حمید بعیدی نژاد سفیر جمهوری اسلامی ایران در یادداشتی با اشاره به حائز اهمیت بودن گزارش گروه بین المللی بحران از نظر تاریخ زنده مذاکرات برجام، نوشت: توصیه های این گروه به ویژه در مورد محدودیت های موشکی ایران اصلا نمی توانست مبنای برجام قرار گیرد.
به گزارش جماران، در یادداشت بعیدی نژاد آمده است:
با حصول تفاهم ژنو و آغاز مذاکرات هسته‌ای برجام، بسیاری از موسسات تخصصی بین‌المللی که پیرامون مسائل هسته‌ای و یا حوزه‌های امنیت بین‌المللی و سیاست بین‌الملل کار می کنند، کار بر روی ارائه پیشنهاداتی برای پیشبرد توافق هسته‌ای میان ایران و کشورهای پنج بعلاوه یک را آغاز کردند. از جمله این موسسات «گروه بین‌المللی بحران» بود که با تمرکز جدی بر روی مباحث هسته‌ای ایران و ایجاد زیرگروه‌های تخصصی تلاش داشت پیشنهاداتِ به زعم خود سازنده و مبتکرانه‌ای برای حل‌وفصل مباحث مورد اختلاف میان ایران و دیگر اعضا ارائه کند. این گروه نتیجه‌ی بررسی‌های خود را در 9 ماه مه 2014 یعنی چند ماه پس از آغاز مذاکرات هسته‌ای وین منتشر کرد.
این مجموعه حاوی سه صفحه و نیم پیشنهادهای مشخصی از سوی گروه بود و دیگر قسمت‌های گزارش به توضیح همین توصیه‌ها می‌پرداخت. توصیه‌های گروه بین‌المللی بحران برگرفته از مذاکرات و نگرش‌های اظهار شده در طول مذاکرات از سوی ایران و طرف‌های دیگر مذاکره‌کننده بود که در مواضع علنی آنها وجود داشت یا در مباحث انجام شده در اندیشکده های مطالعاتی بیان شده بود. مطالعه‌ی این مجموعه پیشنهادات از نظر تاریخ زنده ی مذاکرات برجام حائز اهمیت می‌باشد و می‌تواند ارزش‌های برخی از محورهای مهم توافق شده در برجام را روشن نماید.
ما در اینجا بحث روی محورهای این پیشنهاد را در دو بخش تعهدات هسته‌ای و بعد بحث رفع تحریم‌ها دنبال می‌کنیم:
الف- بحث تعهدات هسته‌ای:
به طور اصولی توافق پیرامون چارچوب تعهدات ایران در خصوص غنی‌سازی فقط شامل تعداد سانتریفیوژ نمی باشد بلکه چند محور عمده را شامل می‌رود که ما تصویر کامل را وقتی می توانیم ارزیابی کنیم که این محورها در کنار هم قرار گیرند. اجزای مهم و اصلی در تعیین نوع رهیافت توافق پیرامون غنی‌سازی برنامه هسته‌ای ایران را این عناصر تشکیل می‌دهند:
1- تعداد سانتریفیوژ، 2- ابعاد برنامه تحقیق و توسعه، 3- حجم ذخایر اورانیوم غنی‌شده در تاسیسات، 4- مجموعه اقدامات بازرسی و نظارت بر برنامه هسته‌ای 5- تعیین وضعیت سایت فردو، 6- اقدامات شفافیت در دیگر عرصه‌ها شامل بحث ممنوعیت آزمایشات هسته‌ای و بحث موشکهای بالستیک.
حالا برای داشتن یک ارزیابی دقیق‌تر از مجموعه توصیه‌های گروه بین‌المللی بحران، لازم است ببینیم که توصیه‌های این گروه در موارد شش گانه بالا چه می‌باشد. با مراجعه به پیشنهاد این گروه برای حصول توافق هسته‌ای، می‌تواند ملاحظه کرد که گروه بطور خاص این توصیه‌ها را در موارد بالا به ایران و کشورهای مذاکره‌کننده ارائه کرده است:
1- تعداد کل سانتریفیوژهای ایران به 6400 سانتریفیوژ کاهش یابند و مازاد این تعداد سانتریفیوژ در نطنز و فردو به سالن B در نطنز انبار شوند.
2- حداکثر ظرفیت ماشینی که ایران می تواند در سالن تحقیق و توسعه نطنز روی آن کار کند پنج 'سو' باشد و این یعنی برنامه تحقیق و توسعه ایران نهایتا به ماشین های موجود محدود شود و ایران روی هیچ ماشین جدیدی از جمله IR 8 کار تحقیق و توسعه را انجام ندهد.
3- در خصوص حجم ذخایر غنی‌سازی، ایران سیاست غنی‌سازی صفر را بپذیرد یعنی قبل از اجرای توافق، ایران تمامی ذخایر اورانیوم خود را مصرف کامل کرده یا به میله های سوخت تبدیل کند و حجم ذخایر خود را به صفر برساند. این یعنی ایران هیچ‌گاه اورانیوم غنی‌شده ذخیره نکند و تمامی نیازهای خود را از دیگران تامین کند.
4- ایران ضمن اجرای مقررات پروتکل الحاقی، هر گونه اقدامات لازم نظارتی فراتر از پروتکل الحاقی را برای نظارت بر تاسیسات تولیدی، تبدیلی و معادن خود بپذیرد.
