ارائه کردند. هر چند غیبت نمایندگان پزشکی قانونی و نظام پزشکی که سبب اعتراض بهمن کیارستمی نیز شد، این پرونده را همچنان با نقاط تاریک و ابهام‌زا باز گذاشت.
امیر پوریا - منقد سینما - که اجرای این مراسم را بر عهده داشت، در توضیحاتی درباره محل برگزاری یادبود عباس کیارستمی گفت: حتما تعجب می‌کنید که در مکانی غیر سینمایی این مراسم برگزار شده، علت آن نگاه بهمن کیارستمی و مشورت و مذاکره با دوستان جامعه پزشکی بود که به جای سوگواری رایج - که البته بخشی از ضرورت و نیاز ما است - به پدیده‌ای بپردازیم که در ذهن‌ها و رسانه‌ها هنوز مفتوح است.
او سپس به کتاب سبزرنگی که در سالن توزیع شده بود، اشاره کرد و افزود: این کتاب حاوی یادداشت‌های روزانه عباس کیارستمی در سر رسیدی به سال ۱۳۷۶، همان سالی است که فیلم مهم «طعم گیلاس» ساخته شد و شعری هم که برای جلد پشت آن انتخاب شده؛ «من می‌خواهم با مرگ خود بمیرم نه با مرگ پزشکی» شأن نزولش در ۱۹ سال پیش بوده است.
نامه مهرجویی برای کیارستمی
پوریا سپس یادداشتی از «داریوش مهرجویی» به این مناسبت خواند که به علت سفر در مراسم حضور نداشت. مهرجویی برای کیارستمی نوشته است: «در این روزهای داغ تیرماه و سالروز عباس کیارستمی عزیز، بار دیگر درگذشت یار و همراه دیرینه‌ام را به خانواده و دوستان و هواداران این مرد بزرگ سینما و هنر ایران تسلیت می‌گویم. هر چند هنوز بعد از گذشت یک سال نتوانستم مرگ مظلومانه و غافلگیرکننده او را باور کنم. در حال حاضر فقط در انتظار نتیجه پرونده پزشکی عباس عزیز هستم و از وزیر محترم بهداشت پاسخ دقیق و روشن می‌خواهم.
چرا، چگونه و چه کسانی باعث غفلت شدند و آیا از چنین سهل‌انگاری بزرگی در حق یکی از سرمایه‌های ملی کشورمان می‌توان چشم‌پوشی کرد؟
سه بار او را شکافتند و بیهوش کردند و سه ماه زجر کشید... هرگز آخرین حرف‌هایش را فراموش نمی‌کنم: «بدن مرا حسابی شخم زده‌اند.»
سپس رضا کیانیان به عنوان مسئول پیگیری پرسش‌هایی که یک سال است، بی‌جواب مانده‌اند، اجرای این مراسم را در اختیار گرفت و در توضیحاتی درباره خلوت بودن مراسم سالگرد عباس کیارستمی گفت: ما فکر می‌کردیم این مراسم به حدی شلوغ شود که عده‌ای بیرون سالن بنشینند چون اول قرار بود این مراسم برگزار شود، بعد نشد، بعد همه جا اعلام شد مراسم برگزار نمی‌شود اما با کمک وزیر بهداشت هماهنگ شد. برای همین خیلی‌ها از برگزاری این مراسم بی‌اطلاع بودند. حتی خود من که در آخرین لحظه مطلع شدم.
او همچنین درباره این که چرا در مقام پرسش‌کننده از مسئولان وزارت بهداشت حاضر شده است، توضیح داد: شاید برای این که همیشه جایگاه منطقی داشته‌ام؛ نه زیاد شلوغ کرده ام و نه زیاد شلوغ نکرده‌ام.
