متاسفانه ظرفیت‌های عمیق و ارزشمندی همچنین حقوق مترقی و متعالی که در رابطه با جایگاه و نقش زن در اسلام وجود دارد، نه به خوبی در جهان تبیین شده و نه زنان مسلمان به طور کامل از آن بهره‌مند هستند.
زهرا شجاعی گفت: شناخت شخصیت حضرت زینب(س) در جامعه ما مورد غفلت قرار گرفته است، ما حضرت زینب(س) را در ظهر عاشورا پیدا کرده و تا عصر عاشورا او را گم می‌کنیم در حالی که شخصیت ایشان در بعد تربیت فرزندان رشیدی که در صحنه عاشورا حماسه آفریدند، در مقام زهد، عبادت و تقوا و همچنین مقام علمی حضرت زینب(س) مثال زدنی است. فصاحت و بلاغت کلام، قدرت استدلال و احتجاج در مجلس یزید و مقام صبر و مدیریت بر نفس، عدم تعلق به زندگی دنیایی و همچنین مقام عصمت حضرت از جمله ویژگی‌های بارز ایشان است و امام سجاد(ع) در این زمینه می‌فرمایند: “انت بحمد الله عالمه غیر معلمه وفهمه غیر مفهمه” و در واقع مقام عصمت ایشان را صحه می‌گذارند.
به گزارش جماران، یک فعال سیاسی و اجتماعی حوزه زنان با بیان اینکه متاسفانه ظرفیت‌های عمیق و ارزشمندی همچنین حقوق مترقی و متعالی که در رابطه با جایگاه و نقش زن در اسلام وجود دارد، نه به خوبی در جهان تبیین شده و نه زنان مسلمان به طور کامل از آن بهره‌مند هستند، گفت: نیازمند تبیین تئوریک از جایگاه زن در اسلام از ابتدای مساله هستیم چون تا رویکرد واقعی و علمی نسبت به این مساله در جهان ایجاد نشود نمی‌توان ظرفیت‌ها را به فعلیت درآورد.
دکتر زهرا شجاعی، شناخت عمیق و همه جانبه الگوهای یک زن مسلمان از جمله حضرت زینب(س) و معرفی آنان به جهان بشریت و تقریب عملی به زندگی آنان را راهی برای پاک شدن ذهنیت اشتباه نسبت به زنان دانست و تصریح کرد: کسب آگاهی و دانش به همراه تزکیه و تقوا و فعالیت‌های اجتماعی در چارچوب ارزش‌ها و مواضع، کمک می‌کند که بتوانیم نمونه‌های زیادی از زنان مسلمان را به دنیا عرضه کنیم تا ذهنیت‌های غلط، خود به خود از بین برود.
دکتر زهرا شجاعی درباره نگاه و تأکید دین اسلام نسبت به حضور زنان در اجتماع اظهار کرد: اسلام، دینی اجتماعی است به این معنا که برخلاف برخی از ادیان که تنها دین را رابطه بین انسان و خدا تعریف می‌کند، دین اسلام دارای ابعاد اجتماعی بسیار وسیع و گسترده است. به این معنا که بدون توجه به وظایف و تکالیف اجتماعی نمی‌توان یک دیندار واقعی بود. به عبارت روشن‌تر از نظر اسلام انسان دارای چهار رابطه است از جمله ارتباط با خدا، طبیعت، ارتباط با خود و جامعه است، لذا بخش‌های مختلف دینی اعم از اخلاق، اعتقادات، فقه و احکام در جهت تبیین وظایف انسان و تنظیم رابطه انسان این چهار نوع ارتباط است.
میان زن و مردم رابطه تساوی من جمیع جهات وجود ندارد بلکه رابطه، تکاملی است
او زن و مرد را از جهت ایفای نقش اجتماعی دارای موقعیتی یکسان دانست و افزود: در مکتب اسلام دو نوع انسان از دو جنس زن و مرد آفریده شده است و رابطه‌ای که بین آنها برقرار است، رابطه تفاضل نیست و هیچ یک از جنس‌ها به دیگری برتری ندارد و از سوی دیگر نیز میان زن و مردم رابطه تساوی من جمیع جهات وجود ندارد بلکه رابطه، تکاملی است؛ بدین معنا که دو جنس در واقع مکمل یکدیگرند، اما به لحاظ نقش‌ها و حقوق از تساوی برخوردار هستند، یعنی در حقوق انسانی زن و مرد با هم مساوی هستند و به لحاظ ایفای نقش‌های اجتماعی نیز از حقوق مساوی بهره‌مند هستند، اما یکسری تفاوت‌هایی به دلیل جنسیت مذکر و مونث در ایفای نقش‌ها وجود دارد که در واقع زن را از مرد متمایز می کند که این تفاوت هرگز نه دلیلی بر تبعیض و نه دلیلی بر رحجان و برتری می‌باشد و لذا براساس این آیه “کلّکم راع و کلّکم مسؤول عن رعیّته” مسوولیت‌های اجتماعی همه آحاد انسانی را شامل می شود و لذا هیچ تفاوتی میان زن و مرد در ایفای نقش اجتماعی نیست.
