گرچه بحث نامزد پوششی برای اصلاح طلبان از ماه‌ها پیش مطرح بوده، اما هیچ‌گاه تا این حد جدی نبوده است. آیا سازوکار اصلاح‌طلبان بعد از درگذشت آیت الله هاشمی تغییر کرده یا به هم ریخته است؟
گرچه بحث نامزد پوششی برای اصلاح طلبان از ماه ها پیش مطرح بوده، اما هیچ گاه تا این حد جدی نبوده است. آیا سازوکار اصلاح طلبان بعد از درگذشت آیت الله هاشمی تغییر کرده یا به هم ریخته است؟ اگر تاکید همه اصلاح طلبان بر روی روحانی است کاندیداتوری تک روانه افرادی چون مصطفی کواکبیان چقدر برای شیخ اعتدال دردسر ساز است؟ اگر کاندیدای پوششی داشتن اصلاح طلبان جدی است، امید اصلاح گراها به چه چهره هایی است؟
موافقان و مخالفانی از درون اردوگاه
داستان نامزد پوششی اصلاح‌طلبان را نخستین بار کسانی همچون محمد جواد حق شناس و مرتضی الویری مطرح کردند و البته با واکنش‌هایی منفی مواجه شدند. الویری، از مشاوران رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام و از چهره‌های سیاسی اصلاح‌طلب در این درباره به خبرآنلاین گفته بود: «سه دلیل باید یک کاندیدای اصلاح‌طلب هم به ثبت‌نام در انتخابات بپردازد تا در صورت بروز اتفاق پیش‌بینی نشده اصلاح‌طلبان در میدان رقابت حاضر باشند. او احتمال ردصلاحیت شدن روحانی، امتناع وی از حضور در انتخابات و همچنین احتمال تغییر نظر مردم نسبت به روحانی را سه دلیل اصلی نیاز به کاندیدای پوششی در انتخابات 96 عنوان کرده است.»
علیرضا محجوب، دبیر کل حزب کارگر از کسانی بود که به این موضوع واکنش نشان داد و به خبرآنلاین گفت که ضرورتی به این کار نمی بیند و به اندازه کافی در این انتخابات رقیب و کاندیدا وجود خواهد داشت.
محمدباقر نوبخت، سخنگوی دولت هم یکی از دلایلی در نظر گرفتن نامزد پوششی یعنی ردصلاحیت روحانی را حرفی پوچ و بی ربطی دانست و گفت که چه ضرورتی دارد ذهن جامعه را درگیر آن کنیم.
این ایده اما موافقانی هم داشت، چنانچه محمد عطریانفر عضو ارشد حزب کارگزاران سازندگی یکی از چهره هایی بود که در گفت‌وگویی جهانگیری را به همراه محمدعلی نجفی از بهترین نامزدهای پوششی اصلاح طلبان برای سال آینده دانسته بود.
غلامحسین کرباسچی هم در گفت وگو با خبرآنلاین با اینکه حسن روحانی را کاندیدای اصلی اصلاح طلبان خواند اما حرف زدن از یک نامزد پوششی را چندان هم غیرعاقلانه ندانست؛ « روحانی اگر در انتخابات حضور داشته باشد و در رقابت انتخاباتی باشد قطعا هیچ کاندیدای اصلاح طلب یا معتدلی با او رقابت نخواهد کرد. اما بالاخره نمی شود در مورد وضعیت انسان ها به صورت قطعی سخن گفت. شاید خدای نکرده کسالتی یااتفاقی برای روحانی پیش آمد ، باید نامزد پوششی وجود داشته باشد. این موضوع نه یک بلوف است و نه اینکه بخواهند کسی را بترسانند یا امیدوار کنند. نیروهای متعدد توانمند ومستعد برای اداره کشور وجود دارد اما با حضور روحانی در انتخابات سال آینده هیچ نیروی اصلاح طلبی در مقابل او نخواهد بود.»