کیانیان ادامه داد: دوستان زیادی از جامعه پزشکی می‌شناسم. بعضی از فرشته، پاک‌تر و برخی دیوصفت هستند. قصه‌هایی از فرشته‌های این جامعه شنیده‌ام که به گریه افتاده‌ام و برایم سوال شده که چقدر آدم می‌تواند فداکار باشد. از طرفی آدم‌هایی هم هستند که پول از هر چیزی برایشان مهم‌تر است. البته همه جا همین طور است اما در پزشکی چون با جان آدم سر و کار دارند، این موضوع مهم‌تر است.
این بازیگر سپس گفت: باید به جایی برسیم که نگوییم، «بعدش چی؟» بالاخره باید روزی باشد که وقتی یک نفر زیر دست پزشکی می‌میرد، معلوم شود چرا این اتفاق افتاده و الکی نبوده است.
وی افزود: آقای کیارستمی در یک سال گذشته بیشتر از آن که مرده باشد، زنده است. در این مدت هیچ وقت نبوده که اسمی از ایشان برده نشود.
کیانیان در ادامه به کلیات پرونده پزشکی عباس کیارستمی اشاره کرد و یادآور شد: خیلی‌ها دوست داشتند این ماجرا پیگیری شود. از سوی خانواده ایشان نیز به نظام پزشکی شکایت شد، وزیر بهداشت هم جزو شاکیان این پرونده است. این جریان یک سال طول کشیده اما هنوز هیچی نشده است. گفتند حکم صادر شده ولی ما هنوز نمی‌دانیم. پرونده را هم باز گذاشته‌اند، اگر کسی شکایتی داشت، مطرح کند. خانواده کیارستمی اعتراضی نکردند اما دکتر میر (پزشک معالج کیارستمی) نسبت به حکم شاکی بوده است.
او با اشاره به مبهم بودن نتیجه پرونده کیارستمی گفت: معلوم نشده چه شده، چه می‌گویند و اصلا چه اتفاقی افتاده. هدف اصلی این مراسم هم روشن شدن ابعاد تاریک این پرونده است. خانواده کیارستمی به پزشکی قانونی که نمی‌دانیم به نظام پزشکی قانونی چه ارتباطی دارد، شکایت کرده‌اند اما خبری نشده است. همه ما می‌خواهیم بدانیم چه اتفاقی افتاده است.
دست و پای بسته وزارت بهداشت در پرونده کیارستمی
کیانیان سپس از دکتر پایدار - معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی ایران - که از مرحله دوم درمان، پرونده پزشکی عباس کیارستمی را به دست گرفته بود، خواست تا جزییات دقیق‌تری را در این باره ارائه دهد تا پاسخ سوال‌ها روشن شود که وی نیز شرحی از ابتدا تا پایان درمان در ایران ارائه کرد، سپس کیانیان خطاب به او گفت: طوری جریان را تعریف می‌کنید که انگار فقط فرشتگان بالای سر آقای کیارستمی بودند. معلوم نیست آن اتفاق‌ها برای چه افتاده؟ یا آن وسط‌ها چه شده که آن عوارض پیش آمده است؟ شما به راحتی از این مسائل می‌گذرید و به حضور آقای وزیر بهداشت در طول درمان آقای کیارستمی اشاره می‌کنید. ما از ایشان خیلی ممنونیم ولی می‌خواهیم بدانیم برای آقای کیارستمی چه اتفاقی افتاده است.
دکتر پایدار در واکنش به این پرسش‌های کیانیان گفت: پیش از آن که ادامه درمان آقای کیارستمی به تیم ما واگذار شود، ایشان چهار جراحی را پشت سر گذاشته بود. این که در آن دوران چه اتفاقی افتاده، بنده مرجع قضاوت نیستم. این پرسش‌ها را هم باید از پزشکی قانونی و نظام پزشکی بپرسید.
در ادامه دکتر حریرچی - قائم مقام وزیر بهداشت - فلاش‌بکی به پرونده پزشکی عباس کیارستمی زد و در عین حال یادآور شد که وزارت بهداشت اختیار صدور حکم ندارد و این کار در وظیفه پزشکی قانونی و سازمان نظام پزشکی است. بنابراین وزارت بهداشت در بیان حکم قانونی علیه دیگری معذوریت دارد.
