نشست خبری با موضوع وضعیت آثار تاریخی در اختیار بنیاد مستضعفان با حضور محمد‌حسن طالبیان معاون میراثفرهنگی کشور و نعمت احمدی وکیل و حقوقدان مستقل، امروز چهارشنبه 10 خرداد 96، در سالن فجر سازمان میراثفرهنگی، برگزار شد.
او با اشاره به فشار بنیاد مستضعفان به رسانه‌ها برای کار نکردن اخبار مربوط به سعدآباد و نیاوران، گفت: «ما از رسانه‌ها تشکر می‌کنیم و از بنیاد مستضعفان برای انجام این‌گونه اقدامات گلایه داریم چراکه این‌گونه اقدامات در شأن بنیاد مستضعفان نیست.»
میراثفرهنگی از نظر قانون در تنگناست
نعمت احمدی، وکیل و حقوقدان مستقل حاضر در این نشست نیز گفت: «علاقه‌ای که من به این موضوع دارم به این علت است که علاوه‌بر داشتن مدرک تخصصی حقوق، مدرک دکترای تاریخ را هم دارم و به موضوعات میراثفرهنگی علاقه‌مندم.»
او با اشاره به فرمان حضرت امام خمینی(ره) درباره اموال به‌جامانده از خاندان پهلوی، به موضوع نیاوران و سعدآباد اشاره کرد و افزود: «اگر ما خودمان را ولایت‌مدار می‌دانیم، باید به این فرمان امام(ره) توجه کنیم.»
این حقوقدان در ادامه گفت: «ادعاهای بنیاد خلاف نظر امام خمینی(ره) و لایحه قانونی راجع به کاخ‌های نیاوران و سعدآباد و نحوه ارزیابی و نگه‌داری آنهاست. متن لایحه قانونی که در آن نگه‌داری از این دو مجموعه به سازمان میراثفرهنگی واگذار شده موجود است؛ بنابراین از نظر شرعی و از نظر حقوقی هیچ خدشه‌ای به این موضوع که سعدآباد و نیاوران در اختیار سازمان میراثفرهنگی است وارد نیست و ادعاهای بنیاد مستضعفان جای تأمل دارد.»
احمدی در بخش دیگری از صحبت‌های خود، با اشاره به اهمیت و ضرورت تشکیل دادگاه‌های مخصوص میراثفرهنگی، گفت: «اعتقاد دارم میراثفرهنگی از نظر قانون در تنگنا قرار دارد و باید این بُعد از میراثفرهنگی تقویت شود. ما به تشکیل دادگاه‌های مخصوص میراثفرهنگی که موضوعات مرتبط با این حوزه را پیگیری کند نیاز داریم.»
او در ادامه صحبت‌های خود، با اشاره به عملکرد ناموفق بنیاد مستضعفان در بهره‌برداری از اراضی کشاورزی و باغ‌های دراختیارِ این نهاد گفت: «بنیاد مستضعفان بزرگ‌ترین باغ‌ها را در اختیار دارد اما در بهره‌برداری از آنها عملکرد مناسبی ندارد.»
او با بیان اینکه هیچ فرد حقیقی یا حقوقی مستثنا از قانون نیست و قانون باید فصل‌الخطاب همه باشد، افزود: «در قضیه نیاوران و سعدآباد، فرمان تاریخی امام و قانون باید فصل‌الخطاب باشد.»
بنای ثابت‌پاسال یک برگ از تاریخ است
محمد‌حسن طالبیان، معاون میراثفرهنگی سازمان میراثفرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، نیز در ادامه این نشست، با اشاره به اینکه سازمان میراثفرهنگی به‌طور جدی به‌دنبال حفظ آثار فرهنگی‌تاریخی است، گفت: «ما وظیفه نظارتی و حاکمیتی داریم که ایجاب می‌کند کار پایش در مورد اموال فرهنگی انجام دهیم از سه سال گذشته که آمدیم در پی نامه‌هایی به دستگاه‌ها اعلام کردیم تا اموال منقول و غیرمنقول خود را اعلام کنند که برخی از سازمان‌ها چون وزارت علوم، وزارت آموزش و پرورش و اوقاف امور خیریه پاسخ دادند البته در این میان برخی از ارگان‌ها جواب‌های ناقصی به ما ارائه کردند بنابراین مجددا نامه‌ای ارسال شد که این بار هم متاسفانه بی‌نتیجه بود بنابراین مجبور شدیم در شورای عالی میراث فرهنگی این موضوع را در حضور اسحاق جهانگیری معاون ریاست‌جمهوری مطرح کنیم تا کار حفاظت و شناسنامه‌دار کردن و یکپارچه‌سازی بناها و اموال انجام شود. در این میان بنیاد مستضعفان همچنان هیچ پاسخی نداد.»
