رییس مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری در پاسخ به منتقدانی که تولید ایده های این مرکز را ساده انگارانه دانسته اند، نوشت: قدرت نظامی مترادف با نفوذ منطقه ای نیست؛ رقابت اصلی با رقبای منطقه ای بازسازی و ساختن است.
به گزارش جماران، متن یادداشت حسام الدین آشنا با عنوان 'سخنی با یاران آشنا' به شرح زیر است:
«ما محرمان خلوت انسیم غم مخور
با یار آشنا سخن آشنا بگو!
اینکه برخی تصور کنند مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری یک اتاق فکر مرموز برای تولید ایده‌های ساده انگارانه است که 'ما به ازای خارجی ندارند' یک تصور غلط است که بیش از هرچیز توهین به اجماع شعور و دانش مجموعه متنوعی از استادان و پژوهشگران کهنه‌کار و جوانی است که از همه اندیشکده های مهم کشور با این مرکز همکاری و همفکری می کنند. هیچ سر نهانی و راز سربسته ای در این مرکز وجود ندارد.
مرکز بررسی های استراتژیک یکی از کوچکترین مراکز تحقیقاتی کشور است. طراحی نوین این مرکز به گونه‌ای است که پژوهشگر مستقر در معنای سنتی خود در آن جایی ندارد. همه اهتمام این مرکز بر تجمیع و تلفیق نظرات اندیشکده های مختلف و صاحبنظران متخصص در حوزه های گوناگون و ارائه آنها در قالب توصیه های سیاستی به مدیر عالی اجرایی کشور است. در این کار از نظرات افراد و اندیشکده ها با تمایلات و گرایشات مختلف سیاسی و جناحی استفاده می شود و هیچ محدودیتی برای استماع و استفاده از نظرات تندترین مخالفین دولت حتی در حساس ترین موضوعات برای خود قائل نبوده ایم.
اینکه با نزدیک شدن به ایام انتخابات، عده ای به بهانه های واهی عزم خود را برای کوبیدن دولت و رئیس جمهوری تحت عنوان هجمه علیه مرکز بررسی های استراتژیک جزم کرده اند، قابل درک اما تأسف برانگیز است.
مثال اول: سایت محترم رجانیوز در مقاله ای با عنوان 'آدرس غلط مرکز بررسی های استراتژیک، کشور را به کجا می برد؟'، با زیر سؤال بردن محتوای دو سخنرانی اخیر اینجانب در دانشگاه علامه طباطبایی و کنفرانس امنیتی تهران، استفاده از کلمه 'دولت های فرومانده' برای اشاره به دولت های ضعیف و در حال فروپاشی در منطقه غرب آسیا را مهم ترین دلیل و نشانه بر ناآشنایی مجموعه کارشناسان مرکز بررسی های استراتژیک با الفبای سیاست و اصول سیاست خارجی برشمرده است. چراکه به زعم نویسنده محترم مقاله، نوآم چامسکی از این اصطلاح برای ایالات متحده آمریکا استفاده کرده است: 'این اصطلاح سیاسی را پروفسور چامسکی برای کشورهایی به کار می برد که به رغم قدرت بسیار از اداره امور به صورت بهینه ناتوانند. درنتیجه مصداق این اصطلاح نه کشورهای ضعیف منطقه بلکه دولت‌هایی چون آمریکا هستند که با وجود داشتن قدرت زیاد ناتوان از اداره بحران‌های موجود خود هستند.'
در این مورد نمی‌توان اظهار نظری کرد فقط می‌توان آرزو کرد که ای کاش نویسنده محترم، عبارت دولت های فرومانده) failed states)را که چامسکی به شکلی استعاری و کنایه آمیز درباره سقوط اعتبار دولت آمریکا در زمان جرج بوش به عنوان تیتر یکی از کتاب های خود انتخاب کرده است، در جای دیگری مثلاً گوگل یا ویکی پدیا جستجو می کردند تا درمیافتند که اصطلاح دولت های فرومانده را اولین بار آقای چامسکی خلق نکرده اند و تاریخچه ای بسیار قدیمی تر در متون روابط بین الملل دارد.
