بی‌ثباتی در نرخ ارز و نوسان شدید قیمت ها مشکلی است که همه دولت‌ها طی دهه‌های اخیر با آن مواجه بوده‌اند؛ برخی دولت‌ها در کاهش آن موفق بوده‌اند و بعضی دیگر این مشکل را تشدید کرده‌اند.
طی چند دهه گذشته اقتصاد ایران اما همواره از شرایط خوبی به لحاظ ثبات این نرخ برخوردار نبوده‌است. غلبه ملاحظات سیاسی بر منطق سیاست‌های ارزی، تک‌منبع بودن درامدهای ارزی و وابستگی شدید به درآمدهای نفتی و از تاثیر عوامل بیرونی مانند جنگ تحمیلی، تحریم ها و... دستیابی به ثبات ارزی را به جز بازه‌های زمانی کوتاهی تقریبا ناممکن کرده است.
سه سال نخست فعالیت دولت یازدهم از جمله همان مقاطع باثبات ارز بحساب می‌آید. در این مقطع با وجود تنش‌های پیرامونی و مشکلات فراوان دولت توانست دامنه نوسانات را تا حدود زیادی کنترل و محدود کند گرچه در چند مقطع از جمله هفته‌های اخیر باز هم شاهد نوسانات قابل ملاحظه‌ای بوده‌ایم.
مرور افت و خیزهای چند دهه اخیر قیمت دلار در بازار ایران بخوبی گویای نبود ثبات در این بازار و نشان‌دهنده یکی از عوامل گریز سرمایه ها از اقتصاد کشور است.
ارز در فصول مختلف به دلایلی همچون افزایش تقاضاهای فصلی افزایش قیمتی مورد انتظار را داشته است. به جز افرایش قیمت فصلی اما جابجایی دولت ها موثرترین عامل افزایش نرخ ارز در طول تاریخ کشور بوده اند.
دوره نرخ دورقمی دلار
پس ازانقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ نرخ دلار تا اواخر سال 1367 در محدوده 10 تا ۹۹ تومان به ازای یک دلار بود. اما سال 1368 نرخ دلار برای اولین بار وارد کانال ۱۰۰ تومان شده و با فزایش حدود 24 تومانی از حدود 98 تومان در پایان سال 1367 به 120 تومان در سال 1368 رسید.
شاید در مقیاس زمان و ارزش ریال بتوان این افزایش 25 تومانی را اولین جهش نرخ ارز نام گذاشت.
پس از این افزایش تا 8 سال بعد نرخ دلار در محدوده 100 تا 200 تومان دارای نوساناتی کمتر از 30 تومان بود و با شیب ملایمی طی آن سال‌ها به نرخ ۲۰۰ تومان رسید.
طبق اطلاعات ثبت شده در بانک مرکزی دومین جهش نرخ ارز در سال 1373 با افزایش حدود ۴۷ درصدی قیمت دلار در بازار ثبت شد. به گونه ای که نرخ دلار در اواخر سال 1373 از 180 به 263 تومان رسید.
ثبت اولین رکورد رشد ۵۰ درصدی نرخ دلار
اما اولین رکورد افزایش قیمت 50 درصدی نرخ ارز در سال 1374 به ثبت رسید. در این سال قیمت دلار از 263 تومان به 407 تومان افزایش یافت اما تا ۲ سال بعد یعنی سال 1376 در محدوده 400 تومان باقی ماند.
سال 1377 دلار با ثبت نرخ رشد 35 درصدی توانست فاصله برابری خود با ریال را افزایش داده و از نرخ 478 تومان به 646 تومان برسد.
دومین رشد ۵۰ درصدی قیمت دلار
دومین رشد ۵۰ درصدی نرخ دلار در سال 1378 رقم خورد و نرخ دلار با افزایش حدود 200 تومانی نسبت به سال قبل به 863 تومان افزایش یافت. این نرخ تا 6 سال بعد یعنی از سال 1378 تا 1384 رشد قابل توجهی نداشت و در کانال 800 تومانی باقی ماند.