او سپس این جمله را بیان کرد: «اگر آقای کیارستمی آن موقع درباره نحوه درمان با ما مشورت می‌کرد، سناریوی دیگری ترسیم می‌کردیم» که کیانیان نسبت به آن واکنش نشان داد و گفت: آیا وقتی یک نفر مریض می‌شود با وزارت بهداشت مشورت می‌کند؟ شما می‌گویید ایشان اصلا نیامد، مشورت کند، چون اصلا پُست و مقام شما مال کار دیگری است. الان برای ما این مهم است. شما که به عنوان مدعی‌العموم وارد این پرونده شدید اعلام کنید، چه گزارشی روی این پرونده داده شده است.
این هنرمند با ابراز تاسف از غیبت مطلعان اصلی پرونده پزشکی خطاب به وزیر بهداشت گفت: متاسفیم که با وجود دعوت از روسای پزشکی قانونی و سازمان نظام پزشکی، آنها حضور نداشتند و به این جمع و وزیر بهداشت احترام نگذاشتند. وقتی آنها این قدر رُک هستند، چرا شما رُک برخورد نمی‌کنید.
حریرچی که سعی می‌کرد با بهانه قرار دادن محدودیت‌ها و معذوریت‌های وزارت بهداشت درباره اعلام احکام و گزارش پرونده‌های پزشکی، محافظه‌کارانه به پرسش‌های مکرر رضا کیانیان پاسخ دهد، در نهایت با اذن وزیر بهداشت روبه‌رو شد که گفت: «آقای حریرچی، شما جراح برجسته‌ای هستید و پرونده را هم دیده‌اید، نظر خودتان را اعلام کنید.» با این حال همچنان جزییات بیشتری شرح داده نشد و تنها به موارد تخلفی که قبلا به صورت پراکنده به آنها پرداخته شده بود، اشاره شد و دست آخر هم این گزارش به مبهم بودن وضع درمان کیارستمی در فرانسه منتهی شد.
کیانیان در واکنش به اظهارات قائم‌مقام وزارت بهداشت نیز خاطره‌ای در کنایه به سرانجام پرونده کیارستمی که مدام به فرانسه ختم می‌شود، تعریف کرد و افزود: حالا ما بالا می‌رویم، پایین می‌آییم، آخرش به فرانسه می‌رسیم.
حریرچی در این زمان به تخلف محرز پزشک که در زمان نیاز بیمار حضور نداشته است، اشاره کرد و گفت: از نظر ما درست است بخشی از اتفاقات در فرانسه رخ داده ولی شرایط می‌توانست طوری پیش برود که نیاز نباشد ایشان به فرانسه بروند.
در پایان این بخش از گزارش کیانیان معترض شد که «با وجود اجازه وزیر اما کمی از جزییات این پرونده را مطرح شد.» در ادامه نیز بهمن کیارستمی معترض نسبت به مبهم ماندن پاسخ پرسش‌ها از قائم‌مقام وزیر بهداشت که در تمام کمیسیون‌های پزشکی حضور داشته و مسلط به اوضاع بوده، درخواست کرد به سوال‌های تخصصی جواب دهد که حریرچی منکر حضورش در تمام کمیسیون‌ها شد و تاکید کرد: ما باید اصول جامعه مدنی را رعایت کنیم چون در مقابل فرد دیگری است که حتی اگر مجرم باشد، حقوق قانونی دارد و اعلام جزییات احکام و گزارش‌ها از سوی بنده یا وزیر برای آن فرد که شهروند ایرانی است، تبعات دارد.
کیانیان هم در پاسخ به این اظهارات گفت: در دادگاه هم دو طرف را معمولا دعوت می‌کنند اما بعضی‌ها نمی‌آیند، چون زورشان زیاد است.