مهم‌ترین و زیانبارترین منکر ظلم، فاصله طبقاتی در جامعه است
این فعال سیاسی و اجتماعی حوزه زنان تصریح کرد: به استناد آیات قرآن که می فرماید” المومن و المومنات بعضهم اولیإ بعض یإمرون بالمعروف” اگر ما امر به معروف و نهی از منکر را در دایره وسیع خودش تعریف کنیم دایره‌ای است که فسلفه قیام امام حسین(ع) می شود نه در حد محدود تذکرهای خیابانی و … از این رو مهم‌ترین و اساسی ترین معروف تحقق عدالت اجتماعی است و مهم‌ترین و زیانبارترین منکر ظلم و ستم و فاصله طبقاتی در جامعه است؛ اگر این طور در نظر بگیریم زنان و مردان مومن مسوولیت اقامه قسط و عدل را در جامعه دارند و میان تکالیف اجتماعی و سیاسی آنها هیچ تفاوتی وجود ندارد.
زنان در تعریف و تبیین تئوریک جایگاه شان در اسلام مظلوم واقع شده‌اند
او سه تعریف و قرائت متفاوت از زن را بیان کرد و گفت: اسلام، تشیع و دین در دنیا مورد مظلومیت قرار گرفته‌اند و اگر دایره این مظلومیت را مشخص‌تر کنیم مظلومیت زن مسلمان است نه تنها ظلم‌های فیزیکی به زنان می‌شود که این مساله خود بحث مفصلی دارد بلکه در تعریف و تبیین تئوریک جایگاه زن در اسلام، زنان مظلوم واقع شده‌اند.
حداقل سه تعریف و قرائت از زن مسلمان در دنیا وجود دارد یک قرائت تعریفی که طالبان ارائه می‌کنند یعنی زن را صرفا موجودی محدود که از حقوق اولیه انسانی خودش هم محروم است، می‌داند. تعریف دیگر که دایره آن از نظر جغرافیایی در کشورهای اسلامی وسیع است و تعریف سوم تعریفی است که جمهوری اسلامی از یک زن مسلمان مطرح کرده است که تبیین کننده و تئوریسین این تعریف حضرت امام(ره) بوده است و آن اینکه ضمن حفظ ارزش‌ها و اعتقادات اسلامی در رابطه با زن مسلمان، امکان فعالیت های اجتماعی، حضور در صحنه و ایفای رسالت‌ها و نقش‌های اجتماعی را برای آنها قائل هستند و آنها استیفای حقوق اجتماعی، فردی و سیاسی خود را طلب می‌کنند.
شجاعی با اشاره به اینکه چهره منفی و مخدوشی از زن مسلمان در سالیان قبل از انقلاب در دنیا ترسیم می‌شد، تصریح کرد: برخی از واقعیت‌های موجود نیز به این مساله دامن می‌زد و از سوی دیگر تبلیغاتی که در دنیا علیه اسلام وجود داشت و از این بهانه‌ها برای اثبات نظریات خودشان و در راستای اهداف و منافعشان بهره می‌برند و استفاده می‌کردند و بسیاری از رفتارهای اشتباه برخی از حکام کشورهای اسلامی را که مسلمان واقعی هم نبودند و همچنین محرومیت و محدودیت‌هایی که زنان در برخی از این کشورهای مسلمان داشتند را به اسلام نسبت می‌دادند و لذا باید این مساله را روشن کنیم و بیان کنیم که متاسفانه ظرفیت‌های عمیق و ارزشمندی که وجود دارد و حقوق مترقی و متعالی که در اسلام در رابطه با جایگاه و نقش زن وجود دارد، نه به خوبی در جهان تبیین شده و نه زنان مسلمان به طور کامل از آن بهره‌مند هستند.