همچنین متوجه می شدند که اگرچه این مفهوم هم مانند بسیاری مفاهیم دیگر در علوم انسانی مناقشه پذیر است اما معنای مشترک دولت های فرومانده هیچ ربطی به قدرت های بزرگ ندارد بلکه دقیقاً به کشورهای در حال ضعف و زوالی اطلاق می شود که در آنها دولت از انجام وظایف و کارکردهای اصلی خود عاجز است.
مثال دوم: به فاصله چند روز قبل تر، دوستی قدیمی در یادداشتی با عنوان 'آشنا و تئوری سازی برای تحقیر ملی' ایده اصلی مطرح شده در سخنرانی اینجانب در همایش نظام بین الملل در دانشگاه علامه طباطبایی تحت عنوان 'دولت های کارآمدتر در منطقه قوی تر' را به نقد کشیدند.
به زعم ایشان 'ایده دولت های کارآمدتر در منطقه قوی تر'، مترادف با «فروکاستن مولفه های قدرت ملی به صرف عوامل داخلی و کوچک شمردن نقش آفرینی فرامرزی دولت ها و برخورداری آنها از عمق استراتژیک» است و نتیجه تبعی چنین عقیده ای را «عبث خواندن نفوذ منطقه ای ایران و نهایتاً دستور عقب گرد به امثال حاج قاسم سلیمانی به داخل کشور» می داند.
اولاً نه من و نه دیگران در جایگاهی قرار نداریم که بخواهیم و یا بتوانیم به سردار سلیمانی و همرزمانش دستور پیشروی یا عقب گرد بدهم.
ثانیاً چه کسی است که نداند در فضای پرآشوب کنونی منطقه و در شرایطی که تهدیدات نظامی علیه کشورمان از هر سو و هر سمت در حال شدت گرفتن است، تقویت نیروی دفاعی و قدرت نظامی و توان عملیاتی ایران باید به عنوان یک هدف مسلم و غیر قابل مسامحه در نظر گرفته شود؟ و باز چه کسی است که بتواند انکار کند که دولت یازدهم در مقایسه با دولت های قبل، بیشترین بودجه ممکن را برای تقویت نیروهای مسلح و توان دفاعی کشور اختصاص داده است؟
نیروهای مسلح یکی از ستون های اصلی دفاع از کیان و اقتدار جمهوری اسلامی ایران هستند و جانفشانی های شهیدان سرافراز در دفاع از مرزهای اقتدار نیز همواره مورد تکریم و تقدیر این ملت بوده است. اما برادری که برادر خود را به ارائه الگوی 'تحقیر ملی' متهم می کند خوبست کمی هم در این باب تأمل کند که چگونه امروز سران جنایتکار اسرائیل با استقبال از آتش جنگی که به درون کشورهای اسلامی افتاده برای خود حاشیه امن ساخته اند و به تحقیر کل مسلمانان مشغولند.
چگونه ایران انقلابی که روزگاری در اوج محبوبیت در میان توده های عرب و مسلمان قرار داشت در همه نظرسنجی ها مورد بدبینی و بدگمانی مردم منطقه واقع می شود؟ مشکل زمانی اتفاق می افتد که یک نیروی نظامی بخواهد هم طراحی استراتژی و هم اجرای سیاست منطقه‌ای را خود به تنهایی انجام دهد.
مهم ترین اشکال وارد بر آن نقد، عبارت است از برابر گرفتن 'قدرت نظامی' با 'نفوذ منطقه ای'. روزگاری اصطلاح هلال شیعی به عنوان یک توهین و افترا علیه ایران از سوی حکام عرب منطقه به کار می رفت. امروز انگار برخی داوطلبانه به دامی که برایمان پهن کرده اند، افتاده اند و باکنایه اعلام می کنند که کنترل چهار پایتخت عربی را در دست دارند! اینگونه اشتباهات از یک طرف چیزی نیست جز مجروح کردن خط مشی چهل ساله جمهوری اسلامی در تاکید بر احترام به استقلال و تمامیت سرزمینی کشورها و از طرف دیگر تقدیم کردن دستاویز و بهانه به آن دسته از مروجان ایران هراسی که قصد دارند تلاش ایران را برای گستراندن حوزه نفوذ خود را به اثبات برسانند.