در ادامه نوبت به سیدحسن قاضی‌زاده هاشمی - وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی - رسید که کیانیان از وی خواست درباره دخالت این وزارتخانه در پرونده کیارستمی توضیحات شفاف‌تری به نسبت دیگر همکارانش بدهد که او نیز بر نداشتن اختیار در وزارتخانه متبوعش نسبت به احکام پرونده‌های پزشکی تاکید کرد و به نکاتی ظریف در جریان درمان کیارستمی اشاره کرد که از آن جمله، قطع نشدن تب پیش از انتقال به فرانسه بود که برخی از پزشکان قبلا بر تثبیت وضعیت جسمانی کیارستمی و قطع تب پیش از اعزام به فرانسه تاکید کرده بودند.
هاشمی همچنین هم راستا با کیانیان گفت: تعجب می‌کنم چرا علت را نمی‌گویند. هیچ چیز بهتر از راستی نیست. امیدوارم احکام عادلانه باشد و سریع‌تر اعلام و حقوق مردم در پرونده‌هایی از این دست رعایت شود.
بهمن کیارستمی: به هدف نرسیدیم
در همین حال که کیانیان برای ماندگاری وزیر بهداشت در کابینه دولت دوازدهم ابراز امیدواری می‌کرد، بهمن کیارستمی در اظهاراتی گفت: جزییات این پرونده مساله ما نیست. مساله اصلی غیبت نمایندگان پزشکی قانونی و نظام پزشکی است و این جلسه به هدفی که داشت، نرسید، چون قرار بود نظرات از مراجع مختلف مطرح شود.
او همچنین یادآور شد: خانواده کیارستمی از ابتدا برای گرفتن حکم، طرح شکایت نکرد. از اول هم گزارش مختصر از روند اتفاقات خواسته بودیم. مساله ما این است که وزارت بهداشت از ماه دوم وارد روند درمان شد ولی از ماه اول تا دوم درمان پدرم، نکات تاریکی وجود دارد که به اندازه طول این جلسه یک ساعت و نیمه درباره آن صحبت نشد. غیبت این دوستان (پزشکی قانونی و نظام پزشکی) مساله را حل نمی‌کند.
فرزند کیارستمی در ادامه بخش‌هایی از مصاحبه دکتر «ایرج خسرونیا» درباره تغییر وضعیت صدای عباس کیارستمی و ضرورت معاینه گوش و چشم در آن شرایط را خواند و بیان کرد: تفاوتی بین روایات شما (وزیر بهداشت) و دکتر خسرونیا وجود دارد. اختلاف روایات و نبود گزارش یک دست و قابل ارجاع، مساله است.
وی ادامه داد: ما اصلا حکم را کنار بگذاریم، چون تنها چیزی که اهمیت دارد همین گزارش چند صفحه‌ای است که به نظر می‌رسد در بیان جزییات آن، خیلی محدودیت دارند چون نهادهای دیگر شما را به خاطر همین محدودیت‌ها زیر سوال می‌برند. می‌دانم در نهایت فقط حکم صادر می‌شود اما می‌خواهم بدانم می‌توانیم روی همکاری وزارت بهداشت برای گرفتن گزارش حساب کنیم؟
از رییس‌جمهور کمک می‌گیرم
وزیر بهداشت در پاسخ گفت: داشتم فکر می‌کردم این کار را بکنم. اگر زورم برسد و از رییس‌جمهور کمک بگیرم، جلسه‌ای بگذاریم تا آنها گزارش بدهند و شفاف پاسخگوی سوال‌های شما باشند. این حق شما است.
برای گرامیداشت عباس کیارستمی در این مراسم دو فریم از آخرین فیلم ناتمام او پخش شد که به گفته امیر پوریا - منتقد سینما - ۲۴ فریم کیارستمی در امتداد عکاسی و جان بخشیدن به هنرهای تجسمی بوده. این فیلم قبلا در جشنواره کن به نمایش درآمده است.
حسن ختام مراسم کیارستمی پخش سه فیلم یک دقیقه‌ای به یاد او بود.