محمدرضا تابش، نایب رییس فراکسیون امید هم در این باره به خبرآنلاین گفت که احتیاط این است که کنار روحانی، یکی دو نامزد داشته باشیم.
آخرین پیشنهاد در این زمینه را هم الیاس حضرتی داده است؛ نماینده تهران در مجلس در یادداشتی با عنوان "با سبدی از کاندیداها وارد انتخابات ریاست‌جمهوری می‌شویم" در صفحه شخصی خود در اینستاگرام با بیان اینکه قطعا نامزد صد درصدی اصلاح طلبان برای انتخابات ٩٦ روحانی است گفته که با این حال ما وجود کاندیدای پشتیبان را نیز لازم می دانیم و معتقدیم باید سبدی از کاندیدا داشته باشیم و نه فقط یک نامزد.
او دلیل معرفی سبدی از کاندیدا را احتمال رد صلاحیت‌ها را می داند تا به قول خودش اگر یکی دونفر هم ردصلاحیت شوند بقیه شانس در میدان بودن را داشته باشند. به گقته او این سبد شامل ٧ الی ٨ کاندیدا است گرچه اصلاح طلبان ٢٠ الی ٣٠ نیرو برای کاندیداتوری دارند .
حضرتی که در این پست اینستاگرامی اش عکسی از پزشکیان و علی مطهری را در کنار حسن روحانی به اشتراک گذاشته است، نوشته که پزشکیان و مطهری انسان‌های شایسته‌ای هستند که می توانند کاندیدا باشند؛ گرچه آقای روحانی نیز می تواند از نیروهای خود در دولت نیز به این سبد اضافه کند و اصلاح طلبان نیز ترکیبی از اعتدالیون اصلاح طلبان و نیروهای دولتی را به این سبد اضافه کنند.
پیش از این اظهارات اما علی مطهری به عنوان کاندیدای محبوب اعتدالگرایان مطرح بود. تا جایی که قدرتعلی حشمتیان رئیس جبهه مستقلین و اعتدالگرایان ایران در این زمینه گفت که با او جلسه داشته اند اما مطهری فعلا به احترام روحانی اعلام کاندیداتوری نکرده است و این جبهه هنوز منتظر نظر اوست.
البته گمانه‌زنی‌ها درباره کاندیداتوری او از زمان برگزاری نمایشگاه مطبوعات 94 شروع شد. زمانی که یک رسانه اصلاح‌طلب از علی مطهری پرسید: «اصلاح‌طلبان می‌توانند برای انتخابات آینده ریاست‌جمهوری روی یک کاندیدای فراجناحی توافق کنند. بنابراین اگر اصلاح‌طلبان به صورت واحد، از شما برای کاندیداتوری انتخابات ریاست‌جمهوری آینده دعوت کنند، خواهید پذیرفت؟» مطهری نیز در جواب گفت که «هر وقت دعوت کردند، آن موقع روی آن فکر می‌کنم.» همین پاسخ مبهم نام او را به عنوان یکی از گزینه های اصلی برای کاندیدای در سایه اصلاح طلبان بیشتر بر سر زبان انداخت.
با وجود این اظهارنظرهای مثبت و منفی نسبت به ایده نامزد پوششی، حال و هوای حاکم بر اردوگاه چپ سیاست ایران می گوید اصلاح طلبان این روزها بیش از گذشته مجاب شده اند که در کنار روحانی افرادی را هم تحت عنوان نامزد پوششی به میدان انتخابات بفرستند اما اعلام کاندیداتوری برخی چهره ها خارج از تصمیمات شورای عالی سیاستگذاری خود یک شوک به پیکره این جریان است؛ از مصطفی کواکبیان حرف می زنیم.