آنچه که من تحت عنوان مدل دولت های کارآمد در منطقه قوی تر مطرح کرده ام، به هیچ وجه ناقض تلاش ایران برای کسب رتبه اول در منطقه نیست. من نگفته ام که ایران نمی تواند اولین در منطقه باشد بلکه پرسیده‌ام که آیا مناسب است کسی که چنین عزمی دارد آن را جار بزند!
من نگفته ام ما نباید نفوذ منطقه ای داشته باشیم بلکه می گویم که نفوذ واقعی و پایدار از راه سخت افزاری و با قدرت نظامی به دست نمی آید بلکه نفوذ از جنس نرم است و آن عبارت است از ارائه الگویی موفق از استقلال و پیشرفت و کارآمدی دربرابر دیدگان مردم منطقه. همان که امام از آن به 'الگوی جمهوری اسلامی' یاد می فرمود و مقام معظم رهبری هم با تأکید درست و دقیق بر لزوم ساختن 'الگوی ایرانی-اسلامی پیشرفت' آن را تبیین نمودند.
جمهوری اسلامی ایران از راه صدور الگوهای بومی پیشرفت و کارآمدی است که می تواند نفوذ خود را در منطقه در بلند مدت تضمین نماید. به یاد داشته باشیم که مأموریت رزمندگان و سالاران جنگی در طور تاریخ همیشه موقتی و کوتاه بوده است.
در دوره پس از جنگ، بازسازی و ساختن است که میدان رقابت اصلی ما با رقبای منطقه ای است. آنها که بیشتر ساخته اند بیشتر بر قلب ها حکومت کرده اند تا آنها که ویران کرده اند. ما برای بازسازی سوریه و عراق و یمن و لبنان ( از ملت سازی تا دولت سازی تا آباد سازی) چقدر آماده شده‌ایم؟ مردم مسلمان و خسته از جنگ در چهار پایتخت عربی و فراتر از آن در سراسر منطقه اکنون چشم به ایران دوخته اند برای فردای پس از جنگ. حرف ما این است به همین سادگی!»
«ما محرمان خلوت انسیم غم مخور
با یار آشنا سخن آشنا بگو!
اینکه برخی تصور کنند مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری یک اتاق فکر مرموز برای تولید ایده‌های ساده انگارانه است که 'ما به ازای خارجی ندارند' یک تصور غلط است که بیش از هرچیز توهین به اجماع شعور و دانش مجموعه متنوعی از استادان و پژوهشگران کهنه‌کار و جوانی است که از همه اندیشکده های مهم کشور با این مرکز همکاری و همفکری می کنند. هیچ سر نهانی و راز سربسته ای در این مرکز وجود ندارد.
مرکز بررسی های استراتژیک یکی از کوچکترین مراکز تحقیقاتی کشور است. طراحی نوین این مرکز به گونه‌ای است که پژوهشگر مستقر در معنای سنتی خود در آن جایی ندارد. همه اهتمام این مرکز بر تجمیع و تلفیق نظرات اندیشکده های مختلف و صاحبنظران متخصص در حوزه های گوناگون و ارائه آنها در قالب توصیه های سیاستی به مدیر عالی اجرایی کشور است. در این کار از نظرات افراد و اندیشکده ها با تمایلات و گرایشات مختلف سیاسی و جناحی استفاده می شود و هیچ محدودیتی برای استماع و استفاده از نظرات تندترین مخالفین دولت حتی در حساس ترین موضوعات برای خود قائل نبوده ایم.
اینکه با نزدیک شدن به ایام انتخابات، عده ای به بهانه های واهی عزم خود را برای کوبیدن دولت و رئیس جمهوری تحت عنوان هجمه علیه مرکز بررسی های استراتژیک جزم کرده اند، قابل درک اما تأسف برانگیز است.
