فارغ از مشکلات مالی صداوسیما که در چند سال اخیر تبعات زیادی برای تولیدات این سازمان چه از نظر کیفی و چه به لحاظ کمی به همراه داشته است، گروکشی عروسک‌های محبوب مردمی به امری عادی بدل شده است؛ معضلی که به نظر می‌رسد بازنده آن در نهایت کسی جز علاقه‌مندان به این عروسک‌ها نباشد.
به گزارش جماران، آنچه مسلم است جا افتادن یک عروسک در میان مخاطبان حاصل سال‌ها تلاش در حوزه‌های گوناگونی همچون عروسک‌سازی، عروسک‌گردانی، صداپیشگی، متن، کارگردانی و ... است؛ عروسک‌هایی که به مرور زمان بخشی از خاطره و حتی فرهنگ یک جامعه می‌شوند.
«کلاه‌قرمزی» برای بسیاری از ما در زمره‌ی همان عروسک‌هایی قرار می‌گیرد که دوران کودکی و حتی بزرگسالی‌مان با او، داستان‌ها و دوستانش گره خورده است. اما متاسفانه درست زمانی که در اوج بود، به هر دلیل، درست یا غلط از علاقه‌مندانش دور نگه داشته شد و در صندوق قرار گرفت.
مخاطبان و علاقه‌مندان «کلاه‌قرمزی» درگیر مشکلات مالی سازمان صداوسیما یا سلایق شخصی افراد نمی‌شوند و طبیعتاً در جریان این اختلافات هم قرار نمی‌گیرند؛ برای آنها تنها دیدن چهره عروسک‌های محبوبشان اهمیت دارد که باید مورد توجه قرار بگیرد.
البته پیشتر نیز شاهد این نوع رویکرد در قبال همکاری عروسک «جناب‌خان» با مجموعه «خنداونه» بودیم؛ اتفاقی که مخاطب را از دیدن و شنیدن این عروسک محروم کرد و در نهایت هم به نظر می‌رسد که هیچ دست‌آوردی به جز فراموشی «جناب‌خان» به دنبال نداشته است.
برخی از هنرمندان که در حوزه برنامه‌های عروسکی فعالیت داشته‌اند، در زمانی که حواشی عروسک «جناب‌خان» و عدم حضور او در فصل جدید «خندوانه» به دلیلی مسائل مالی پیش آمد در گفت‌وگو با ایسنا مطالبی را در این زمینه عنوان کرده بودند.
عادل بزدوده، خالق عروسک‌هایی چون «زی زی گولو» و «مخمل» با اشاره به این که عروسکی که محبوب می‌شود متعلق به مردم است، بیان کرد: سازنده عروسکی که در میان مردم محبوب شده است نباید آن را از مردم بگیرد و این امر به لحاظ وجدانی کاری غیرحرفه‌ای است.
او درباره «جناب خان»، عروسک برنامه «خندوانه» بیان کرد: باید ببینیم که عروسک «جناب خان» از خرید پارچه تا جلوی دوربین رفتنش چه مسیری را گذرانده و چه نوع قراردادی با سازنده این عروسک بسته شده است که سالارزهی، جناب خان را از برنامه خندوانه می‌گیرد. اگر هر عروسکی حق کپی رایت و امتیاز برای سازنده‌اش داشته باشد، این حواشی از بین می‌رود.
بزدوده با تاکید بر این که گرفتن عروسکی محبوب از مردم، ناپسند است، گفت: تماشاگران این شخصیت عروسکی (جناب خان) و صدایش را دوست دارند. این نوع عروسک ها باید در سازمانی به اسم خالق خود ثبت و ضبط شوند.
این عروسک‌ساز در پایان گفت: صدا، عروسک و عروسک‌گردان سه ضلع هستند که در این میان، صدا و عروسک مهم‌ترین اضلاع به شمار می‌روند و قابل جایگزینی نیستند اما عروسک گردان به دلیل این که دیده نمی‌شود، متاسفانه می‌توان جایگزینی برایش انتخاب کرد. این در حالی است که اگر صدای عروسکی که در میان مردم محبوب شده است، را از آن بگیریم، عروسک نمی‌تواند به کار خود ادامه دهد.
همچنین نگار استخر، صداپیشه و عروسک‌گردان «سنجد» درباره شرایط حق مالکیت عروسک‌ها، با بیان اینکه متاسفانه در ایران حق کپی رایت وجود ندارد، اظهار کرد: نمی‌دانم وقتی عروسکی طراحی می‌شود و شکل می‌گیرد، صاحب اثر تا چه اندازه می‌تواند ادعا کند که رایت این اثر برای اوست. ماجرای طراحی و ساخت عروسک‌ها هم معمولاً به این صورت است که فردی کاراکتر عروسکی را سفارش می‌دهد؛ یعنی به عنوان مثال کارگردان، عروسکی می‌خواهد با ویژگی‌ها، رفتار و صدای مشخصی که این عروسک با آن ویژگی‌ها تعریف شده، توسط فردی طراحی می‌شود و عروسک‌سازی هم آن را می‌سازد. در این شرایط بعد از ساخت عروسک هیچ آیین‌نامه مکتوبی برای ما عروسکی‌ها تعریف نشده که بدانیم این عروسک بعد آن برنامه مشخص، در اختیار چه کسی قرار می‌گیرد.
او ادامه داد: تاکنون اغلب شرایط به اینگونه بوده است که صداپیشه عروسک با کارگردان یا تهیه‌کننده به توافقاتی برای نگهداری آن شخصیت عروسکی می‌رسیدند. گاهی هم ممکن است که صداپیشه عروسک با کارگردان یا تهیه‌کننده به اختلافاتی بربخورد و در این شرایط اگر عروسک برای صداوسیما باشد، خود سازمان تصمیم می‌گیرد که این کاراکتر عروسکی در اختیار خود خودشان باشد؛ به این ترتیب فارغ از اینکه تهیه‌کننده و کارگردان چه کسانی خواهند بود، صداپیشه باید با هر گروهی، کار خود را انجام دهد. در واقع این توافقی است که باید میان سازمان صداوسیما و کارگردان و تهیه‌کننده صورت بگیرد.
مریم سعادت، عروسک‌گردان شخصیت «زی‌زی گولو» نیز به نبود عروسک «جناب‌خان» در فصل چهارم «خندوانه» اشاره کرد و گفت: خیلی برایم جالب است وقتی عروسک «جناب‌خان» دست خود آقای سالارزهی بود، کسی آن را نمی‌شناخت. اگر او به سود خود از ساخت این عروسک رسیده بود که «جناب‌خان» را به مجموعه «خنداونه» نمی‌داد و همان زمان به این فکر می‌افتاد که این عروسک انحصار خود او است، اما وقتی عروسکی معروف می‌شود، همه یاد انحصارطلبی‌هایشان می‌افتند. به هر حال واقعا حیف است که «جناب خان» دیگر در «خندوانه» نیست.