کاندیدایی از مردم سالاری
او پیش از این هم کاندیدا شده؛ یک بار در سال 84 و در زمانی که دولت سید محمد خاتمی را دولت سالار نامید و نه مردم سالار با شعار تعمیق مردم سالاری و دولت خدمت پا به میدان انتخابات گذاشت و البته صلاحیتش تایید نشد. مصطفی کواکبیان اما باز هم دست برنداشت و در انتخابات سال 92 این بار با شعار دولت اخلاق، با بیان این که خواهان مشارکت حداکثری همه مردم و دلسوزان است بر پایه اعلام حزب مردم‌سالاری، پس از تکلیف حزب، نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری یازدهم شد و البته باز هم سدّ شورای نگهبان در مقابل او ایستاد و احراز صلاحیت نشد و او هم مانند دوستان دیگر اصلاح طلبش پشت حسن روحانی ایستاد.
او که حالا نماینده مردن تهران در مجلس شورای اسلامی است، باز هم هوس پاستور نشینی کرده است؛ بطوریکه در آخرین کنگره حزب مردم‌سالاری به دنبال پیشنهاد شورای مرکزی این حزب پس از بحث و تبادل نظر، کواکبیان به عنوان کاندیدای دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، به اتفاق آراء شد و دبیرکل حزب مردم‌سالاری هم ضمن تشکر از اعضای منتخب در سراسر کشور گفته که با مشورت‌های نهایی با بعضی از بزرگان، در صورت صلاحدید، این خواسته را اجابت کند.
او در حالی کلمه «در صورت صلاحدید» را استفاده می کند که با تأکید بر هماهنگی گروه‌های اصلاح طلب در انتخابات پیش رو، گفته که برای ما اصل شورای هماهنگی جبهه اصلاحات است و تاکید کرده که ان‌شاءالله با همین وحدت در انتخابات‌های پیش رو کار خود را ادامه می‌دهیم. گویی کواکبیان در همین روزهایی که اعضای شورای سیاستگذاری موفق به اضافه کردن برخی تشکل های ناراضی به ترکیب شورای عالی سیاستگذاری هستند هنوز حاضر نشده است که تن به حضور در جلسات این شورا بدهد. آیا این اعلام کاندیداتوری را هم باید در راستای مخالفت با شورای عالی سیاستگذاری تلقی کرد یا کاندیداهای همیشه در صحنه اصلاح طلبان برنامه ای دیگر دارد.
هاشمی برای کاندیدای در سایه با روحانی رایزنی کرده بود
کمتر از 100 روز دیگر به انتخابات ریاست جمهوری زمان باقی است و حالا اصلاح طلبان بیشتر از هر زمان دیگری می خواهند باز هم برنده کارزار 96 باشند و به همین خاطر هم که شده می خواهند تمام جوانب را بسنجند. علی صوفی، عضو شورای مرکزی حزب اتحاد ملت هم همین سنجیدن جوانب را دلیل قطعی بودن در نظر گرفتن نامزد پوششی می داند و معتقد است این موضوع ربطی به درگذشت آیت الله هاشمی و یا تشتت در میان اصلاح طلبان ندارد. او به خبرآنلاین می گوید: «در زمان آقای هاشمی هم کاندیدای سایه برای ریاست جمهوری در کنار حسن روحانی مطرح بوده است و خود آیت الله هم در این زمینه فعال و نظرش مثبت بوده است و حتی به نتایجی با حسن روحانی در این زمینه رسیده بودند.»
او ادامه می دهد: «کاندیدای محوری و اصلی اصلاح طلبان روحانی است اما موضوع کاندیدای پوششی در میان اصلاح طلبان قطعی شده است و معتقدند که در کنار حسن روحانی باید یک یا چند کاندیدای در سایه وجود داشته باشد. این موضوع هم به خاطر اتفاقات طبیعی و غیرطبیعی است که ممکن است پیش بیاید. اما باید کسی این مسوولیت را بپذیرد که همه اصلاح طلبان روی او نظر داشته باشند یعنی هر کسی نمی تواند کاندیدا شود و انتظار داشته باشد که به عنوان کاندیدای اصلاح طلب توسط شورای عالی سیاست گذاری مورد تایید قرار بگیرد.»