به عنوان مثال اسلام ۱۴ قرن پیش استقلال اقتصادی زن را به رسمیت شناخت در حالی که استقلال اقتصادی زنان در اروپا براساس یک قانونی که تحت عنوان قانون رفع مهجوریت از زنان شوهردار بود در دهه‌های اول قرن ۲۰ به تصویب رسید که استقلال اقتصادی برای زنان قائل شد، اما در کشورهای اسلامی یا کشورهایی که مردم آن مسلمان هستند از این ظرفیت‌ها استفاده نشده است و نیازمند تبیین تئوریک از جایگاه زن در اسلام از ابتدای مساله هستیم چون تا رویکرد واقعی و علمی نسبت به این مساله در جهان ایجاد نشود نمی‌توان ظرفیت‌ها را به فعلیت درآورد.
یکی از بزرگترین موانع حضور زنان در عرصه های اجتماع قدرت ها هستند
این پژوهشگر مسایل اجتماعی به بررسی موانع و مشکلات موجود برای حضور زنان در عرصه های اجتماع پرداخت و اظهار کرد: در این زمینه موانع متعدد وجود دارد، یکی از بزرگترین موانع قدرتمندان هستند، قدرت‌هایی که بر این کشورها حاکم هستند یک مانع بزرگ بر سر راه تحقق بخشیدن این توان و استعداد زنان هستند. مانع دیگر غلبه فرهنگ مرد سالاری در دنیاست و فقط محدود به کشور اسلامی نیست در این نگرش جنبه برتری وجود دارد و معتقد است جنس مذکر جنس برتر است و این تفکر در ادبیات و فرهنگ دنیا جاری و ساری است و شرق و غرب هم نمی‌شناسد؛ منتها مانند طیف رنگی در بعضی کشورها پر رنگ‌تر و در بعضی کم رنگ‌تر خود نمایی کرده است.
زنان باید موانع را از پیش رو بردارند و خود را به دنیا ثابت کنند
او یکی دیگر از موانع اصلی را خود زنان دانست و افزود: مانع سوم خود زنان هستند. آنچه بیشتر از همه می‌تواند به رفع این موانع کمک کند، تلاش و کوشش خود زنان مسلمان است که بتوانند این موانع را از پیش روی بردارند و کنار بگذارند و خود را به صورت عینی و ملموس به دنیا ثابت کنند. چنانچه اگر خوب بررسی کنیم در طول سال‌های اخیر و بعد از انقلاب اسلامی به تدریج یک چهره جدید از زن در حال معرفی به دنیا است؛ به عنوان مثال در سال ۷۶ در اولین اجلاس کمیسیون مقام زن سازمان ملل دو نفر از روسای هیات محجبه بودند و در سال ۸۳ تعداد این افراد به هشت نفر رسید البته حجاب یک نشانه و علامت است و مقام دین نیست، اما این نشان می‌داد که دیگر با حجاب بودن ضد ارزش محسوب نمی‌شود و یا حتی وقتی به اسناد بین‌المللی در همان سال‌ها نگاه می‌کنیم می‌بینیم که واژه‌ها یا کلید واژه‌ها و یا کلماتی که بین افراد به کار گرفته شده جنبه‌های معنوی و روحانی بیشتری پیدا کرده است.
برخی از زنان کشورهای دیگر معتقدند قوانین زن در اسلام مترقی‌تر است
شجاعی با اشاره به تأثیرپذیری زنان کشورهای غیر اسلامی از قوانین اسلامی مختص زنان، گفت: در سال‌های اخیر جهان بشریت توسعه اسلام‌گرایی و گرایشی نسبت به وحدانیت و توحید به دین پیدا کرده است که به التبع آن در سایر ادیان توحیدی دین اسلام، زن مسلمان نیز چهره واقعی خود را در دنیا پیدا کرده است. هر سال تعدادی از زنان به اسلام روی می‌آوردند و معتقدند که قوانین زن در اسلام مترقی‌تر است این حاکی از این است که این روند روبه رشد است، اما بسیار کند است و انتظار می‌رود که تشکیلاتی مانند سازمان کنفرانس اسلامی که در واقع یک سازمان ملل برای کشور اسلامی است به این مهم توجه و از ظرفیت‌ها استفاده کند، اما متاسفانه امروزه کمتر به این موضوع توجه می‌کنند
این استاد دانشگاه ادامه داد: در دوره‌ای که مسوولیت داشتم پیشنهادی مبنی بر تشکیل یک کمیسیونی تحت عنوان کمیسیون زنان در سازمان کنفرانس اسلامی ارائه دادم که متاسفانه مجمع فقهایIT با این موضوع مخالفت کردند و هنوز هم اتفاق خاصی در این زمینه نیافتاده است در صورتی که نهادها و تشکلات بین‌المللی مثل سازمان کنفرانس اسلامی باید در جهت تبیین تئوری براساس مشترکات زنان مسلمانان جهان و همچنین در جهت رفع موانع برای تحقق بخشیدن به این آرمان‌ها تلاش بیشتری کنند.
