وبسایت «آمازون» در اقدامی قابل تأمل بیش از ۱۰۰ عنوان کتاب ایرانی را از ویترین خود حذف و بهانه این موضوع را نیز مشکلات حقوقی و مالی در انتشار این آثار عنوان کرده است.
به گزارش جماران، نشر ایران طی ۵ سال اخیر تلاش بسیار زیادی را برای حضور و معرفی در بازارهای جهانی از خود نشان داده است و ناشران ایرانی از منظر حضور در بازارها و نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب تلاش زیادی داشته‌اند تا مخاطبانی برای آثار خود در آن سوی مرزها در میان ایرانیان و نیز غیرفارسی‌زبانان پیدا کنند.
از این منظر فضای مجازی یکی از مهمترین بسترهای ارائه آثار ناشران ایرانی در سال‌های اخیر بوده و در این میان وبسایت «آمازون» به عنوان یکی از معتبرترین و بزرگترین فروشگاه‌های آنلاین کتاب در جهان، بالطبع بستر و نقطه عزیمت جذابی برای ناشران ایران بوده است.
بسیاری از ناشران ایرانی که طی سال‌های اخیر به کشف مخاطبان بالقوه بسیاری برای آثار خود در آن سوی مرزها دست پیدا کرده‌اند، تلاش کردند تا از طریق این پایگاه اینترنتی فضایی برای رونق کسب و کار و تجارت خود فراهم آوردند و راهی باز کنند اما آمازون به تازگی محدودیت‌های قابل توجهی برای ناشران ایرانی به‌وجود آورده و عرصه را برای ارائه کتاب‌های ایرانی توسط به شدت تنگ کرده است.
از آمازون که حرف می‌زنیم از چه می‌گوییم؟
بنابر اطلاعاتی که درباره فروشگاه اینترنتی آمازون در فضای مجازی وجود دارد، این شرکت در قالب یک کمپانی تجارت الکترونیکی در سال ۱۹۹۴ در آمریکا تاسیس شده است. این شرکت فعالیت جدی خود را در سال ۱۹۹۵ با عنوان فروشگاه آنلاین کتاب، آغاز کرد. وب‌گاه آمازون که در حال حاضر به عنوان بزرگترین کتابفروشی آنلاین دنیا شناخته می‌شود؛ در سال ۲۰۱۴ معادل ۶۳ درصد فروش آنلاین کتاب و ۴۰ درصد کل فروش کتاب دنیا را از طریق خرده فروشی به دست آورد.
برای فروش کتاب در آمازون نیاز به شماره حسابی بانکی در خارج از ایران است که این شماره حساب در صورتی مهیا می‌شود که شرکت یا موسسه‌ای در خارج از ایران به ثبت رسانده باشید که اجازه فعالیت اقتصادی جهانی داشته باشدیکی از مهمترین ویژگی‌های این وب‌گاه، امکان ورق زدن و مطالعه نسخه الکترونیکی اغلب کتاب‌هایی است، که برای فروش گذاشته شده است.
این شرکت همچنین با کمک تکنولوژی‌های نوین چاپ و تولید کتاب، اقدام به ارائه کتاب‌هایی بر اساس سیستم چاپ بنابر تقاضا کرده است، که در این روش بجای چاپ و انبار کتاب در تعداد وسیع، تنها با نگهداری فایل الکترونیکی کتاب‌ها، پس از سفارش مشتری، اقدام به چاپ و تولید یک یا چند نسخه از کتاب کرده، آنها را به آدرس مشتری ارسال می‌کند.
با این همه ناشران ایرانی برای حضور در این بازار با مشکلاتی مواجهند که بخشی از آن به ساختار اقتصادی حاکم بر کشور و ناتوانی شرکت‌ها در مبادله مالی با بازارهای جهانی باز می‌گردد.
ناشران ایرانی در هزارتوی آمازون
وبسایت آمازون از چند سال قبل به‌عنوان یکی از مهمترین مراجع ناشران ایرانی برای فروش نسخه الکترونیکی آثارشان به شمار می‌رفته است اما مشکلات پیش روی این کار نیز کم نیست که مهمترین آن داشتن حساب کاربری در آمازون به منطور مبادله مالی کتاب است. به عبارت دیگر برای فروش کتاب در آمازون نیاز به شماره حسابی بانکی در خارج از ایران است که این شرکت بتواند با شما مبادله مالی داشته باشد و مبلغ حاصل از مبادله کتاب را از شما دریافت و یا به شما پرداخت کند و این شماره حساب در صورتی مهیا می‌شود که شما شرکت یا موسسه‌ای در خارج از ایران به ثبت رسانده باشید که اجازه فعالیت اقتصادی در سطح جهانی داشته باشد.
با این همه ناشران ایران از این سد نیز عبور کرده‌اند و با تاسیس دفاتری در خارج از ایران و یا سپردن نمایندگی‌خود به موسساتی با این توانایی حضور در این بازار را از دست نداده‌اند. اما آمازون طی هفته‌های اخیر برای ناشران ایران مشکلات دیگری را نیز فراهم کرده است و به موجب آن بیش از ۱۰۰ نسخه از آثار ایرانی عرضه شده در خود را از دسترس خارج کرده است.