مثال اول: سایت محترم رجانیوز در مقاله ای با عنوان 'آدرس غلط مرکز بررسی های استراتژیک، کشور را به کجا می برد؟'، با زیر سؤال بردن محتوای دو سخنرانی اخیر اینجانب در دانشگاه علامه طباطبایی و کنفرانس امنیتی تهران، استفاده از کلمه 'دولت های فرومانده' برای اشاره به دولت های ضعیف و در حال فروپاشی در منطقه غرب آسیا را مهم ترین دلیل و نشانه بر ناآشنایی مجموعه کارشناسان مرکز بررسی های استراتژیک با الفبای سیاست و اصول سیاست خارجی برشمرده است. چراکه به زعم نویسنده محترم مقاله، نوآم چامسکی از این اصطلاح برای ایالات متحده آمریکا استفاده کرده است: 'این اصطلاح سیاسی را پروفسور چامسکی برای کشورهایی به کار می برد که به رغم قدرت بسیار از اداره امور به صورت بهینه ناتوانند. درنتیجه مصداق این اصطلاح نه کشورهای ضعیف منطقه بلکه دولت‌هایی چون آمریکا هستند که با وجود داشتن قدرت زیاد ناتوان از اداره بحران‌های موجود خود هستند.'
در این مورد نمی‌توان اظهار نظری کرد فقط می‌توان آرزو کرد که ای کاش نویسنده محترم، عبارت دولت های فرومانده) failed states)را که چامسکی به شکلی استعاری و کنایه آمیز درباره سقوط اعتبار دولت آمریکا در زمان جرج بوش به عنوان تیتر یکی از کتاب های خود انتخاب کرده است، در جای دیگری مثلاً گوگل یا ویکی پدیا جستجو می کردند تا درمیافتند که اصطلاح دولت های فرومانده را اولین بار آقای چامسکی خلق نکرده اند و تاریخچه ای بسیار قدیمی تر در متون روابط بین الملل دارد.
همچنین متوجه می شدند که اگرچه این مفهوم هم مانند بسیاری مفاهیم دیگر در علوم انسانی مناقشه پذیر است اما معنای مشترک دولت های فرومانده هیچ ربطی به قدرت های بزرگ ندارد بلکه دقیقاً به کشورهای در حال ضعف و زوالی اطلاق می شود که در آنها دولت از انجام وظایف و کارکردهای اصلی خود عاجز است.
مثال دوم: به فاصله چند روز قبل تر، دوستی قدیمی در یادداشتی با عنوان 'آشنا و تئوری سازی برای تحقیر ملی' ایده اصلی مطرح شده در سخنرانی اینجانب در همایش نظام بین الملل در دانشگاه علامه طباطبایی تحت عنوان 'دولت های کارآمدتر در منطقه قوی تر' را به نقد کشیدند.
به زعم ایشان 'ایده دولت های کارآمدتر در منطقه قوی تر'، مترادف با «فروکاستن مولفه های قدرت ملی به صرف عوامل داخلی و کوچک شمردن نقش آفرینی فرامرزی دولت ها و برخورداری آنها از عمق استراتژیک» است و نتیجه تبعی چنین عقیده ای را «عبث خواندن نفوذ منطقه ای ایران و نهایتاً دستور عقب گرد به امثال حاج قاسم سلیمانی به داخل کشور» می داند.
اولاً نه من و نه دیگران در جایگاهی قرار نداریم که بخواهیم و یا بتوانیم به سردار سلیمانی و همرزمانش دستور پیشروی یا عقب گرد بدهم.
ثانیاً چه کسی است که نداند در فضای پرآشوب کنونی منطقه و در شرایطی که تهدیدات نظامی علیه کشورمان از هر سو و هر سمت در حال شدت گرفتن است، تقویت نیروی دفاعی و قدرت نظامی و توان عملیاتی ایران باید به عنوان یک هدف مسلم و غیر قابل مسامحه در نظر گرفته شود؟ و باز چه کسی است که بتواند انکار کند که دولت یازدهم در مقایسه با دولت های قبل، بیشترین بودجه ممکن را برای تقویت نیروهای مسلح و توان دفاعی کشور اختصاص داده است؟
نیروهای مسلح یکی از ستون های اصلی دفاع از کیان و اقتدار جمهوری اسلامی ایران هستند و جانفشانی های شهیدان سرافراز در دفاع از مرزهای اقتدار نیز همواره مورد تکریم و تقدیر این ملت بوده است. اما برادری که برادر خود را به ارائه الگوی 'تحقیر ملی' متهم می کند خوبست کمی هم در این باب تأمل کند که چگونه امروز سران جنایتکار اسرائیل با استقبال از آتش جنگی که به درون کشورهای اسلامی افتاده برای خود حاشیه امن ساخته اند و به تحقیر کل مسلمانان مشغولند.