5- ایران سایت فردو را به مرکزی برای تحقیقات هسته‌ای تبدیل کند، مرکزی که فاقد ماشین های سانتریفیوژ باشد مگر برای تست تنها یک ماشین در شرایط خاص
6- پنج تا هفت سال پس از اجرای تعهدات هسته‌ای، ایران تعهد نماید که اول به معاهده ممنوعیت آزمایشات هسته‌ای و سپس به سند بین‌المللی کردارنامه موشکهای بالستیک لاهه می‌پیوندد. ایران همچنین باید تمامی قوانین و مقررات نقل‌وانتقال فن آوریهای هسته‌ای مصوب کشورهای غرب را بپذیرد
کافیست حالا برای داشتن یک ارزیابی صحیح، مفاد تعهدات نهایی مندرج در برجام را در همین موارد در نظر بگیریم:
1- تعداد سانتریفیوژها نطنز 5060 بوده و مازاد این تعداد برای استفاده‌های بعدی در سالن B در نطنز نگهداری می‌شوند.
2- ایران تحقیق و توسعه روی تمامی ماشین های خود از جمله IR 8 را ادامه و بعد از یک دوره‌ی ده‌ساله آنها را به مرحله تولید می رساند.
3- ایران در هر شرایطی قادر خواهد بود 300 کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده را در تاسیسات هسته‌ای خود ذخیره داشته باشد.
4- تعهدات ایران در خصوص برنامه‌های بازرسی و نظارتی آژانس در حد پروتکل الحاقی بوده و ایران اقدامی فراتر از پروتکل الحاقی را به‌عنوان یک کشور استثناء نمی‌پذیرد.
5- برای تضمین برنامه غنی‌سازی، ایران 1040 سانتریفیوژ را در سایت فردو حفظ می‌کند. همچنین ایران برنامه تولید مواد هسته‌ای پایدار با استفاده از سانتریفیوژ را در سایت فردو راه‌اندازی خواهد نمود.
6- ایران هیچ اقدامی فراتر در خصوص تعهد به پیوستن به معاهده ممنوعیت آزمایشات هسته‌ای و محدودیت‌های موشکی را نمی‌پذیرد.
همان‌گونه که ملاحظه می‌رود از میان شش محور کلیدی برنامه غنی‌سازی، گروه بحران فقط حاضر شده است در تعداد سانتریفیوژها پیشنهاد منصفانه‌ای به مذاکره‌کنندگان تفاهم هسته‌ای ارائه نماید اما در باقی پنج محور باقیمانده پیشنهاداتی مطرح کرده است که هیچ یک از آنها بهیچوجه برای ایران قابل قبول نبوده است.
ب- بحث لغو تحریم‌های یک‌جانبه و چند جانبه
توصیه‌های این گروه پیرامون لغو تحریم‌های بین‌المللی، مالی و اقتصادی بدین شرح است:
-کشورها رفع تحریم‌های تفاهم ژنو را ادامه دهند و نیمی از عایدات نفت ایران را از طریق اقساط ماهانه آزاد کنند.
-به‌تدریج صادرات نفت ایران به اروپا از سر گرفته شود.
-تجارت و فروش اقلام انسانی به ایران افزایش یابد.
- پنج تا هفت سال بعد از اجرای توافقات قبلی کشورها به‌تدریج سهم پنجاه‌درصدی آزادسازی درآمدهای ایران را افزایش دهند و به‌تدریج اجازه‌ی افزایش سرمایه‌گذاری در صنعت پتروشیمی ایران صادر شود.
-در مرحله‌ی سوم یعنی هشت‌تا ده سال بعد از اجرای موفق مرحله دوم، به‌تدریج تحریم‌ها در حوزه‌ی گازی برداشته شود و بعد اقداماتی برای لغو تحریم‌ها در حوزه‌ی نفتی صورت گیرند.
چنانچه ملاحظه می‌فرمایند زیربنای توصیه‌های گروه بین‌المللی بحران بر این فرض استوار است که تحریم‌های ایران تا سال های طولانی حفظ می‌شوند و ده سال به طول می‌انجامد که کشورها تحریم‌های نفت و گاز ایران را آن‌هم مشروط به پذیرش تعهدات دیگر از جمله تعهدات موشکی ایران برمی‌دارند. فرض این است که در طی همه ی این دهسال نیز حجم صادرات نفت ایران به همان میزان یک‌میلیون بشکه در روز که میزان مورد توافق در تفاهم موقت ژنو بود محدود می ماند. بدین ترتیب انواع و اقسام تحریم‌های دیگر نیز بر سر جای خود باقی می‌مانند و حتی قطعنامه‌های شورای امنیت نیز کاملا حفظ و اجرا می‌شوند.
این پیشنهادات را اگر با مفاد برجام مقایسه کنیم به تفاوت بنیادین این توصیه‌ها با متن تفاهم برجام پی می‌بریم. برجام ضمن لغو تمامی قطعنامه‌های شورای امنیت و شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، تمامی کشورها را متعهد می‌کند که تمامی تحریم های مالی، بانکی، اقتصادی، انرژی شامل نفت و گاز و همچنین تحریم های حمل‌ونقل شامل کشتیرانی و هواپیمایی و غیره و غیره را در همان روز اول اجرای برجام لغو کند.