محمدحسین انصاریان از مدیران موسسه انتشارات انصاریان که طی این اتفاق خسارت دیده است، می‌گوید: انتشارات انصاریان بیش از یکصد عنوان از آثار خود را که به صورت الکترونیکی آماده شده به منظور عرضه در آمازون روی این وبسایت قرار داد و از قضا استقبال خوبی هم از آنها شد اما حدود دو سه هفته قبل، آمازون با این بهانه که شرکتی دیگر نیز در حال ارائه نسخه‌های الکترونیکی کتاب شماست، از عرضه آن خودداری کرد. با پیگیری ما مشخص شد شرکتی که گویا هندی است فایل اسکن آثار ما را غیرقانونی عرضه کرده و این برای ما مشکل‌ساز شده است.
وی افزود: ما سه نوبت با آمازون مکاتبه کردیم و اعلام کردیم نماینده رسمی ما برای عرضه آثارمان تنها شرکت «الوفاق» است. شرکتی که خودمان در انگلستان تاسیس کردیم و آثار ما و چند ناشر دیگر را در آمازون عرضه می‌کند. آمازون در مکاتبه اول حرف ما را پذیرفت و مشکل را رفع کرد اما در مکاتبه بعدی‌َ دوباره به موردی مشابه ایراد گرفت و الان نیز پای این شرکت هندی را به میان کشیده و به نامه‌های ما نیز پاسخ نمی‌دهد.
بیش از ۵۰ عنوان از کتاب‌های ایرانی ترجمه شده به زبان اسپانیولی که توسط شرکت الوفاق در آمازون معرفی و به فروش می‌رسیده از سوی آمازون توقیف شده است.این ناشر ایرانی ادامه می‌دهد: ما برای آنها چندین نویت نوشتیم که کار ما قانونی است و کار آن شرکت غیرقانونی است و عجیب است که شما ادعای یک شرکت قانونی را قبول ندارید و ادعای آنها را قبول دارید. اما با وجود نامه‌نگاری‌های مرتب ما این مساله را نپذیرفتند و در کار ما اخلال ایجاد کردند. البته ما نیز از طریق وکلا و مشاوران حقوقی خود پیگیر این ماجراییم.
انصاریان می‌گوید: استقبال از آثار عرضه شده در آمازون برای ما نیز تعجب آور بود. مثلا در ایام شهادت حضرت‌فاطمه(س) موفق شده بودیم در تنها یک روز، یکصد نسخه کتاب بفروشیم اما با این اتفاق جلوی عرضه این آثار گرفته شده است.
وی همچنین خبر می‌دهد که آثار ناشران دیگری نیز که از طریق الوفاق به توزیع کتاب در آمازون مشغول بوده‌اند به همین دلیل دچار توقیف شده و از عرضه آنها جلوگیری شده است.
اما افشین شحنه‌تبار ناشر ایرانی دیگر فعال در فضای نشر بین‌الملل نیز می‌گوید کتابی با عنوان «حرم» اثر پاتریم رینگنبرگ محقق آلمانی که حاصل پژوهش او به روی معماری حرم رضوی بوده است از وبسایت آمازون کشور فرانسه حذف شده است.
وی در این زمینه گفت: آمازون از ما درخواست کد اقتصادی ویژه ایالات متحده آمریکا(VAT) را کرده است اما چون ما موسسه را در انگلستان ثبت کرده و بالطبع کد اقتصادی فعالیت در آن کشور را داریم، این محدودیت برای ما فراهم شده است که امیدوارم بتوانیم از پس آن برآییم.
همچنین پیگیری ها حاکی از این است که بیش از ۵۰ عنوان از کتاب‌های ایرانی ترجمه شده به زبان اسپانیولی و متعلق به ناشرانی دیگری نیز که توسط شرکت الوفاق در آمازون معرفی و به فروش می‌رسیده نیز از سوی آمازون توقیف و دسترسی به آن برای کاربران سایت غیرممکن شده است.
زنگ‌خطر به صدا درآمده است
احتمالا بخشی دیگر از بدنه نشر ایران نیز باید در انتظار شرایط مشابه در آینده باشند. هر چند که به نظر می‌رسد اصل این اقدام شیطنت‌آمیز، دلایلی غیرفنی و حرفه‌ای داشته باشد اما مهم این است که زنگ خطر حذف آثار ناشران ایرانی از مهمترین کانال فروش کتاب آنلاین در جهان به صدا در آمده و این شرایط می‌تواند حضور بین‌المللی نشر ایران را با دست‌اندازهای جدی مواجه کند.
مطلع نبودن ناشران ایرانی از فعالیت در فضای جهانی نشر و پیچ وخم‌های بازارهای جهانی کتاب و نیز ناآشنایی به آداب و قواعد عرضه بین‌المللی کتاب که مدت‌هاست ناشران ایران به رعایت نکردنش خو کرده‌اند، این روزها چنین محدودیت‌های اقتصادی و فرهنگی را رقم زده و بعید نیست بدون تدبیر برای ادامه راه در آینده وضعیت بغرنج‌تری را نیز برای ناشران ایرانی به وجود آورد.
حضور نداشتن ایران در معاهده جهانی کپی‌رایت و بی‌توجهی به الزامات حضور در بازار جهانی نشر در کنار بهانه‌های حقوقی گاه و بیگاه وب‌سایت‌هایی مانند آمازون بار دیگر این مساله را به گوش و ذهن سیاستگذاران عرصه نشر به ویژه مشر بین‌الملل به صدا درآورده است که باید دقیق‌تر و هوشمندانه تر و نیز مجهر به لوازم و ابزار در این بازار جهانی کتاب گام برداشت.