عضو پیشین شورای عالی سیاست گذاری اصلاح طلبان ادامه می دهد: «اگر کاندیداهای در سایه تا آخر انتخابات بمانند و بخواهند با حسن روحانی رقابت کنند برای حسن روحانی دردسرساز هستند اما معنی کاندیدای پوششی این است که آن ها در کنار حسن روحانی می مانند و اگر او به سلامت از مسائل عبور کرد و به روز انتخابات رسید، آن ها هم کنار می روند. در غیر این صورت اگر اتفاقی افتاد آن وقت ما کسانی را داریم که بتوانیم روی آن ها تصمیم بگیریم ولی در هر حال روش اصلاح طلبان برای انتخابات سال آینده اجماع است.»
هنوز هیچ اسمی مطرح نیست
صوفی با بیان اینکه هیچ اسمی تا الان برای کاندیدای در سایه مطرح نشده است، می گوید: «من معتقدم که کاندیدای در سایه نباید یک نفر بلکه باید متعدد باشند. چون ما در تایید صلاحیت کاندیداها مشکل داریم و افراد باید به اندازه ای باشند که اگر از آن ها کسی رد صلاحیت شد کاندیداها باقی بمانند و نگرانی ها از بین برود.»
صوفی می گوید برای اینکه حسن روحانی نگرانی نداشته باشد، قرار دادن کاندیدای پوششی می تواند با هماهنگی خودِ او باشد؛ «در این صورت حاشیه امنی برای حسن روحانی پیش خواهد آمد. بالاخره این دغدغه وجود دارد که حسن روحانی قبلا قوی تر بوده و در حال حاضر ضعیف تر شده است، بنابراین اگر روحانی را هم مانند هاشمی رد صلاحیت کنند دور از ذهن نیست. به خاطر همین اگر کاندیداها زیاد باشند نمی شود همه آن ها را رد صلاحیت کرد.»
او با بیان اینکه در حال حاضر دغدغه رد صلاحیت روحانی ضعیف تر شده است اما منتفی نیست، ادامه می دهد: «وقتی که کدخدایی و ابراهیمیان هر دو می گویند که صلاحیت رییس جمهور مستقر هم مورد بررسی قرار می گیرد و تضمینی نیست که حتما تایید صلاحیت شود، برای ما نگران کننده است.»
او می گوید: «اگر اصولگرایان به اجماع برسند و کاندیدای واحدی را معرفی کنند برای اصلاح طلبان تهدید است اما در سطح ملی تهدید نیست بلکه یک فرصت است. اما با تمام این تهدیدها من شانس روحانی را برای پیروزی بیشتر می دانم، چون او رییس جمهور مستقر و مورد اجماع اصلاح طلبان است و همه فرصت ها در اختیار او قرار دارد. اما دغدغه مشارکت مردم در انتخابات وجود دارد و آن این است که مردم آن احساس خطر در سال 92 یا 94 را ندارند و به همین خاطر این موضوع هم می تواند خطرساز باشد.»
احتمال تکرار 92؟ یا قضیه جدی است؟
گرچه هنوز اسم یا اسم هایی از اردوگاه اصلاح گراها بیرون نیامده است اما حالا به نظر می رسد حسن روحانی دیگر مانند چند ماه قبل تنها کاندیدای این اردوگاه نیست؛ گرچه خیلی از دوستان اصلاح گرا و میانه روی او در نظر گرفتنِ کاندیدای پوششی را خطری برای حسن روحانی نمی دانند، اما روحانی هم مانند دیگر هم طیفی هایش با عهد شکنی اصلاح طلبان در مقاطع انتخاباتی به خوبی آشنا است. گرچه در انتخابات سال 92 محمدرضا عارف به خاطر حسن روحانی از صحنه کنار رفت اما این میدان بالا و پایین زیادی داشت؛ حسن روحانی حالا باید منتظر روزهای پیش رو باشد.