او بهره گیری زنان از الگوها و اسوه هایی مانند حضرت زینب(س) ضروری دانست و تصریح کرد: اگر ما هزاران کتاب بنویسیم این نوشته‌ها به اندازه معرفی یک زن مسلمان فعال اجتماعی و مشارکت جو در سطح بین المللی مؤثر نخواهد بود؛ آنچه زنان باید در درجه اول انجام دهند، بهره‌گیری از همین اسوه‌ها و الگوهای طراز اول مانند حضرت زینب(س) است.
حضرت زینب(س) را در ظهر عاشورا پیدا کرده و تا عصر عاشورا او را گم می‌کنیم
شجاعی اظهار کرد: شناخت شخصیت حضرت زینب(س) در جامعه ما مورد غفلت قرار گرفته است، ما حضرت زینب(س) را در ظهر عاشورا پیدا کرده و تا عصر عاشورا او را گم می‌کنیم در حالی که شخصیت ایشان در بعد تربیت فرزندان رشیدی که در صحنه عاشورا حماسه آفریدند، در مقام زهد، عبادت و تقوا و همچنین مقام علمی حضرت زینب(س) مثال زدنی است. فصاحت و بلاغت کلام، قدرت استدلال و احتجاج در مجلس یزید و مقام صبر و مدیریت بر نفس، عدم تعلق به زندگی دنیایی و همچنین مقام عصمت حضرت از جمله ویژگی‌های بارز ایشان است و امام سجاد در این زمینه می‌فرمایند: “انت بحمد الله عالمه غیر معلمه وفهمه غیر مفهمه” و در واقع مقام عصمت ایشان را صحه می‌گذارند.
مقابله حضرت زینب(س) در برابر سختی و مشکلات زندگی چنین شخصیتی از او ساخت
او به برخی از ویژگی های حضرت زینب(س) اشاره کرد و افزود: انسان ها دارای یکسری ویژگی‌های ذاتی و اکتسابی هستند که در کسب ویژگی‌های ذاتی خودشان نقش کمتری دارند و ویژگی‌های اکتسابی را خود افراد کسب می‌کنند. اینکه حضرت زینب(س) دختر حضرت علی(ع) و فاطمه(س) است و یا اینکه فرزند و مادر شهید است این مسائل به جای خودش قابل بحث و ارزشمند است، اما نکته بسیار مهمی که باید به آن پرداخت تلاش و کوشش و مدیریتی است که حضرت زینب(س) در آن نیمروز کوتاه انجام دادند و به اندازه یک تاریخ در معارف و اندیشه دینی ما نقش داشته‌اند، در حقیقت مقابله حضرت زینب(س) در برابر سختی و مشکلات زندگی سبب شد چنین شخصیتی از ایشان ساخته شود که امروز الگو و اسوه زنان است.
رفتار زنان باید به گونه ای باشد که دنیا را به یاد حضرت زینب(س) بیاندازد
شجاعی در مورد چگونگی شکل گیری شخصیت حضرت زینب(س) گفت: پیامبر (ص) در سفر بودند زمانی که نوزاد را خدمت حضرت علی(ع) آوردند که بر او نامی بگذارند، ایشان فرمودند: من سبقت نمی گیرم و صبر می‌کنیم پیامبر از سفر باز گردد و نام زینب را پیامبر بر ایشان گذاشت. زینب به معنای “درخت بارور” است و پیامبر فرمودند این نامی است که خدای متعال اختیار کرده است و همچنین القاب دیگر حضرت ابعاد وجودی و شخصیتی ایشان را نشان می‌دهد «صدیقه صغری» «عارفه» «عالمه» «فاضله» «کامله» و «عابده آل علی».
