هفته گذشته را درحالی سپری کردیم که هیئتی عالی رتبه از تهران عازم مسقط و کویت شدند تا در شرایط و رخدادهای جدید عرصه بین الملل بتوانند حافظ منافع ملی ایرانیان باشند. آنچه در گزارش سرویس سیاسی اصلاحات نیوز می آید تلاش نگارنده برای بررسی علل این سفرهای دیپلماتیک می باشد.
-پشت دیوار مسقط
پس از به قدرت رسیدن سلطان قابوس بن سعید در سال ۱۹۷۰ میلادی سفیر ایران در کویت مامورشد تا پاسخ ایران را به حُسن نیت سلطان مسقط اعلام کندتا روابط دو کشور ایران و عمان پس از زوالی تقریبا ۵۰ ساله از سر گرفته شود.
این روابط در اندک مدتی به سطحی رسید که حاکمیت ایران قوای خود را برای مقابله با چپ گرایان مخالف سلطان در ظفار، اعزام کرد که منجر به سرکوب شورشیان مخالف حاکم شد، بعد ها که نیز روابط ایران و عمان در اوان انقلاب تحت تاثیر استفاده امریکا از مصیره برای حمله ی هوایی طبس ،به سطح محسوسی کاهش پیدا کرد با حسن نیت عمان در عدم حمایت از قطع نامه ی شورای همکاری خلیج فارس در جنگ تحمیلی دوباره مواضع دو کشور به سمت مواضع مشترک راهبردی سوق پیدا کرد به گونه ای که برخی تحرکات سیاست خارجی ایران برای مذاکره و رابطه ی محرمانه با ایالت متحده ی امریکا از طرف عمان سازمان داده شد.
مهمترین نقشی را که میتوان برای عمان قائل شد انعکاس پالس های اولیه ایران و امریکا برای شروع مذاکرات هسته ای بود.
عمان برای ایران به قدری مورد احترام است که سلطان قابوس برای آزادی دو زندانی امریکایی در ایران هواپیما می فرستد و انها را با خود به عمان می برد.
با روی کار امدن ترامپ و بر هم خوردن تقریبی کانالهای ارتباطی ایران با دولت اوباما اکنون حسن روحانی می کوشد که از رابط قدیمی برای انتقال نظرات و مواضع جمهوری اسلامی ایران، علی الخصوص در مورد برجام، برای هشدار دادن به دولت ترامپ استفاده نماید. در واقع حساسیت موضوع ایجاب میکرد که این بار نه مقامات و وزرا بلکه شخص ریاست جمهوری اسلامی ایران در پشت دیوار تاریخی مسقط تدابیر لازم را برای مهار ترامپ به کار گیرد طبعا با توجه به جایگاه ژئو پلوتیک عمان و سابقه ی تاریخی این کشور در حمایت از بازرسی های ایران در تنگه ی هرمز می توان شتاب ترامپ در ایران هراسی را کند سازد. طبیعتا مشاوران دولت ترامپ نقش راهبردی عمان در منطقه را درک کرده و به راحتی دور شدن مسقط از خود را متصور نمی شوند چرا که مطرود شدن عمان توسط امریکا بیش از هر احتمالی باعث ایجاد نگرانی در بین سایر کشورهای عرب شده و این مهم برای امریکا که اخیرا نیز از تمایل برای اعطا ی تسلیحات به کردها سخن گفته ست میتواند خطرساز باشد.
نقش راهبردی عمان در میانجیگری ها نیز یکی از عواملی است که قدرتها را از بروز هرگونه نادیده گرفته شدن اقدامات عمان بر حذر میدارد.
نهایت اینکه روحانی به درستی جایگاه عمان و قابوس را درک و ازین ابزار دیپلماتیک برای پیش گیری از وقوع بحرانهای احتمالی در اینده استفاده نموده است.
-نقش خواهر خوانده
روحانی در سفر دیگر خود به کویتی رفته است که دارای تاریخ مشترک با ایرانیان است.کویت در سال های اخیر اگرچه بیشتر به سمت عربستان سعودی گرایش داشته است اما مواضع شیوخ آن در برابر ایران نسبتا معقول بوده است.
پایتخت این کشور، اصطلاحا خواهر خوانده پنج شهر سلط، بیضا، تونس، مکه وریاض است که با تعمیم می توان گفت نقش سازنده ی کویت در ایجاد روابط حسنه و مبتنی بر منافع مشترک فی مابین ایران با لیبی، تونس، اردن و به ویژه عربستان ایفا کند.
روحانی و تیم دیپلماسی وی به درستی دریافته اند که اگرچه ترامپ نمی تواند روابط ویژه ایالات متحده با این جغرافیا رو تلف کند اما پرواضح است که ترامپ به دنبال راهی است که از ایجاد روابط استراتژیک با مناطق عرب نشین پرهیز کند، چراکه وی از کمک های مالی و سیاسی امرای عرب به کمپین انتخاباتیهیلاری کلینتون به شدت ناراضی است به گونه ای که بارها در مناظرات انتخاباتی خود به این موضوع اشاره و اعتراض میکند در نتیجه با توجه به ناپختگی وی در امر حکومت داری هر آن ممکن است دست به اقدامات تلافی جویانه بزند.
فلذا دولت ایران به دنبال ایجاد پلی است که بتواند اعراب را از آمریکا دور و به سمت تشکیل اتحادی منطقه ای ببرد، این همان آرزویی ست که آیت الله هاشمی پدر معنوی دولت در سر داشت و برای مجموعه اعتدال به میراث گذاشته است.
نکته قابل تامل دیگر در سفر روحانی به کویت پاسخ به چراغ سبز امیر کویت و رفع سوء تفاهم های پیش آمده درحواشی راهپیمایی ۲۲ بهمن است.
آنچه که سفر به کویت را مهم تر میسازد این است که ایران طی روزهای اخیراز علاقه ی نسبی خود برای گفتگو با عربستان پرده برداشته است البته این تمایل مشروط به رفع بسیاری از سو تفاهمات است. از سوی دیگر وزیر حج عربستان درخواستی را به سازمان حج و زیارت ارسال نموده است که در پاسخ به این درخواست هیئتی از سوی ایران برای حضور زائرین در حج تمتع سال آینده اعزام شده اند.
البته نکته ی دیگر این دیدارها این است که در صورت هرگونه عدم حسن نیت از سوی عربستان و بی اعتنایی به تلاش کویت، نقش محوری عربستان در جهان عرب را تحت الشعاع قرار میدهد.
مع الاوصاف این سفرها در درجه اول راهبرد مقابله جمهوری اسلامی با دولت ترامپ را به نظر می رساند و ادامه این سفرها به دیدار آینده روحانی و پوتین در کرملین نیز میرسد چرا که نزدیکی و تمایل ترامپ به پوتین می تواند جایگاه ایران را به حاشیه براند ، طبعا ایران می خواهد به شریک سیاسی و نظامی سال های اخیر خود نقش خود را گوشزد کند تا مبادا روسیه مطابق سابقه تاریخی خود بخواهد ایران را دور بزند.
اهمیت این سفرهای دیپلماتیک از این دید نیز بسیار حائز توجه است که دولت روحانی خود را در آستانه انتخاباتی مهم میبیند و با توجه به این مهم ، منافع ملی را بر منافع سیاسی خود ترجیح داده تا در عصر پساترامپ روند ترمیم اقتصاد بیمار جامعه و احیای جایگاه بین المللی ایران ادامه پیدا کند.
منبع: اصلاحات نیوز