چگونه ایران انقلابی که روزگاری در اوج محبوبیت در میان توده های عرب و مسلمان قرار داشت در همه نظرسنجی ها مورد بدبینی و بدگمانی مردم منطقه واقع می شود؟ مشکل زمانی اتفاق می افتد که یک نیروی نظامی بخواهد هم طراحی استراتژی و هم اجرای سیاست منطقه‌ای را خود به تنهایی انجام دهد.
مهم ترین اشکال وارد بر آن نقد، عبارت است از برابر گرفتن 'قدرت نظامی' با 'نفوذ منطقه ای'. روزگاری اصطلاح هلال شیعی به عنوان یک توهین و افترا علیه ایران از سوی حکام عرب منطقه به کار می رفت. امروز انگار برخی داوطلبانه به دامی که برایمان پهن کرده اند، افتاده اند و باکنایه اعلام می کنند که کنترل چهار پایتخت عربی را در دست دارند! اینگونه اشتباهات از یک طرف چیزی نیست جز مجروح کردن خط مشی چهل ساله جمهوری اسلامی در تاکید بر احترام به استقلال و تمامیت سرزمینی کشورها و از طرف دیگر تقدیم کردن دستاویز و بهانه به آن دسته از مروجان ایران هراسی که قصد دارند تلاش ایران را برای گستراندن حوزه نفوذ خود را به اثبات برسانند.
آنچه که من تحت عنوان مدل دولت های کارآمد در منطقه قوی تر مطرح کرده ام، به هیچ وجه ناقض تلاش ایران برای کسب رتبه اول در منطقه نیست. من نگفته ام که ایران نمی تواند اولین در منطقه باشد بلکه پرسیده‌ام که آیا مناسب است کسی که چنین عزمی دارد آن را جار بزند!
من نگفته ام ما نباید نفوذ منطقه ای داشته باشیم بلکه می گویم که نفوذ واقعی و پایدار از راه سخت افزاری و با قدرت نظامی به دست نمی آید بلکه نفوذ از جنس نرم است و آن عبارت است از ارائه الگویی موفق از استقلال و پیشرفت و کارآمدی دربرابر دیدگان مردم منطقه. همان که امام از آن به 'الگوی جمهوری اسلامی' یاد می فرمود و مقام معظم رهبری هم با تأکید درست و دقیق بر لزوم ساختن 'الگوی ایرانی-اسلامی پیشرفت' آن را تبیین نمودند.
جمهوری اسلامی ایران از راه صدور الگوهای بومی پیشرفت و کارآمدی است که می تواند نفوذ خود را در منطقه در بلند مدت تضمین نماید. به یاد داشته باشیم که مأموریت رزمندگان و سالاران جنگی در طور تاریخ همیشه موقتی و کوتاه بوده است.
در دوره پس از جنگ، بازسازی و ساختن است که میدان رقابت اصلی ما با رقبای منطقه ای است. آنها که بیشتر ساخته اند بیشتر بر قلب ها حکومت کرده اند تا آنها که ویران کرده اند. ما برای بازسازی سوریه و عراق و یمن و لبنان ( از ملت سازی تا دولت سازی تا آباد سازی) چقدر آماده شده‌ایم؟ مردم مسلمان و خسته از جنگ در چهار پایتخت عربی و فراتر از آن در سراسر منطقه اکنون چشم به ایران دوخته اند برای فردای پس از جنگ. حرف ما این است به همین سادگی!»
منبع: ایرنا
کپی شد