اوادامه داد : واژه و کلمه عقیله به زنی گفته می‌شود که خردمند و کریمه‌ای است و در بین خاندان و فامیل خود بسیار عزیز و ارجمند است به عبارت دیگر عقل بسیار زیادی دارد و در حقیقت حضرت زینب(س) زنی هستند که مردان عالم را مبهوت کرده‌اند. علامه ممقانی در رابطه با ایشان می گوید “زینب و ما زینب و ما ادراک ما زینب هی عقیله بنی هاشم” ما یک زینب می‌گوییم و شما یک زینبی می‌شنوید و نمی‌توانید به مقام ایشان راه پیدا کنید او عقیله بنی هاشم است.
شجاعی افزود: زمانی که حضرت زینب(س) ۵ ساله بودند رسول خدا(ص) فوت کردند و ۹۵ روز بعد مادر ایشان حضرت فاطمه (س) به شهادت رسیدند در این میان حضرت زینب(س) مسوولیت و مدیریت اداره خانه را برعهده می‌گیرد. همسر حضرت زینب زندگی اشرافی داشت، اما زندگی دنیوی مانع از این نشد که حضرت درگیر مادیات و تعقلات دنیا شود به همین منظور برای همراهی برادر خود شرط ضمن عقد گذاشت. مدیریت حضرت زینب(س) در زندگی فردی و اجتماعی خود و تربیت ۴ فرزند و همچنین مدیریتی که در آن حادثه تاریخ ساز داشتند یکی از ابعاد بسیار مهمی است و زنان امروز می‌توانند مجموعه رفتارهای حضرت را مورد استفاده و بهر‌ه‌مندی قرار دهند و نمونه های کوچکی از این مقام و شخصیت باشند تا رفتارشان جهان و دیگران را به یاد بانوی بزرگ بیاندازند و بفهمند که زنان پیرو و رهرو آن حضرت هستند.
نیازمند غبار روبی از ساحت مقدس حضرت زینب(س) و حضرت زهرا(س) هستیم
او در مورد موانع شناخت شخصیت حضرت زینب(س) اظهار کرد: ما نیازمند به یک غبار روبی از ساحت مقدس حضرت زینب(س) و حضرت زهرا(س) هستیم اگر ما به دختران جوان شیعه بگوییم یک نقاشی بکشند یا بگوییم در یک جمله این شخصیت را تعریف کند فقط بعد اسارت و حضور در کربلا ایشان در کربلا اشاره می‌کنند آن هم نه از زاویه حماسه‌ای و اسطوره‌ای شخصیت ایشان بلکه سختی و ستمی که بر حضرت وارد شده را بیان می‌کنند.
ویژگی‌های بارز حضرت زینب(س) کمتر معرفی می شود
این فعال سیاسی، اجتماعی حوزه زنان ادامه داد: اصطلاحی در ادبیات سنتی ما به کار می‌رفت که زینب ستم دیده یا ام المصائب است و یا حتی در برخی مناطق ایران نام فرزندانشان را زینب نمی‌گذاشتند و معتقد بودند که مانند حضرت زینب(س) ستم کش می‌شود یعنی فقط ستم دیدگی حضرت را پر رنگ کرده بودند. در صورتی که بلاغت و فصاحت کلامش ایشان باعث می‌شد زنگ شترهای کاروان‌ها از حرکت‌ها بایستد، کسی که کلامش باعث می‌شد ستون‌های کاخ‌های یزید به لرزه در بیاید و قدرت استدلال او باعث می شد که گروه توابین از همان درون کاخ یزید به وجود بیایند و همچنین قدرت بیان و کلام ایشان سبب شد که از درون حرم سرا و اندرونی یزید، علیه یزید شورش کنند، تسلط به زبان رومی حضرت زینب(س) باعث شد تا در دروازه شام به زبان رومی با مردم صحبت کند متاسفانه این ویژگی‌های بارز و همچنین مهارت مفسر بودن قرآن و مبلغ معارف دین حضرت زینب(س) کمتر بیان می شود و در حقیقت این مظلومیت به مراتب بیشتر از مظلومیتی است که در حادثه کربلا برای حضرت به وجود آمد.
شجاعی در پایان تصریح کرد: ما نیازمند به این هستیم که در قالب های جاذبه هنری و به زبان روز و همچنین در قالب نمایشنامه، تئاتر، متن‌های ادبی و… بتوانیم این ذخایر گران سنگی را که در فرهنگ شیعی وجود دارد به جهان بشریت عرضه کنیم و طبق گفته امام رضا(ع) که فرمودند: شما فقط احادیث را ما را بیان کنید نگران نباشید مردم خود به دنبال ما خواهند آمد، عمل کنیم