وی ادامه داد: «در نهایت بخشنامه‌ای ارسال شد تا آنها موظف باشند به لحاظ حاکمیتی اموال تاریخی که در اختیار دارند را اعلام کنند سپس نامه دیگری ارسال شد و مهلتی تعیین شد که اگر همچنان نهادها پاسخگو نباشند از آن طریق اقدام شود. ما به دلیل جایگاه نظارت و حاکمیتی به دنبال حفاظت بهتر هستیم. برخی آثار در فهرست ملی هستند و ما باید در زمان نقل و انتقال طبق قانون نسبت به آن اطلاع‌رسانی کنیم در این راستا هدف ما بیشتر رعایت موازین و استانداردهایی است که برای حفظ و بهره‌برداری از یک اثر است.»
طالبیان، در پاسخ به سؤالی در مورد ممنوعیت ساخت‌وساز در حریم بنای ثابت‌پاسال، نیز گفت: «از زمانی که متوجه اتفاقات درباره بنای ثابت‌پاسال شدیم اقدام کردیم و اعلام کردیم که این بنا یک برگ از تاریخ ایران و دارای ارزش معماری است. این بنا تنفسگاه شهرسازی است و شهرداری وظیفه دارد که نسبت به ارزش‌هایی که در شهر است حساس باشد و در حفظ آن پیش‌قدم باشد.»
او گفت: «مهم است که در طرح تفصیلی به‌این بناها توجه شود و شهرداری‌ها باید در این خصوص خودشان پیش‌قدم باشند، همچنان‌که در تمام دنیا این‌گونه است، اما شهرداری شاید توجه زیادی به این موضوع نداشته است. بنابراین همان زمان هم اعلام شد که هیچ‌گونه ساخت‌وسازی نباید در این بنا و حریم آن صورت گیرد.»
معاون میراثفرهنگی کشور تاکید کرد: «برای ثبت فرآیند قانونی اول مذاکراتی با مالک انجام دادیم. بعد و در ادامه به ما می‌گویند به بنیاد مستضعفان واگذار شده و بلافاصله با نامه‌نگاری درخواست کردیم که بتوانیم فرآیند قانونی ثبت انجام شود اگر چه در این میان عده‌ای موافق و عده‌ای مخالف وجود داشت. ما هدف‌مان از ثبت، شناسایی بخش‌هایی از تاریخ و حفظ یک اثر است در این راستا حتما باید فرآیند قانونی انجام شود و پرونده به شورای فنی رود و سپس به کمیسیون ماده 5 ارائه شود. در ادامه به ما گفتند اگر بتوانیم در کنار مجموعه هتل ایجاد کنیم متعهد می‌شویم که آن را حفظ کنیم شورای معماری و شهرسازی و کمیسیون ماده 5 باید روی این موضوع نظر دهد چرا که به لحاظ شهرسازی خانه ثابت پاسال بنایی ارزشمند است و جدا از معماری و کاری که هنرمندان در آن کردند باید بیشتر نسبت به حفظ آن حساس باشیم.»
او عنوان کرد: «بر اساس بررسی و مذاکرات با مالک قرار شد که به عنوان مکان اقامتی و فرهنگی خانه ثابت پاسال حفظ شود البته این نقشه‌ها باید پس از ارائه فرآیند قانونی خود را طی کنند.»
طالبیان در خصوص نقش اداره کل میراث فرهنگی استان تهران گفت: «در دوره‌ای حتی من را برای بازدید از خانه ثابت پاسال راه نمی‌دادند اما من از آن بازدید کردم و به همراه مسئول شهرداری منطقه 3 این خانه تاریخی را دیدم در ادامه تصمیم گرفتیم آن را حفظ کنیم میراث فرهنگی استان تهران نیز در همین خصوص باید نقش خود را ایفا کند و فعالانه وارد عمل شود و به شهرداری نیز اطلاعات نسبت به خانه‌های تاریخی را ارائه کند.»
او درباره سرای دلگشا هم گفت: «در آن زمان که این موضوع مطرح شد، من کارشناس بودم و مسئولیتی نداشتم، اما این موضوع را به کمیسیون ماده 5 بردم و موفق شدیم جلوی آن را بگیریم؛ بنابراین درباره آثار فرهنگی‌تاریخی ملاحظه‌ای نداریم و اینکه این بنا متعلق به چه‌کسی است کاری به این مسئله نداریم بلکه به وظیفه ذاتی سازمان که حفظ آثار تاریخی است عمل می‌کنیم.»
معاون میراثفرهنگی سازمان میراثفرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در ادامه، با اشاره به همکاری‌های شهرداری‌های شهرهای مختلف ایران با میراثفرهنگی، گفت: «در تمام دنیا شهرداری‌ها برای حفظ میراثفرهنگی کمک می‌کنند و در ایران هم شهرداری‌های بسیاری از شهرها با ما همکاری دارند؛ برای مثال، در یزد شاهد همکاری شهرداری با سازمان هستیم، اما باید توجه داشت که ما با یک کشور غنی از میراث‌های فرهنگی روبه‌روییم و هر کس که دلش برای میراثفرهنگی و آثار تاریخی کشور می‌سوزد باید با سازمان میراثفرهنگی همکاری کند.»