اما در سال 1384 و با جابجایی دولت هشتم و نهم با افزایش ۱۰۰ تومان در بازه زمانی کوتاهی نرخ 900 تومان برای دلار به ثبت رسید و این قیمت با رشدی حدود 100 تومان تا پایان دولت نهم به قیمت 997 تومان رسید.
ثبت اولین نرخ ۴ رقمی دلار در کارنامه دولت دهم
سال 1389 را می توان سال ثبت رکورد ۴ رقمی شدن دلار نام گذاشت. قیمت 997 تومانی دلار در پایان سال 1388 به حدود 1044 تومان در سال 1389 رسید و تا پایان سال 1390 نیز در کاال 1000 تومانی نوسانی حدود 95 تومان را تجربه کرد.
رکورد نجومی نرخ دلار با رشد ۱۷۴ درصدی
سوءمدیریت و بی انضباطی های مالی دولت دهم بیتشرین تاثیر را در دوران تحریمهای ظالمانه علیه کشور در سال های نخستین دهه ۹۰ نشان داد. با وجود درآمدهای سرشار نفتی و افزایش قیمت نفت به حدود 130 دلار اما کسری بودجه دولت به شدت رو به افزایش گذاشت. به طوری که هنوز هم اقتصاددانان ارشد کشور نتوانسته اند معادله چند مجهولی افزایش درآمدهای ارزی نفتی و افزایش کسری دولت و رشد ۱۷۴ درصدی نرخ ارز در آن سال ها را حل کنند.
با وجود راه اندازی مرکزی برای تامین ارز مورد نیاز تولید کنندگان اما نیاز این بخش اقتصاد در آن سال همچنان بی پاسخ ماند.
یکی از بالاترین رکوردهای رشد نرخ ارز در سال ۹۱ به ثبت رسید . به گونه ای که قیمت این ارز تاثیرگذار در بازارهای داخلی از 1204 تومان در ابتدای سال 1390 با رشد بیش از ۱۱۶ درصد به 2607 تومان در سال 1391 رسید.
روند رشد قیمت دلار طی سال 1391 همچنان ادامه داشت تا جاییکه در سال 1392 در بازار آزاد ارز 3183 تومان معامله می شد. در آخرین سال دولت دهم نرخ ارز در مقطعی از زمان به حدود 4000 تومان نیز رسیده بود. در این دوران فاصله نرخ ارز در بازار آزاد و بازار بین بانکی به بیش از ۱۰۰ درصد رسیده بود.
پایان دوران سفته‌بازی با ارز
پس از روی کار آمدن دولت یازدهم اما دوران رونق بازار ارز تقریبا رو به افول گذاشت. بررسی افزایش نرخ ارز در سه سال گذشته نشان دهنده نوسانات بسیار اندک در بازه کمتر از ۱۵۰ تومان می باشد.
کاهش فاصله بین نرخ ارز بازار آزاد و بازار بین بانکی از 112 درصد در سال 1391 به 13 درصد در سال 1395 از آثار دستاوردهای سیاسی و ثبات اقتصاد کشور بود.
اما طی دوماه گذشته و پس از مشخص شدن نتیجه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا دلار نرخ دلار در کل دنیا رو به افزایش گذاشت. با توجه به این عامل و عوامل دیگری همچون افزایش تقاضای ارز مسافرتی برای ایام مذهبی و پایان سال میلادی اختلاف بین نرخ ارز در بازار آزاد و بازار بین بانکی تنها 10 واحد درصد افزایش یافت و به 23 درصد رسید.
در حالی که نوسان قیمت ها در بازار ارز در پرتنش ترین زمان سال جاری به 3.9 درصد رسید همچنان تا رکرود نوسانات 28.3 درصدی که در سال 91 به ثبت رسید فاصله چشمگیری دارد.
طی ماه گذشته نرخ ارز در بازه بین ۵۰۰ تا ۷۰۰ تومانی نوساناتی داشت که با اقدامات بانک مرکزی این نوسانات به سرعت کنترل و پس از ثبت اولین رکورد بالای ۴ هزار تومان در فاصله سه روز مجددا به کانال 3800 تومانی بازگشت. طبق گفته رئیس کل بانک مرکزی این دلار در روزهای آینده به 3600 تومان کاهش قیمت خواهد داشت.
منبع: خبرآنلاین
