حملات اخیر به ایران چقدر غیرمعمول است؟
اگر آنچنان که ادعا شده این حملات توسط خلافت اسلامی شام و عراق (داعش) ترتیب داده شده باشد اولین بار است که این سازمان موفق می شود در داخل مرزهای ایران عملیات برگزار کند. اما حملات تروریستی چیز جدیدی برای ایران نیست. در آشفتگی سال های نخست پس از انقلاب، سازمان اسلامی – چپ گرای "مجاهدین خلق" به خشونت دست می زد. در دهه 1980 بیش از 120 عملیات تروریستی توسط این گروه و دیگر گروه های خشن در تهران رقم خورد، چند صد مقام ایرانی، از جمله رئیس جمهور و نخست وزیر را در آگوست 1981 کشتند. حتی رهبر معظم کنونی، آیت الله خامنه ای، نیز هدف قرار گرفت. او از این اقدام تروریستی جان سالم به در برد اما دست راست خود را کاملا از دست داد.
نهایتا اینکه جمهوری اسلامی از طریق نیروهای امنیتی و اطلاعاتی خود، در کنار شبه نظامیان بسیجی از توان ضد تروریستی بالایی برخوردار است که ایران را در منطقه به یکی از باثبات ترین کشورها تبدیل کرده است. تنها استثنا در خصوص موفقیت ایران در ثبت سابقه ضد تروریستی، به ترور دانشمندان هسته ای ایران در اوج رویارویی بر سر برنامه اتمی بر می گردد. اما هدف آن ترورها ربطی به حملات تروریستی کورکورانه نداشت.
حملات همگی مرتبط با جنگ فرقه ای افراطی در عراق و سوریه است. ایران، قدرتی شیعه، به شدت در هر دو جنگ فعال است. گروه های سلفی و سنی همچون داعش به خون شیعیان تشنه هستند.
از این منظر، وقوع این حملات غافلگیرکننده نیست، موضوع این است که ایران برای مدتی طولانی توانسته بود از این دست حملات اجتناب کند. این حملات هشیارباشی برای نهادهای امنیتی ایران بود، اما احتمالا همچنان در مقابل جهادی هایی که مشتاق هستند به نقاط آسیب پذیر ایران حمله کنند سرسخت خواهد ماند.
تاثیر فوری این حملات چیست؟
حرف های متفاوتی از تهران می شنویم. برخی در حاکمیت گفته اند این حملات بی اهمیت است. رهبر معظم گفته است که این "ترقه بازی ها " تاثیری بر ایران نخواهد داشت، همزمان رئیس مجلس ایران، یعنی جایی که دوازده تن در آنجا کشته و بسیاری زخمی شدند آن را "حادثه ای بی اهمیت" خوانده است. هرچند سپاه پاسداران گفته که انتقام خواهد گرفت و میان این حملات و سعودی و ایالات متحده ارتباط برقرار کرده است. هر چند وزیر اطلاعات گفته هنوز زود است که سعودی ها را مقصر بدانیم. با این اوصاف، لفاظی های شدید در هر دو طرف احتمالا تنش ها میان ایران و عربستان سعودی را افزایش می دهد و بیش از پیش شانس اندکی که برای آشتی جویی در آینده نزدیک میان این دو وجود داشت از بین رفت. هنوز من احساس نمی کنم اصطکاک میان ایران و عربستان سعودی فی الفور شدت بگیرد. نه حاکمیت تهران و نه حاکمیت عربستان هیچ یک به نظر مشتاق رودررویی مستقیم نیستند. هر چند با افزایش تنش ها، همچنان شانس بالایی برای بروز خطای محاسبه در هر دو طرف وجود دارد و به طور قطع تمام این ها به آتش فرقه گرایی در منطقه بنزین می ریزد که هدیه ای است به داعش و القاعده.
معنای نمادین اهداف انتخاب شده چه بود؟
به نظر اهداف به گونه ای انتخاب شده بودند تا به جای تلفات، تاثیر سیاسی آن حداکثری باشد. مهاجمان دو ستون نمادین جمهوری اسلامی را هدف قرار دادند. آرامگاه آیت الله خمینی، بنیانگذار نظام مذهبی ایران و پارلمان، مرکز سنت جمهوری خواهی کشور. با فرض اینکه داعش دست به این جنایت زده، قابل توجه است که این گروه بر خلاف روال عادی که قدری صبر می کند بلافاصله مسئولیت عملیات را پذیرفته است. احتمالا به این خاطر که داعش فکر می کند در شرایطی که به سرعت قلمروهای خود را در سوریه و عراق از دست می دهد این حمله یک موفقیت نادر است.
به نظر شما تاثیرات داخلی این حملات چه خواهد بود؟
در وهله اول این حملات باعث می شود ایرانی ها حول پرچم خود بسیج شوند، اما بسته به دو پرسش این شرایط می تواند به سرعت تغییر کند: اول، آیا کسی در ایران از این رویداد استفاده سیاسی خواهد کرد و چطور این کار را می کند؟ دوم، چطور جنایتکاران توانستند این حملات را انجام دهند؟
پرزیدنت روحانی به تازگی توانست انتخابات را با اکثریت قدرتمندی پیروز شود تا بتواند به وعده امن تر کردن فضای داخلی جامه عمل بپوشاند. این حملات، می تواند به تندروها بیشتر کمک کند تا مقابل روحانی بایستند و ناراضیان داخلی را سرکوب کنند. اگر روحانی بتواند خیلی سریع اجماعی بر سر حرکت به جلو برای اصلاح حفره های امنیتی و تحمل بیشتر تکثرگرایی سیاسی ایجاد کند، شاید بتواند در مقابل بازی آن ها و عمیق تر کردن فضای دوقطبی بایستد. این اقدام می بایست از طریق شورای عالی امنیت ملی انجام شود، نهادی که متشکل از رهبران سیاسی و نظامی است و تمام تصمیمات امنیتی ایران را اتخاذ می کند. با توجه به تجربه بالای روحانی در ساختار امنیتی کشور، وی از دانش دستیابی به این هدف برخوردار است. اما هنوز زود است که بگوییم او در این عرصه پیروز خواهد شد یا خیر.