او گفت: «با توجه به وسعت ایرانِ فرهنگی و وجود بیش از یک‌میلیون اثر تاریخی، کافی نیست که از یک سازمان انتظار داشته باشیم؛ همه باید در این مسیر به هم کمک کنیم؛ کاری که ما توانسته‌ایم انجام دهیم این است که به دستگاه‌ها اعلام کنیم آثار فرهنگی‌تاریخیِ دراختیارشان را به ما معرفی کنند. این کاری است که از دست ما برمی‌آید. ما برای ادامه دادن این راه به همکاری شما رسانه‌ها نیاز داریم.»
طالبیان، با اشاره به فعالیت مناسب برخی از شهرداری‌ها و همکاری مطلوب آنها با میراثفرهنگی، اضافه کرد: «بااین‌حال، در برخی از شهرها این اتفاق نیفتاده است و همکاری مطلوبی صورت نمی‌گیرد. با توجه به وجود شورای شهر، به این موضوع می‌توان به‌عنوان یک مطالبه عمومی توجه کرد.»
معاون میراثفرهنگی سازمان میراثفرهنگی، صنایع‌دستی وگردشگری افزود: «همه باید کمک کنیم تا میراثفرهنگی حفظ شود. درحال‌حاضر از طریق تلگرام و شبکه‌های اجتماعی متوجه وجود برخی از آثار ارزشمند که باید حفظ شوند می‌شویم، اما با توجه به اعتبارات موجود، سازمان میراثفرهنگی به‌تنهایی نمی‌تواند این آثار را حفظ کند؛ بنابراین همه باید همکاری کنند.»
ثبت اضطراری خانه ثابت‌پاسال در دستورکار است
فرهاد نظری، مدیر‌کل دفتر ثبت آثار سازمان میراثفرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، نیز در پاسخ به سؤالی درباره تصمیم نهایی برای ثبت این بنا، گفت: «درباره ثبت خانه ثابت‌پاسال یا هر بنای دیگری، چنانکه این بنا ارزش‌های ثبتی را دارا باشد، سازمان میراثفرهنگی به وظیفه خود عمل می‌کند. روند ما این است که ابتدا باید اداره‌کل میراثفرهنگی استان تهران این پرونده را تهیه و ارسال کند اما اگر این اتفاق نیفتد، سازمان خودش اجازه دارد و می‌تواند ورود پیدا کند. اکنون هم برای ثبت اضطراری این بنا اقدام شده است.»
او در پاسخ به سؤالی در مورد اعلام فهرست اموال منقولِ دراختیار دستگاه‌های مختلف به سازمان میراثفرهنگی گفت: «دستگاه‌های مختلف در این باره با سازمان میراثفرهنگی همکاری نمی‌کنند.»
او افزود: «از شورای‌عالی میراثفرهنگی درخواست کرده‌ایم که به شهرداری‌ها اعلام کنند قبل از تخریب خانه‌هایی که متعلق به قبل از سال 1355 است از ما استعلام بگیرند.»
برخی مفاد قانونی باید بِروز شوند
یحیی نقی‌زاده‌محجوب، مدیر‌کل حقوقی و املاک سازمان میراثفرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، نیز در این نشست، با اشاره به نقش رسانه‌ها در تحقق و پیگیری موضوعات مرتبط با حوزه میراثفرهنگی، گفت: «قوانین ما، با وجود اینکه در زمان خودشان مترقی بودند، مانند پدیدههای اجتماعی دارای عمر مفید هستند و هم‌اکنون برخی از مفاد قانونی قدرت اجرایی لازم را ندارند که ایجاب می‌کند این قوانین بِروز شوند.»
او گفت: «بر همین اساس، در سال‌های اخیر نگاه کلی مسئولان سازمان میراثفرهنگی این بوده که قوانین این حوزه مورد بازنگری قرار گیرند، چراکه سازمان ما مرکب از سه بخش مهم است و جمع کردن مسائل مرتبط با این حوزه‌ها نیازمند قانون جامعی است؛ به همین منظور، تهیه پیش‌نویس لایحه قانون جامع میراثفرهنگی را آغاز کرده‌ایم که فاز اول آن به‌پایان رسیده است. تهیه و تصویب این لایحه به کاهش برداشت‌های مختلف از مصادیق میراثفرهنگی در محاکم قضایی کمک می‌کند.»
نقی‌زاده در ادامه به قوانین جرم‌انگارانه مرتبط با میراثفرهنگی اشاره کرد و گفت: «با همکاری معاونت حقوقی قوه قضاییه، به تدوین قوانین کیفری جرایم علیه میراثفرهنگی اقدام شده و در صورت تصویب این لایحه در مجلس شورای اسلامی، شاهد تحولی مناسب و بزرگ در حوزه میراثفرهنگی خواهیم بود.»
مدیر‌کل حقوقی و املاک سازمان میراثفرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، با اشاره به رونمایی از «سامانه جامع املاک سازمان میراثفرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری»، گفت: «این سامانه تا شش ماه آینده فهرست تمام اموال منقول و غیرمنقول تاریخی را که در اختیار سازمان میراثفرهنگی است به دستگاه‌های مختلف اعلام می‌کند و در دسترس آنها قرار می‌دهد.»
